توهم عظمت

• زاون ویلینز، دکتر تیموتی جی. لیگ
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

توهم عظمت باور یا تصور خطای فرد در مورد میزان بزرگی خود است. فرد دچار توهم عظمت برای مثال ممکن است بر این باور باشد که می‎تواند جنگ‎های بین‎المللی را خاتمه دهد یا حتی در مورد خود تصوری از موجودی فناناپذیر داشته باشد.
توهم عظمت که به نام توهم خودبزرگ‎بینی نیز شناخته می‎شود اغلب با علایم مشکلات سلامت روانی شامل برخی توهمات دیگر همراه است. این نوع توهمات با اختلالات روانی یا جسمانی شامل اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا برخی انواع زوال عقل همراه هستند.

[مطالب این مقاله:]
• توهم عظمت چیست؟
• انواع توهم عظمت
• علایم توهم عظمت
• علل توهم عظمت
• درمان توهم عظمت
• دورنما

توهم عظمت چیست؟
مردم دچار توهم عظمت خود را بزرگ، بسیار فاضل، مهم‌تر از دیگران یا حتی موجودی جادویی می‌بینند. این توهم ممکن است مداوم باشد یا احتمال آن هست که به صورت متناوب ظاهر شود.
برخی مردم دچار توهم عظمت در عین حال به دیگر توهمات مثل ترس از تحت تعقیب بودن یا باورهای غیر متعارف مذهبی دچار می‌شوند.
به هر حال، توهم عظمت چیزی فراتر از صرف اعتماد به نفس بیش از حد یا حس خودمهم‌پنداری بیش از اندازه است. توهم عظمت بین فرد مبتلا به آن و جهان واقعی انفصالی عمیق ایجاد می‌کند. فرد دچار این اختلال ممکن است باور خود را علی‌رغم وجود شواهد کاملاً متضاد موجود پی بگیرد.

انواع توهم عظمت
توهم عظمت در اشکال مختلفی بروز می‌یابد. بسیاری از مردم توهمات را به مرور زمان در بطن متن مشابهی تجربه می‌کنند.
توهم عظمت ممکن است خود را در عمل به روش‌های معدودی نشان دهد. برخی از انواع شایع‌‌تر بروز آن عبارتند از:
• باور قوی در مورد اهمیت شخص خود، مثل باور به داشتن قدرت برای خاتمه دادن به یک جنگ
• باور به اینکه فرد محق رسیدن به مناصب شغلی بالا در اجتماع است
• باور فرد به اینکه وی یک رهبر مذهبی است
• باور فرد به اینکه وی توانایی زندگی جاودانی دارد
• باور غلط فرد در این مورد که بیماری یا جراحتی نیست که بتواند به وی آسیب برساند
• احساس غلوآمیز برخورداری از هوش و ذکاوت
• باور فرد به اینکه دارای مهارت‌های جادویی مثل توانایی ذهن‌خوانی است
عوامل فرهنگی می‌توانند به محتوی توهمات فرد تأثیر بگذارند. دلیلش آن است که فرهنگ بر آگاهی فرد و نوع باورهای وی در مورد جهان تأثیر می‌گذارد. آنچه در یک فرهنگ توهم تلقی می‌شود در فرهنگی دیگر چنین معنایی را به ذهن متبادر نمی‌کند.

علایم توهم عظمت
باور فرد به بزرگ بودن خود وجه مشخصۀ توهم عظمت است.
برای اینکه باور مورد بحث توهم باشد، این باور باید غیر عقلایی و ناصحیح باشد. برای مثال، فردی که مدعی ریاست جمهوری ایالات متحد آمریکا است حال آنکه به روشنی چنین نیست، مثالی از توهم عظمت است.
ممکن است علایمی دیگر در کنار باور غلط بزرگ‎‌نمایی شدۀ فرد در مورد اهمیت خود مطرح باشند، که عبارتند از:
• دشواری همنوایی با دیگران به دلیل ابتلا به توهم
• تداوم در باور به توهم علی‌‏رغم وجود شواهد متضاد
• ترک مردم یا عصبی شدن از دست کسانی که از باور کردن باورهای توهمی خودداری می‌کنند
• کوشش مداوم برای قبولاندن باور خود به دیگران
• رفتار کردن به گونه‌ای که گویی باور فرد واقعیت دارد
• دچار شدن به توهماتی دیگر
از آنجا که توهم عظمت اغلب به دیگر اختلالات سلامت روانی مرتبط است، بیشتر مردم دچار این اختلال در عین حال دچار دیگر علایم اختلال روانی می‌شوند.

