• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان
حتی خوش‌خوترین کودکان ممکن است در برخی مواقع رفتاری چالش‌برانگیز از خود نشان دهند. اما اگر کودک یا نوجوان شما دارای یک الگوی رفتاری مداوماً حاکی از خشم، تحریکپذیری، مجادله، نافرمانی یا جسارت در برابر شما و دیگر چهرههای دارای اقتدار در زندگی خود باشد، وی (دختر / پسر) ممکن است دچار اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه (ODD) باشد.
به عنوان پدر یا مادر، شما ناچار نیستید که به صورت منفرد در مدیریت کودک دچار ODD کوشش کنید. دکترها، مشاورها و کارشناسان رشد کودک می‌توانند در این مورد به شما کمک کنند.
درمان ODD شامل استفاده از مداوها، شکلدهی و پرورش فعل و انفعال مثبت در خانواده و مهارت‌های مدیریت رفتار، و احتمالاً داروهایی برای درمان اختلالات روانی مرتبط است.
[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان
علایم
گاهی از اوقات تعیین تفاوت میان کودک خودسر یا دارای قوای نیرومند عاطفی و کودک دچار ODD دشوار است. نشان دادن رفتار ستیزه‌جویانه در برخی مراحل رشد کودک موضوعی نرمال محسوب می‌شود.
نشانه‌های ODD به طور کلی در سالهای پیش از ورود به مدرسه خود را نشان می‌دهند. گاهی از اوقات ODD دیرتر شکل میگیرد اما تقریباً در تمامی موارد این شکلگیری به پیش از سالهای اولیه نوجوانی برمیگردد. این رفتارها می‌توانند سبب بروز اختلالاتی در خانواده، فعالیتهای اجتماعی، تحصیل و کار شوند.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده از سوی "انجمن روان‌پزشکی آمریکا"، مقیاسهایی را برای تشخیص اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه ارائه داده است. این راهنما توسط متخصصان سلامت روانی برای تشخیص اختلالات روانی و نیز شرکتهای بیمه برای پرداخت هزینه درمان مورد استفاده قرار میگیرد.
مقیاس DSM-5 برای تشخیص ODD الگویی رفتاری را با مشخصات زیر مطرح می‌کند:
• شامل دستکم چهار علامت از هر یک این دستهبندیها باشد - عصبانیت و خلق و خوی تحریکپذیر؛ جدلی و رفتار ستیزه‌جویانه؛ یا رفتار جسورانه
• رفتار کودک دستکم در مورد یک فرد که برادر یا یا خواهر کودک نیست بروز کند
• رفتار کودک سبب ایجاد مشکلات قابل توجه در محیط کار، مدرسه یا خانه شود
• رفتار کودک بیشتر به خودی خود نه و به عنوان بخشی از یک مشکل سلامت روانی دیگر مثل اختلال سوء مصرف مواد، افسردگی یا اختلال دوقطبی بروز کند
• رفتار دستکم به مدت شش ماه ادامه دارد
مقیاس DSM-5 برای تشخیص ODD شامل علایم عاطفی و نیز رفتاری است.
خلق عصبانی و تحریکپذیر:
• کودک اغلب از کوره بدر میرود
• کودک اغلب دچار تندمزاجی است یا به آسانی از دیگران آزرده می‌شود
• کودک اغلب عصبانی و خشمناک است
رفتار جدلی و ستیزه‌جویانه:
• کودک اغلب با بزرگسالان یا مردم برای اعمال قدرت جدل می‌کند
• کودک اغلب به شکل فعال خواستهها یا قواعد وضع شده از سوی بزرگسالان را به چالش کشیده یا رد می‌کند
• کودک اغلب به شکل عامدانه دیگران را آزار می‌دهد
• کودک اغلب دیگران را برای اشتباهات یا رفتار خطای خود ملامت می‌کند
رفتار جسارت‌آمیز:
• کودک اغلب حالت کینهتوزانه یا جسورانه دارد
• کودک در طول شش ماه اخیر حداقل دو مورد رفتار کینهتوزانه یا دشمنخویانه از خود نشان داده است
این رفتارها باید به میزانی بیش از آنچه در همسن و سالهای کودک شما معمول است رخ دهند. برای کودکان زیر 5 سال، رفتار مورد بحث باید در اغلب روزها در یک دورۀ دستکم شش ماهه بروز یافته باشند. برای کودکان بالای 5 سال، این رفتارها باید در طول دستکم شش ماه دستکم یک بار در طول هفته بروز یابند.
ODD ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد:
• ODD خفیف. علایم صرفاً در یک محدوده، برای مثال در خانه، مدرسه یا در زمان مجاورت با همسن و سالها بروز می‌کنند.
