توهم - انواع، علل و تفاوت آن با هذیان

• انواع توهم
• علل توهم
• توهم و هذیان
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• خلاصه

توهم می‌تواند یک نشانه بیماری روانی باشد اما توهم‌ها همیشه به این مفهوم نیستند که شخص دچار آنها مریض است. توهم‌ها در واقع مشکلی نسبتاً شایعند.
یک مطالعه مربوط به سال 2015 در اروپا پی برده است که 7.3 درصد مردم خبر از دچار شدن به توهمات شنیداری در طول عمر خود می‌دهند. یک مطالعه بزرگ‌تر از آفریقای جنوبی در مورد توهم در کل جمعیت رقم مبتلایان عمرانه توهم را تا 12.7 درصد بالا می‌برد.
دانشمندان به طور کامل از علت متوهم بودن برخی مردم و عدم وجود توهم در دیگران اطلاع ندارند. در عین حال آنها از عوامل تحریک بروز توهم در مردم دچار بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی بی‌خبرند.

انواع توهم
توهم هر گاه که تغییری در فعالیت مغز اتفاق بیفتد امکان بروز دارد. برای مثال، برخی از مردم زمانی که در حال به خواب رفتن یا راه رفتن هستند بیشتر مستعد دچار شدن به توهمند.
یک مطالعه مربوط به سال 2019 بر روی موش‌هایی که یک داروی توهم‌زا به آنها داده شده بود پی برده است که این حیوانات دچار کاهشی در فعالیت بخش‌هایی از مغز می‌شوند که محققان آنها را با مدیریت اطلاعات بصری وارد شده به مغز مرتبط می‌دانند.
این مشاهده عنوان می‌کند که توهم می‌تواند راهی باشد که مغز کاهش یا افت اطلاعات حسی را جبران می‌کند.
چند نوع مختلف توهم شامل موارد زیر وجود دارد:
• توهم شنیداری. این نوع توهم مربوط به زمانی است که شخص صدایی را می‌شود که در عالم واقع وجود خارجی ندارد، مثل صدای شخصی دیگر یا رادیو.
• توهم دیداری (توهم بصری). این نوع توهم باعث می‌شود تا شخص چیزی را ببیند که در واقعیت وجود ندارد، مثل تصویر کسی یا حیوانی را.
• توهم بویایی. این مربوط به زمانی است که شخص بویی را استشمام می‌کند که وجود ندارد.
• توهم چشایی. این نوع توهم مربوط به زمانی است که شخص طعم و مزه‌ای را که وجود ندارد حس می‌کند
• توهم بساوایی (توهم لامسه‌ای). توهم بساوایی زمانی بروز می‌کند که کسی یا چیزی شخص را لمس می‌کند.
• توهم سوماتیک (توهم بدنی). این نوع توهم می‌تواند بر سراسر بدن تأثیر بگذارد و سبب بروز حس‌های غیر معمول مثل مواردی شود که انگار حشره روی پوست شخص در حال خزیدن است.

علل توهم
اختلالات پزشکی متعدد و عواملی دیگر همگی می‌توانند باعث ایجاد توهم شوند. یک مطالعه مربوط به سال 2010 کوشید تا علل بسیاری از توهمات شامل موارد فهرست شده در زیر را مرور کرده و به بحث بگذارد:

داروها و مواد مخدر
مواد مخدر موسوم به هالوسینوژن‌ها می‌توانند باعث القاء توهم شوند. این مواد به شکل موقتی مسیر پردازش و ارسال اطلاعات را مغز دگرگون کرده باعث ایجاد تجارب و افکار نامعمول می‌شوند.
LSD، سالویا، دی‌متیل‎تریپتامین (DMT)، و برخی قارچ‌ها جزء توهم‌زاهای شایع محسوب می‌شوند.

اسکیزوفرنی (شیزوفرنی)
اسکیزوفرنی نوعی بیماری روانی است که باعث تغییر شیوه تفکر و رفتار بیمار می‌شود. شیزوفرنی در عین حال می‌تواند باعث ایجاد سایکوز (روان‌پریشی) شود، که از دست رفتن ارتباط با جهان واقعی است.
مردم دچار سایکوز ممکن است هذیان‌ و توهم را تجربه کنند و رفتارهای غیر متعارف از خود نشان دهند. داروهای ضد سایکوز ممکن است در مدیریت علایم مفید باشند، و برخی از مردم در صورت درمان بهبود رفتار پیدا می‌کنند.