علل و اختلالات مرتبط به توهم عظمت
به تقریب 10 درصد کل مردم به درجاتی از توهم عظمت دچارند. برخی از اختلالات سلامت روانی احتمال بروز توهمات مورد بحث را دو چندان می‌کنند.
اختلالاتی که می‌توانند باعث بروز توهم عظمت شوند شامل موارد زیرند:

اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یکی از اختلالات سلامت روانی است که با توهمات، هذیان‎‌ها و دشواری تمیز واقعیت از خیال مشخص می‌شود.
در حدود 50 درصد مردم دچار اسکیزوفرنی در معرض ابتلاء به توهم عظمت قرار دارند.
این اختلال می‌تواند باعث بروز الگوهای فکری نامعمول، تغییرات حالات یا رفتار، دشواری تمرکز، مشکلات حافظه، و مواجهه با دشواری در انجام وظایف روزمره زندگی شود. مردم دچار اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهمات متعددی باشند که به زندگی روزمره آنها لطمه می‌زنند.
یک مطالعه در سال 2006 پی برده است که عوامل مرتبط به دیگر اختلالات سلامت روانی می‌توانند محتوی توهمات فرد دچار اسکیزوفرنی را دگرگون کنند. مردم دارای اعتماد به نفس بالاتر و افسردگی کمتر بیشتر در معرض ابتلا به توهم عظمت قرار دارند، حال آنکه مردم دارای عزت نفس کم و افسردگی بیشتر محتمل است که دارای توهماتی در باورها و دریافته‌های خود باشند.
اختلالی مشابه، یا اختلال اسکیزوافکتیو نیز می‌تواند سبب ایجاد توهم و هذیان شود. احتمال اشتباه گرفتن اختلال اخیر با اسکیزوفرنی وجود دارد.

اختلال توهم
مشابه مورد اسکیزوفرنی، اختلال توهم نیز می‌تواند سبب ایجاد توهم عظمت شود. به هر حال مردم دچار اختلال توهمی دیگر علایم مرتبط به اسکیزوفرنی مثل هذیان‎ها را تجربه نمی‌کنند.

اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یک اختلال سلامت روانی است که با دوره‌‌ای افسردگی دنبال شونده با دوره‌‌های شیدایی یا مانیا مشخص می‌شود. در طول دورۀ مانیا، فرد ممکن است دچار خودبزرگ‎‌بینی شدید شود. این وضعیت می‌تواند خود را در قالب توهم عظمت نشان دهد.
در حدود دوسوم مردم دچار اختلال دوقطبی ممکن است دچار توهم خودبزرگ‌بینی شوند.
در طول دورۀ مانیک فرد دچار اختلال دوقطبی ممکن است پول زیادی خرج کند، دچار مشکلات خواب شود، بسیار بیش‎فعال به نظر برسد، یا دارای رفتارهای تهاجمی باشد.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:
توهم - انواع، علل، و تفاوت آن با هذیان

اختلال شخصیت خودشیفته
در اغلب اختلالات روانی، مردم دارای وضعیت یکسان ممکن است دارای شخصیت‎‌های متفاوتی باشند. اختلالات شخصیتی به طور مستقیم بر شخصیت فرد تأثیر می‌گذارند و به شکل بنیادی نوع ارتباط فرد با دیگران و نیز خودشان را دگرگون می‌کنند.
مردم دچار اختلال شخصیت خودشیفتگی (NPD) یا نارسیستیک دارای حسی بسیار غلو شده در مورد اهمیت و قدر و منزلت خود هستند. آنها شیفتۀ اعتباریابی و شنیدن تملقند و بر این باورند که موجوداتی خاص و منحصر به فردند، و در آنها حس همدلی به چشم نمی‌‌خورد.
فرد دچار اختلال شخصیت خودشیفته دارای حسی در مورد حقوقی متعلق به خود است که وی را وامی‌دارد به شکلی عمل کند که ممکن است به چشم دیگر مردم غیر عادلانه جلوه نماید، و هدف در اینجا دستیابی به ستایش از سوی دیگران و کسب امتیازات ویژه است.