• ODD متوسط. علایم مورد بحث دستکم در دو محدوده بروز مینمایند.
• ODD شدید. برخی علایم در سه محدوده یا بیشتر خودنمایی می‌کنند.
در مورد برخی از کودکان این احتمال وجود دارد که علایم صرفاً محدود به محیط خانه باشد، اما به مرور زمان به چهارچوبهای دیگر مثل مدرسه یا زمان بودن با دوستان گسترش پیدا کند.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
این احتمال وجود دارد که کودک شما رفتارهای خود را مشکل یا مسأله تلقی نکند. در عوض، حتی ممکن است کودک بر این باور باشد که در مورد وی درخواستهای غیر معقول مطرح می‌شود. اما اگر کودک شما دچار نشانهها و علایم شایع در ODD باشد که میزان تکرار آن بیش از چیزی است که در همسن و سالهای وی به چشم میخورد، ارجاع کودک به پزشک ضروری است.
اگر شما در مورد رفتار کودک یا توانایی خویش برای هدایت کودک پرچالش دچار نگرانی هستید، باید از پزشک، روان‌شناس کودک یا یک کارشناس رفتار کودکان کمک بگیرید. در این مورد پزشک متخصص مراقبت‌های اولیه یا متخصص بیماری‌های کودکان می‌تواند متخصص مورد نظر و نیاز را به شما معرفی کند.
علل
هیچ علت شناخته شده‌ای برای بروز اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه وجود ندارد. عناصر تقویت کنندۀ این اختلال ممکن است ترکیبی از عوامل وراثتی و زیست محیطی شامل موارد زیر باشد:
• ژنتیک - خوی و سرشت یا مزاج طبیعی و احتمالاً تفاوتهای نوروبیولوژیک در راستای عملکرد عصبها و عملکرد مغز
• محیط زیست - مشکلاتی در پیوند با والدین که ممکن است شامل فقدان نظارت، انضباط نامنظم یا خشن یا سوء رفتار یا کمتوجهی باشد
ریسک فاکتورها
اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه مشکل پیچیدهای است. ریسک فاکتورهای محتمل برای ODD عبارتند از:
• مزاج - کودک ممکن است دارای مزاجی باشد که در تنظیم عواطف خود دچار مشکل است، مثلاً بیش از حد عاطفی یا در واکنش به موقعیتها بیش از حد عاطفی باشد یا در تحمل ناامیدی و یأس دچار مشکل شود
• مشکلات والدین - کودکی که دچار سوء رفتار یا کمتوجهی، بدرفتاری یا نظم و انضباط ناپیگیرانه، یا فقدان نظارت والدین است
• دیگر مشکلات خانوادگی - کودکی که با خانواده یا والدین دچار اختلاف با یکدیگر زندگی می‌کند یا دارای پدر یا مادری است که به اختلالات سلامت روانی یا سوء مصرف مواد مخدر دچار است
عوارض
کودک مبتلا به اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه ممکن است در محیط خانه با والدین و برادر و خواهر، در مدرسه با آموزگاران، در محیط کار با ناظران و مقامات مافوق دچار مشکل باشد و نیز ممکن است برای حفظ دوستان و روابط خود با دشواری مواجه شود.
ODD ممکن است مشکلاتی شامل موارد زیر به دنبال داشته باشد:
• عملکرد ضعیف در محیط تحصیل و کار
• رفتارهای ضد اجتماعی
• مشکلات کنترل برانگیختگی
• اختلال مصرف مواد مخدر
• خودکشی
بسیاری از کودکان دچار ODD در عین حال به دیگر اختلالات سلامت شامل موارد زیر مبتلا هستند:
• اختلال بیشفعالی کمبود توجه (ADHD)
• افسردگی
• اضطراب
• اختلال سلوک
• اختلالات یادگیری و ارتباطی
درمان دیگر اختلالات سلامت روانی می‌تواند به بهبود علایم ODD کمک کند. و نیز ممکن است که درمان ODD در صورت عدم ارزیابی و درمان مناسب دیگر اختلالات مورد بحث دشوار باشد.
پیشگیری
هیچ راه و روش تضمین شده‌ای برای پیشگیری از اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه وجود ندارد. به هر جهت وجود والدین دارای منش مثبت و درمان زودهنگام می‌تواند به بهبود رفتار مزبور و پیشگیری از وخامت وضعیت کمک کند. ODD هر قدر زودتر درمان شود، بهتر است.