اختلالات سلامت روانی پس از زایمان
بسیاری از نومادران دچار افسردگی و اضطراب پس از زایمان می‌شوند. با شیوع کمتر، برخی‌ها دچار سایکوز پس از زایمان می‌شوند که می‌تواند باعث ایجاد توهم گردد.
یک مثال در این مورد مادری است که صدای گریه فرزندش را می‌شوند حال آنکه بچه در حال گریه کردن نیست. در موارد شدیدتر مادر صدایی را می‌شنود که به او می‌گوید: بچه‌ات را بکش!
از آنجا که سایکوز پس از زایمان می‌تواند بچه را در معرض خطر قرار دهد و ارتباط میان مادر و فرزند را مختل کند، درمان کامل در این مورد حیاتی است. درمان، دارو، و حمایت اجتماعی می‌تواند کمک کننده باشد.

اضطراب و افسردگی
مردم مبتلاء به اضطراب و افسردگی ممکن است گهگاه دچار توهم شوند. توهم به طور معمول بسیار کوتاه مدت بوده و اغلب به عواطف و احساسات فرد مرتبط است. برای مثال، شخص افسرده ممکن است دچار این توهم شود که کسی دارد به او می‌گوید که موجود بی‌ارزشی است.
درمان اختلال زیربنایی اغلب می‌تواند باعث از بین رفتن توهم شود.

ترک الکل
ترک الکل می‌تواند سبب ایجاد توهم شود به ویژه در مردمی که دچار سندرم شدید ترک الکل به نام دلیریوم تریمنس (دلیریوم سه‌گانه) هستند.
شخص دچار توهم سه‌گانه ممکن است بسیار مریض شود، استفراغ کند یا بلرزد. علایم به طور معمول پس از چند روز از بین می‌روند.

زوال عقل و دیگر اختلالات مغز
زوال عقل به شکلی پیشرونده به مغز آسیب می‌زند که این شامل نواحی درگیر در فرآیند پردازش حسی می‌شود. مردم درگیر مراحل میانی تا متأخر زوال عقل ممکن است با توهم شنیداری و بصری مواجه شوند.
برخی از اوقات بیماران مبتلاء به زوال عقل مردمی را پیش چشم می‌بینند که مرده‌اند. در موارد دیگر توهمات آنان ممکن است وحشتناک باشد و محرک بروز احساس پارانویا و پانیک شود که باعث می‌شوند تا بیمار حس اعتماد خود را به پرستاران و مراقبان خویش از دست بدهد.
ممکن است دارو برای کمک به فروکش این علایم کمک کننده باشد.

تشنج
گاهی از مواقع توهم یک علامت اختلال تشنج است. شخص ممکن است در طول تشنج یا پس از آن دچار توهم شود. در اغلب موارد درمان تشنج مانع از بروز بعدی توهم می‌شود.

میگرن
برخی از مردم مبتلاء به میگرن در طول حمله میگرن یا درست در آستانه بروز آن دچار توهم می‌شوند. این توهم‌ها اغلب بصری یا دیداری هستند. شخص ممکن است نقطه‌ها یا رنگ‌هایی را پیش چشم ببیند که وجود خارجی ندارند یا ممکن است تصاویر نامعمول دیگری را رویت کند.

اختلالات خواب
برخی از مردم دچار توهم می‌شوند که پزشکان آنها را با اختلالات خواب مرتبط می‌کنند. این توهمات عموماً زمانی بروز می‌کنند که شخص به خواب می‌رود یا از خواب بیدار می‌شود.
در برخی موارد توهم با یک دور فلج خواب بروز می‌کند، که زمانی ایجاد می‌شود که شخص از خواب بیدار می‌‌شود و به شکل موقتی قوای حرکتی خود را از دست می‌دهد.
درمان اختلالات خواب می‌تواند به فروکش این علایم کمک کند. در برخی موارد آگاهی از این موضوع که توهم به علت تغییرات مغز در طول چرخه خواب بروز می‌کنند می‌تواند از میزان ترسناک بودن آنها بکاهد.