زوال عقل
بسیاری از مردم گمان می‌کنند که زوال عقل، شامل بیماری آلزایمر، نوعی اختلال حافظه است. با وجود این زوال عقل به تدریج توانایی تفکر روشن را از بیمار سلب می‌کند. زوال عقل می‌تواند در مورد راه و روش فعل و انفعال فرد با جهان، برنامه‌‌ریزی، و تفکر تأثیر شدیدی بر جای بگذارد.
در کوران پیشرفت زوال عقل، برخی از مردم دچار انواع توهم، از جمله توهم عظمت، می‎‌شوند. مردم مبتلا به زوال عقل که در عین حال دچار توهم عظمت نیز هستند به طور معمول به علایم متعدد دیگر شامل مشکلات قابل توجه حافظه نیز مبتلا می‌شوند.

جراحت مغز
آسیب دیدن مغز نیز در برخی از موارد می‌تواند راه و روش تفکر مردم را تغییر داده به طور بالقوه عامل ایجاد توهم باشد. صدمات مغزی در عین حال ممکن است سبب توهم، مشکلات حافظه، تغییرات شخصیتی، و مشکلاتی در انجام مهارت‌های پایه‌ای مثل خواندن شود.
بسیاری از جراحات مغزی بر اثر تروما رخ می‌دهند. ضایعات مغزی، استروک‎ها، و تومورهای مغزی نیز می‎توانند سبب آسیب دیدن مغز شوند.

درمان توهم عظمت
درمان توهم عظمت ممکن است دشوار باشد. این توهمات به چشم مردم مبتلا به آنها خوش می‌نشینند. از اینها گذشته به دلیل باورهای عمیق فرد بیمار نسبت به توهمات خود، این افراد به طور معمول از تن دردادن به درمان خودداری می‌ورزند.
داروهای ضد روان‎پریشی در اغلب موارد در درمان توهم بر اثر عوامل مختلف مفیدند. مردم دچار اختلال دوقطبی ممکن است نیاز به مصرف داروهایی مثل لیتیم و تثیبت‌‌کننده‌های خُلقی دیگر داشته باشند.
تحقیقات در مورد درمان اختلال توهمی محدود است. یک مطالعۀ طولی در سال 2014 گزارش می‌دهد که شواهد با کیفیت بالای اندکی در مورد درمان‌‌های اثربخش در اختلالات توهمی وجود دارد.
در هر حال، مردم دچار توهم ممکن است از درمان برای کمک به مقابله با توهمات خود سود ببرند.
گروه‌درمانی ممکن است به فرد کمک کند تا روابط سالم‌تری را با دیگر مردم برقرار نماید.

دورنما
درمان توهمات ممکن است کار دشواری باشد. درمان در این مورد اغلب موارد بیشتر بر مدیریت وضعیت و کاهش علایم تا معالجۀ اختلال زیربنایی متمرکز می‌شود. بسته به علت، فرد دچار توهمات ممکن است نیاز به مصرف دارو و درمان درازمدت برای مدیریت علایم مبتلابۀ خود در سراسر زندگی داشته باشد.
گاهی از اوقات یک نوع درمان فاقد کارآیی است، بنابراین نوع دیگری از آن امتحان می‌شود. تمایل به آزمودن درمان و کمک گرفتن از متخصصان قابل اعتماد پزشکی می‎‌تواند به مدیریت توهم و علایم مرتبط کمک کند.
فرد دچار اختلال توهم اغلب اوقات از نامتعارف بودن رفتار خود ناآگاه است، اگرچه ممکن است رفتار وی برای دیگرانی که این فرد را می‎‌بینند غیر قابل پذیرش باشد. از آنجا که توهم عظمت باعث می‌شود تا فرد خود را مهم احساس کند، آنها ممکن است تمایلی به تسلیم شدن از خود نشان ندهند.
کمک به فرد برای اینکه تأثیرات مخرب توهم را بر زندگی یا روابط خود ببیند ممکن است کمک کننده باشد. با حمایت و درمان، این احتمال وجود دارد که مردم دچار توهم به روابط و زندگی شادمانه‌‌ای دست یابند./

Source:
Medical News Today
What are delusions of grandeur?
Last reviewed Fri 27 April 2018
By Zawn Villines
Reviewed by Timothy J. Legg, PhD, CRNP