درمان می‌تواند به تجدید عزت نفس در کودک و بازآفرینی ارتباط مثبت بین والدین و کودک منجر شود. ارتباط کودک شما با دیگر بزرگسالان دارای اهمیت در زندگی وی - مثل معلمان، مقامات پشتیبان در اجتماع و مراقبان یا پرستاران - نیز از درمان زودهنگام سود خواهند برد.
تشخیص
برای تشخیص ابتلاء کودک به اختلالات نافرمانی مقابله‌جویانه، متخصص سلامت روانی می‌تواند ارزیابی جامعی انجام دهد. این ارزیابی احتمالاً شامل برآوردی از موارد زیر خواهد بود:
• سلامت کلی کودک
• تواتر و میزان شدت رفتارهای کودک
• رفتار کودک در تنظیمات و ارتباطات متعدد
• وجود دیگر اختلالات سلامت روانی، آموزشی یا ارتباطی
مشکلات سلامت روانی مرتبط
از آنجا که ODD اغلب به همراه دیگر مشکلات سلامت روانی یا رفتاری بروز می‌کند، این احتمال هست که تمیز دادن علایم ODD از اختلالات مورد اشاره دشوار باشد. تشخیص و درمان اختلالات همراه ODD اهمیت دارد زیرا آنها می‌توانند در صورت عدم درمان عامل ایجاد یا تشدید علایم ODD باشند.
درمان
درمان اختلال نافرمانی ستیزه‌جویانه عموماً شامل کاربرد چند نوع رواندرمانی و درمان تربیتی برای کودک و نیز والدین وی است. درمان در این مورد اغلب اوقات برای چند ماه یا حتی بیشتر ادامه پیدا می‌کند.
داروها به تنهایی برای ODD مورد استفاده قرار نمیگیرند مگر اینکه اختلال همراه دیگری نیز در بین باسد. اگر کودک شما دچار اختلالات همزمان، مشخصاً ADHD باشد، داروهای موجود می‌توانند در بهبود علایم کمک قابل توجهی باشند.
نقاط عطف درمان ODD به طور معمول شامل موارد زیر است:
• تربیت والدین. متخصــص سلامت روانی دارای تجربۀ درمان ODD می‌تواند به شما در توسعۀ مهارت‌های والدین که برای والدین و نیز کودک کمتر آزار دهنده باشند، کمک کند. در برخی موارد ممکن است کودک و والدین در این نوع درمان به صورت همزمان حضور یابند به شکلی که هر یک از اعضاء خانواده اهدافی را که برای رفع مشکلات باید توسط وی دنبال شود، توسعه دهد.
• درمان برهمکنش والدین - کودک (PCIT). در طول این نوع درمان درمانگرها امر آموزش والدین را در هنگام فعل و انفعال آنان با کودک انجام می‌دهند. در یک رویکرد، درمانگر پشت یک شیشۀ دارای دید یک سویه مینشیند و با استفاده از یک دستگاه شنیداری متصل به گوش، والدین را در مورد راهکارهای تجدید ساختار رفتارهای مثبت در کودک راهنمایی می‌کند. در نتیجه، والدین تکنیکهای تربیتی مؤثرتری را میآموزند، کیفیت ارتباط والدین با کودک بهبود می‌یابد و مشکلات رفتاری کاهش پیدا می‌کند.
• درمان فردی و خانوادگی. مشاوره فردی برای کودک مـیتواند به وی در مدیریت خشم و بیان احساسات به روشی سالمتر کمک کند. مشاوره خانواده می‌تواند به بهبود ارتباط و رابطه کمک کرده و نیز به اعضاء خانواده یاری دهد تا چگونگی تعامل با یکدیگر را بیاموزند.
• پرورش مهارت حل مشکل. این نوع درمان هدف کمک به کودک در شناسایی و تغییر الگوهای فکری منجر به مشکلات رفتاری را دنبال می‌کند. حل مشکل مشارکت - که در آن شما و کودکتان با همدیگر کار میکنید با راه حلهایی همراه است که هم برای شما و هم برای کودک شما کارآیی دارند - و می‌تواند به بهبود مشکلات مرتبط به ODD کمک کند.
• پرورش مهارت‌های اجتماعی. کودک شما در عین حال ممکن است از درمانهایی که به وی در آموزش چگونگی فعل و انفعال به روش مثبتتر و مؤثرتر با همسن و سالها کمک می‌کنند، سود ببرد.
