پارانویا و اسکیزوفرنی - آنچه دانستنش نیاز است

• ایوت بریزیر، دکتر تیموتی جی. لیگ
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

کسی که دچار اختلال طیف اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) باشد ممکن است به برخی توهمات دچار شود که عموماً زیر عنوان پارانویا شناخته می‎شوند.
این توهمات ممکن است به این ترس و هراس دامن بزنند که گویا دیگران علیه فرد به توطئه‌چینی یا دسیسه مشغولند. هر کسی ممکن است در مقاطعی از زندگی خود دچار افکار پارانوئیدی شود. در یک روز سخت آدم ممکن است پیش خودش تکرار کند، "اوه پسر، همۀ دنیا زده‎اند بیرون تا حال مرا بگیرند!" اما ما می‏‌دانیم که موضوع چنین نیست.
مردم دچار پارانویا اغلب دچار شبکۀ گسترده‎ای از افکار و ایده‌های پارانوئیدی هستند.
این می‎تواند باعث شود که در مورد چنین بیمارانی بخش بزرگی از زمان صرف فکر کردن در مورد راههایی برای حفاظت از خود در برابر آزاردهندگان خیالی شود. این وضعیت می‎تواند به بروز مشکلات متعددی در روابط و محیط کار بینجامد.

مطالب این مقاله:
•  مرور اجمالی
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان
• عوارض

مرور اجمالی: پارانویا و اسکیزوفرنی
تا پیش از سال 2013، اسکیزوفرنیای پارانوئیدی نوعی اسکیزوفرنی تلقی می‎شد، اما در 2013، چاپ پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) پارانویا یا توهمات را بیشتر به عنوان یک علامت تا زیرنوع، مورد طبقه‎بندی مجدد قرار داد.
زیرنوع‌ها به دلیل "محدودیت پایداری تشخیص"، پایین بودن میزان قابلیت اعتماد و فقدان اعتبار" از مقیاس تشخیصی حذف شد.
آنها به عنوان وضعیت‎های پایدار تلقی نشدند و کمکی به تشخیص یا درمان اختلالات مربوط به اسکیزوفرنی نمی‎کردند.
DSM توسط "انجمن روان‌پزشکی آمریکا" (APA) برای کمک به استانداردسازی تشخیص انواع مختلف بیماری روانی منتشر می‎شود.

نشانه‎ها و علایم
اسکیزوفرنی یک اختلال روان‌پزشکی مزمن یا درازمدت است. این بیماری به پردازش افکار فرد لطمه می‎زند و تفکر روشن و شفاف را برای فرد بیمار مشکل می‎کند.
این بیماری بر احساسات فرد و توانایی ایجاد ارتباط در وی تأثیر منفی گذشته، امکان تمرکز بر امور، تکمیل وظایف، خواب، و ارتباط با دیگران را دچار آسیب می‎کند.
این وضعیت می‎تواند به ایجاد ترس، گیجی، و افکار و رفتار خودکشی منجر شود.
علایم شامل موارد زیر است:
• توهم و هذیان
• تفکرات سردرگم و مغشوش
• فقدان انگیزش
• کندی در حرکات
• تغییرات الگوهای خواب
• فقدان توجه به بهداشت و نظافت
• تغییرات زبان بدنی و احساسات جسمانی
• فقدان علاقه به فعالیت‎های اجتماعی
• کمبود شهوت جنسی، یا میل جنسی
تمامی بیماران دچار تمامی علایم مورد اشاره نمی‎شوند.
علایم بیماری اغلب اوقات در سنین 16 تا 30 سال بروز می‎کند.
فرد ممکن است متوجه بروز تغییراتی در الگوهای خواب، عواطف، انگیزش، ارتباط، و توانایی تفکر شفاف شود. اینها همه مرتبط به مراحل اولیه یا "فاز مقدماتی" بیماری است.
دورۀ حاد بیماری شدیدتر است. بیمار ممکن است دچار احساسات پانیک، خشم، و افسردگی شود. این ممکن است برای فرد هراس‎آور باشد، چرا که به احتمال زیاد انتظار وقوع آنها را ندارد.
درمان متناسب و حمایت می‎تواند به مردم در مدارا و مقابله با اسکیزوفرنی کمک کند. داروها می‎توانند اختلال را در سطح پایدار نگه دارند، و بسیاری از افراد در عین ابتلا به بیماری کار و زندگی خود را ادامه می‎دهند. به هر حال در صورت توقف مصرف داروها علایم بیماری برگشت می‎کند.
توهم یک ویژگی شایع در اسکیزوفرنی است. توهم چیزی است که فرد مبتلا آن را واقعیت می‎پندارد، حتی هنگامی که شواهد قوی در مورد خطا و اشتباه بودن آن وجود دارد. برای مثال، فرد دچار اسکیزوفرنی ممکن است بر این باور باشد که فردی که می‎شناسد برنامه‎ای برای صدمه زدن به وی در سر دارد.
در کنار توهم، احتمال بروز هذیانات شنیداری، یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند، و اختلالات ادراکی نیز مطرح است. توهمات دیداری نیز گاهی از اوقات بروز می‎کنند.
این وضعیت می‎تواند به جداافتادگی فیزیکی و عاطفی، طرد از اجتماع، خشم، و اضطراب منجر شود. بسیاری از مردم دچار علایم پارانویا ترسو بوده و از دیگران اجتناب می‎کنند.
برخی از مردم ترس و درماندگی خود را از طریق پرخاشگری و خشونت نشان می‎دهند اما بسیاری از آنان هدف خشونت و تعدی قرار می‌گیرند.