بیماری‌های حسی
مردم دچار ناشنوایی یا نابینایی ممکن است دچار توهم شوند. این ممکن است به دلیل تغییرات مغز در نواحی مسؤول پردازش حسی یا اختلال اطلاعات دیداری یا شنیداری دریافت شده توسط مغز باشد.

علل دیگر توهم
در بعضی موارد، توهم ممکن است به بیماری یا مواد مخدر مرتبط نباشد. گاهی از اوقات نیروهای تهاجمی محرک توهم می‌شوند.
برای مثال در سنن مذهبی، که در آنها شنیدن صدای حق عمومیت دارد، شخص ممکن است خبر از توهمات شنیداری دهد. شخصی که در خانه‌ای می‌خوابد که باور دارد به تسخیر اجنه درآمده است ممکن است سر و صداهایی بشنود یا اشباحی را ببیند که همگی نتیجه افزایش میزان اضطراب هستند.

توهم و هذیان
توهم همان هذیان نیست با وجودی که این دو دارای ارتباط نزدیک هستند. توهم نوعی باور کاذب است در حالی که توهم دریافتی کاذب است.
بسیاری از مردم ممکن است دچار اغفال بصری و دیگر ترفندهای ذهنی شده باشند. به هر حال توهم چیزی بیش از خطایی در دریافت یا ادراک است.
مردم دچار توهم چیزهایی را می‌بینند یا می‌شنوند که در عمل وجود ندارند، و با تجارب مردم پیرامون شخص متوهم همخوانی پیدا نمی‌کنند.
افراد متوهم همچنین به واقعی بودن توهمات خود باور دارند یا معانی خاص و باورهای کاذبی را به آنها نسبت می‌دهند. این باورهای کاذب نسبت داده شده هذیان محسوب می‌شوند.

دیگر علایم توهم
توهم اغلب پیامی از وجود یک مشکل زیربنایی در مورد چگونگی پردازش اطلاعات توسط مغز محسوب می‌شود، مثل موردی که در آن شخص مبتلاء به زوال عقل برای خود توهم می‌آفریند یا افسردگی محرک سایکوز می‌شود.
برخی علایم دیگر که شخص ممکن است به همراه توهم دچار آنها گردد شامل موارد زیرند:
• تغییرات عملکرد مغز وقتی شخص پیر می‌شود
• باورهای نامعمول
• اضطراب یا افسردگی
• مشکلات بینایی یا شنوایی
• رفتار پارانوئید یا پرخاشگرانه
• اعتقاد به توطئه
• تشنج
• سردرد

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
خردمندانه است که شخص دچار توهم، حتی در صورت عدم وجود هر علامت همراه دیگری، به پزشک مراجعه کند. این موضوع به ویژه اهمیت دارد که مردم در صورت ابتلاء به یک بیماری مسبب تشدید توهم یا دیگر تغییرات خلقی یا رفتاری به پزشک مراجعه کنند.
تمامی توهم‌ها نیاز به درمان ندارند خاصه زمانی که توهم رخدادی منفرد باشد. توهم یک فوریت یا اورژانس پزشکی محسوب نمی‌شود اما پزشک می‌تواند میزان جدی بودن مشکل را تعیین کند.

خلاصه
توهم بسیار شایع‌تر از آن است که بسیاری از مردم گمان می‌کنند. با وجود ترسناک بودن توهم همیشه به معنی ابتلاء شخص متوهم به یک اختلال مغزی جدی یا وجود مشکلی در سلامت روان نیستند.
مردم دچار توهم و افراد نزدیک به آنها باید علایم را دنبال کنند تا ببینند که توهم‌ها چه زمانی بروز می‌کنند و آیا محرکی دارند یا خیر. ثبت و ضبط این موارد می‌تواند به پزشک در درمان بهتر علایم کمک کند./

• دکتر تیموتی جی. لِگ، زاون ویلینز
• ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
Medical News Today
What to know about hallucinations
Medically reviewed by Timothy J. Legg, PhD, CRNP
On November 14, 2019
New —
Written by Zawn Villines