به عنوان بخشی از تربیت والدین، شما ممکن است چگونگی مدیریت رفتار کودکتان را از طرق زیر بیاموزید:
• ارائه دستورالعملهای روشن و پیگیری موضوع با تبعات متناسب با آن در صورت نیاز
• بازشناسی و تقدیر از رفتارهای خوب و دارای ویژگی‌های مثبت کودک برای تقویت رفتارهای مورد نظر
اگرچه برخی تکنیکهای مربوط به والدین ممکن است پیش پا افتاده به نظر برسند، آموزش چگونگی کاربرد آنها در صورت تقابل آسان نیست، به ویژه اگر عوامل استرسزای دیگری نیز در محیط خانه وجود داشته باشد. فراگیری این مهارتها نیاز به تمرین و تحمل مداوم دارد.
موضوع مهمتر در درمان نشان دادن مداومت از سوی شما، عشق بی قید و شرط و پذیرش کودک است - حتی در موقعیتهایی که مالامال از مشکلات و شرایط مختل کننده است. به خودتان سخت نگیرید. این فرآیند ممکن است حتی برای پرتحملترین والدین نیز ستوهآور باشد.
سبک زندگی و مداوای خانگی
در محیط خانه این امکان وجود دارد که با استفاده از راهکارهای زیر رفتارهای مشکلساز اختلال رفتار مقابله‌جویانه را کاهش دهید:
• رفتارهای مثبت کودک را شناسایی کرده و از آنها تقدیر کنید. در حد امکان بازخورد مشخصی از خود نشان دهد، برای مثال، "من واقعاً از روشی که تو امشب برای جمع کردن اسباببازیهایت به کار بردی خوشم آمد."
• خود الگوی رفتاری باشید که دوست دارید کودکتان از خود نشان دهد.
• چالش خود را انتخاب و از اعمال قدرت اجتناب کنید. تقریباً هر چیزی در صورت وا دادن شما می‌تواند به موضوعی برای تقلای اعمال قدرت تبدیل شود.
• محدودیتهایی را تعیین کنید و عواقبی عقلایی را به صورت پایدار اعمال نمایید.
• از طریق توسعۀ یک جدول زمانبندی شدۀ روزانۀ مداوم برای کودک خود یک روال متعارف و معمول در زندگی وی ایجاد کنید. پرسش از کودک برای کمک به شکلگیری این روال متعارف می‌تواند مفید باشد.
• برای توسعۀ یک جدول زمانبندی پایدار هفتگی که شما و کودکتان را در گذران وقت با یکدیگر مرتبط می‌کند هماهنگی داشته باشید.
• با شریک زندگی خود یا دیگرانی که در خانواده هستند برای اطمینان از اعمال نظم متناسب همکاری کنید. از حمایت آموزگاران، مربیان و دیگر افراد بزرگسال که اوقاتی را با کودک شما سپری می‌کنند استفاده کنید.
• یک هستۀ خانگی ایجاد کنید که ضروری است و به آن نخواهید رسید مگر اینکه کودک آن را بپذیرد. در ابتدا این موضوع مهم است که کودک برای موفقیت در تکالیف نسبتاً آسان آماده شود و به تدریج برای تحقق انتظارات پرچالش‌تر درگیر گردد. برای راهنمایی وی باید از دستورالعملهای ساده و روشن استفاده شود.
• از همان ابتدا برای چالش آماده باشید. در ابتدا کودک شما احتمالاً همکاری نمیکند یا رفتار وی متناسب با تغییر رفتار شما نسبت به رفتار وی نخواهد بود. این انتظار را داشته باشید که در ابتدای هر توقع یا انتظار تازه رفتار کودک به صورت موقت بدتر شود. این وضعیت توسط رفتاردرمانگرها "انفجار پیاپی" نامیده می‌شود. استقامت و پایداری در برابر رفتار دچار چالش افزایش یابنده کلید موقیت در این مرحله ابتدایی است.
در صورت ثبات قدم و پایداری، کار سخت اولیه در نهایت پاداش خود را با بهبود رفتار و ارتباط خواهد گرفت./
Source:
Oppositional defiant disorder (ODD)
Mayo Clinic Staff
Jan. 25, 2018
مطالب پیشنهادی ما برای مطالعه
کدئین برای کودکان بسیار خطرناک است
آکادمی کودکان آمریکا اصرار دارد که والدین و مراقبان بهداشتی، دادن کُدئین به کودکان را متوقف کنند، و به آموزش‌های بیشتر در مورد ریسک‌ها و محدودیت‌های استفاده از کدیین در بیماران زیر 18 سال فراخوان می‌د
یک بار بیهوشی به بهرة هوشی کودکان خردسال آسیب نمی زند
یک مطالعة طولی همگروهی که در JAMA منتشر شده است عنوان می‌کند، یک بار قرار گرفتن در معرض مواد بیهوشی استنشاقی در کودکان دارای سن کمتر از 36 ماه با توسعة اختلالات عصبی و رفتار نابهنجار در دوران کودکی مر