علل و ریسک فاکتورها
اسکیزوفرنی یک اختلال عصبی روان‎پریشی است. علت دقیق بروز آن ناشناخته است، اما این دلیل احتمالاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محرک‌های زیست محیطی را شامل می‎شود.
علایم ممکن است نتیجۀ عدم تعادل دوپامین و احتمالاً سروتونین باشد که هر دوی آنها انتقال‌دهنده‌های عصبی محسوب می‎شوند.
ریسک فاکتورها شامل موارد زیر است:
ژنتیک: داشتن تاریخچۀ خانوادگی اسکیزوفرنی ریسک ابتلا به آن را افزایش می‎دهد.
اگر هیچ سابقۀ خانوداگی در این مورد وجود نداشته باشد، شانس ابتلا به اسکیزوفرنی کمتر از 1 درصد است. اگر یکی از والدین دچار این بیماری باشد، شانس ابتلا به این بیماری در فرد به میزان 10 درصد خواهد بود.
دیگر عوامل تقویت کنندۀ احتمال بروز این بیماری عبارتند از:
• بروز عفونت ویروسی در مادر هنگامی که وی باردار بوده است
• سوءتغذیۀ دوران جنینی
• استرس، تروما، یا قرار گرفتن در معرض تعرض جنسی در دروان کودکی
• وجود مشکلات در زمان وضع حمل
تجارب استرس‎زا اغلب پیش از تشخیص اسکیزوفرنی بروز می‎کنند.
پیش از بروز علایم حاد، فرد ممکن است دچار بدخلقی، اضطراب، و فقدان تمرکز شود. این می‎تواند محرک مشکلات ارتباطی گردد.
این عوامل اغلب اوقات برای آغاز اسکیزوفرنی ملامت می‌شوند اما آنها ممکن است علایم اولیۀ ایجاد شده به تحریک بحران باشند.
دانستن این موضوع مشکل است که آیا اسکیزوفرنی سبب برخی استرس‌ها می‌شود یا در نتیجۀ وجود آنها بروز می‎کند.
سن والدین ممکن است یک عامل باشد زیرا افراد دچار اسکیزوفرنی اغلب از والدین سالمند متولد می‎شوند.
استفاده از مواد مخدر که بر فرآیندهای ذهنی و روانی آسیب می‎زنند با اسکیزوفرنی مرتبط شده‌اند.
این موضوع مشخص نیست که مصرف مواد مخدر علت اسکیزوفرنی یا معلول آن است.
یک عقیده بر آن است که مصرف مواد مخدر روانگردان می‎تواند محرک علایم افراد دارای زمینۀ ابتلا به بیماری باشد.
مردم دچار این اختلال ممکن است حشیش مصرف کنند زیرا در این وضعیت لذت حاصله از مادۀ مخدر تشدید می‎شود. برخی معتقدند که مصرف مواد مخدر باعث می‎شود تا بیماران بتوانند با علایم بیماری مدارا کنند.

تشخیص
دکتر شرح حال پزشکی کامل بیمار را گرفته و یک معاینۀ بالینی انجام می‎دهد.
تست‌های تشخیصی ممکن است شامل یک تست خون برای از تشخیص خارج کردن دیگر علل بالقوه برای بروز علایم مثل اختلالات عملکرد تیروئید، مشروب الکلی و مصرف مواد مخدر باشد.
تست‎های تصویربرداری مثل MRI یا CT اسکن می‎تواند ضایعات مغزی یا هر گونه ناهنجاری در ساختار مغز را نشان دهند. یک تست الکتروانسفالوگرام (EEG) می‎تواند عملکرد مغز را ارزیابی کند.
احتمال انجام یک ارزیابی روان‌شناختی نیز وجود دارد.
روان‌شناس از بیمار در مورد افکار، احساسات، و الگوهای رفتاری و نیز در مورد علایم مبتلابۀ وی، زمان آغاز علایم، شدت آنها، و تأثیرشان بر زندگی روزمره پرسش می‎کند.
دکتر تلاش می‎کند تا دوره‌های زمانی علایم و فواصل بروز آنها را مشخص کند، و اینکه آیا بیمار افکاری برای صدمه زدن به خود یا دیگران در سر داشته است یا خیر.
صحبت با اعضاء خانواده و دوستان فرد می‎تواند کمک کننده باشد.

مقیاس تشخیصی
برای تأیید تشخیص، مقیاس‎های خاص معرفی شده از سوی DSM-5 باید در مورد بیمار سندیت داشته باشد.
برای تشخیص ابتلا به بیماری فرد باید دستکم به دو مورد از علایم زیر مبتلا باشد:
• توهم
• هذیان
• پریشان‌گویی
• رفتار بسیار از هم گسیخته و بی‌نظم یا کاتاتونیک
• علایم منفی مثل بی‎اعتنایی عاطفی، فقدان احساس لذت در زندگی روزمره
دو علامت مورد اشاره باید شامل حداقل یکی از موارد فهرست زیر باشد: توهم، هذیان، یا پریشان‎گویی.
مقیاس زیر نیز در عین حال ضروری است:
• اختلال عملکرد اجتماعی و شغلی
• علایم باید حداقل شش ماه در فرد ادامه داشته باشند.
• هیچ تشخیصی دال بر اختلالات خلقی دیگر یا اعتیاد به مواد مخدر یا سوءمصرف الکل در فرد مطرح نباشد.
برخی از اوقات رسیدن به تشخیص درست مستلزم گذشت زمان است.

درمان
اسکیزوفرنی و پارانویا ممکن است مادام‎العمر باشند اما درمان می‎تواند به تخفیف علایم کمک کند.
درمان باید پیگیری شود حتی وقتی که به نظر می‎رسد علایم بیماری از بین رفته است.
در صورت توقف درمان امکان بازگشت علایم وجود دارد به ویژه اگر بروز علایم کنونی پس از توقف درمان صورت گرفته باشد.
گزینه‎ها به شدت و نوع علایم، سن، و دیگر عوامل بستگی دارد.

دارو
داروهای ضد روان‌پریشی می‎توانند افکار مزاحم، توهمات و هذیان‎ها را کاهش دهند. این امکان هست که داروها به صورت قرص، مایعات، یا به صورت تزریق‌های ماهیانه در اختیار بیمار قرار گیرد. این داروها دارای برخی عوارض جانبی نیز هستند.
دیگر داروهای مورد استفاده شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب، و یک داروی تثبیت خلق است، و انتخاب دارو به علایم موجود در فرد بستگی دارد.

بستری کردن بیمار
بیمار دچار علایم شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد. این کار می‎تواند به حفظ ایمنی خود فرد، تغذیۀ کامل وی و ایجاد پایداری در خواب کمک کند.
انطباق یا پیگیری در مصرف دارو ممکن است برای افراد دچار اسکیزوفرنی مشکل باشد. اگر مصرف دارو در این بیماران متوقف شود، علایم بیماری در آنان برگشت خواهد کرد. بستری کردن بیمار در بیمارستان می‏تواند در عین حفظ ایمنی وی باعث برگشت وی به مصرف منظم داروهای مورد نیاز شود.

درمان روان‌شناختی
روان‎درمانی، مشاوره و پرورش مهارت‎های اجتماعی و سرگرمی می‏تواند به بیمار برای پیگیری یک زندگی مستقل و کاهش شانس عود بیماری کمک کند. حمایت می‎تواند شامل بهبود مهارت‎های ارتباطی، یافتن کار و خانه، و ارتباط با گروه‎های حمایتی باشد.

درمان الکتروشوک
درمان الکتروشوک (ECT) شامل ارسال یک جریان الکتریکی به داخل مغز برای ایجاد حملات یا تکانش کنترل شده است. تفکر بر آن است که این حمله محرک رهش نورولوژیک بسیار قابل توجهی در مغز می‎شود. عوارض جانبی این درمان شامل از دست رفتن موقتی حافظه است. ECT در درمان کاتاتونیا، سندرمی که در برخی افراد دچار اسکیزوفرنی بروز می‎کند، مؤثر است.
ECT ممکن است در مورد بیمارانی که به درمان‎های دیگر پاسخ نمی‎دهند مفید باشد.
بیماران اغلب اوقات در طول 12 ماه اول درمان خود مصرف دارو را متوقف می‎کنند، بنابراین حمایت مداوم از آنان ضروری است.
مراقبان بیمار و اعضاء خانواده می‎توانند به فرد دارای تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی با آموزش در مورد این بیماری و تشویق آنها به پیگیری برنامۀ درمانی آنان کمک کنند.

عوارض
اگر بیمار دچار علایم پارانوئید اسکیزوفرنی تحت درمان قرار نگیرد ریسکی جدی برای اختلالات روانی شدید، مشکلات فیزیکی، شغلی، رفتاری و نیز مشکلات قانونی در مورد موی مطرح است.
این موارد می‎توانند بر تمامی جنبه‎های حیات فرد تأثیر منفی داشته باشند.
عوارض محتمل عبارتند از:
• افسردگی
• رفتار و افکار خودکشی
• سوءتغذیه
• بیکاری
• بی‌خانمانی
• زندان
• عدم توانایی آموزش و مطالعه
تبدیل شدن به قربانی جنایت
• بیماری‎های مرتبط به سود مصرف مواد مخدر و سیگار
شمار قابل توجهی از بیماران دچار اسکیزوفرنی منظماً و به میزان زیاد سیگار می‎کشند. برخی داروها ممکن است با ترکیبات تنباکو و دیگر مواد مخدر ناسازگار باشند.

اسکیزوفرنی چه چیز نیست
یک باور غلط عمومی این است که اسکیزوفرنی به معنی "تعدد شخصیتی" است. این واقعیت ندارد و توصیف کنندۀ این اختلال نیست.
در عین حال این تفکر رواج دارد که افراد دچار اسکیزوفرنی خشن هستند.
درست مثل برخی از مردم فاقد اسکیزوفرنی که به اعمال خشونت‎آمیز دست می‎زنند، همین مورد در بارۀ افراد دچار اسکیزوفرنی مصداق دارد، اما در این مورد ارتباط قطعی وجود ندارد. افراد دچار اسکیزوفرنی بیش از اعمال خشونت در مورد دیگران محتمل‌تر است که خود قربانی خشونت شوند.
فهم وضعیت بیمار دچار اسکیزوفرنی می‎تواند به وی کمک کند تا راه حلی برای مقابله با مواردی که در آن با دیگران تفاوت دارد پیدا کند./

Source:
MedicalNewsToday
Paranoia and schizophrenia: What you need to know
Last updated Thu 25 May 2017
By Yvette Brazier
Reviewed by Timothy J. Legg, PhD, CRNP