اختلال دوقطبی در کودکان – ریسک فاکتورها و علایم

• جنا فلچر، تیموتی جی. لیگ
• ترجمه هامیک رادیان

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است که با نوسانات شدید خلقی و فکری مشخص می‎شود. فرد دچار اختلال دوقطبی در دوره‎های مانیا یا هیپومانیا و افسردگی در نوسان است.
آغاز اختلال دوقطبی معمولاً به دورۀ اوایل بزرگسالی برمی‎گردد، اما امکان تشخیص این بیماری در مورد نوجوانان و کودکان نیز وجود دارد.
مطالب این مقاله:
• ریسک فاکتورهای اختلال دوقطبی در کودکان
• علایم
• بیماری‎های همراه در کودکان
• تشخیص
• درمان
• چطور کودک یا نوجوان را حمایت کنیم

ریسک فاکتورهای اختلال دوقطبی در کودکان
مشابه بسیاری از اختلالات سلامت روانی، دلایل متعدد بالقوه‎ای برای اختلال دوقطبی مطرح است، و دانشمندان قادر نیستند تا بر یک علت منفرد برای بروز آن انگشت بگذارند.
اعتقاد بر آن است که کودکان به علت عوامل مندرج در زیر در معرض ریسک بالاتری قرار دارند:
• استرس
• ژنتیک
• مصرف مواد مخدر و الکل
• بیولوژی
استرس می‎تواند در توسعۀ اختلال دوقطبی در کودکان نقش داشته باشد. به طور مشخص‌تر چگونگی پاسخ بچه به افزایش استرس به عنوان یک عامل تقویت کننده در توسعۀ اختلال دو قطبی مطرح شده است.
بنابراین، کودکانی که در موقعیت‎های استرس‌زا بزرگ می‎شوند ممکن است در معرض ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار داشته باشند.
ژنتیک دیگر ریسک فاکتور توسعۀ اختلال دوقطبی محسوب می‎شود. کودکی که یکی از اعضاء خانوادۀ وی مبتلا به این بیماری است ممکن است احتمال ابتلا وی به اختلال دوقطبی بیشتر باشد. به هر جهت، برخی تحقیقات خاطرنشان کرده‏اند که این یک رابطۀ علت و معلولی قطعی نیست، و ممکن است بچه‎ای دارای والدین دچار این بیماری باشد اما خود هرگز بدان مبتلا نشود.
مصرف مواد مخدر و الکل می‎تواند شانس بچه را برای ابتلا به اختلال دوقطبی افزایش دهد. برخی اشخاص مبتلا به اختلال دوقطبی نیز دچار اعتیاد به الکل یا مواد مخدر هستند.
تفاوت‎های بیولوژیکی نیز ممکن است در افزایش خطر توسعۀ اختلال دوقطبی در دوران کودکی نقش داشته باشد. محققان پی برده‎اند که در فعالیت مغزی کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال دوقطبی نسبت به دیگر افراد تفاوت‎هایی وجود دارد.

علایم
علایم مبتلابۀ افراد تشخیص داده شده به عنوان بیمار دوقطبی متفاوت است. برخی از مردم ممکن است درجات متفاوتی از علایم را تجربه کنند، و نیز ممکن است علایم بیماری به مرور زمان تغییر کند.
در طول دور‎ه‎های مانیک یا دوره‎های کمتر شدید هیپومانیک، فرد ممکن است سطح بالاتری از انرژی و خلقیات را تجربه کند. علایم مانیا و هیپومانیا باید دستکم شامل سه مورد از موارد زیر باشد:
• افزایش میزان انرژی و فعالیت
• صحبت‎های غیر معمول
• حالات خوش‎بینانۀ غیر معمول
• افزایش میزان عصبانیت
• واکنش‎های تکانشی
• افزایش حس خودمهم‎پنداری یا اعتماد به نفس بالا
• کاهش میزان نیاز به خواب یا ناتوانی در خوابیدن
• افکار کنترل نشده و سریعاً در حال تغییر
• ضعف تصمیم‎گیری
در طول دوره‎های افسردگی، فرد ممکن است دچار افت خلقی شدید شود. علایم دوره‌های افسردگی باید دستکم شامل پنج مورد از موارد زیر باشد:
• خوابیدن بیش از حد یا بی‎خوابی
• احساس غم و اندوه، ناامیدی، خلاء یا گریان بودن
• احساس بی‏ارزش بودن
• احساس غیر موجه گناه
• کندی رفتار
• فقدان علاقه به انجام فعالیت، شامل مواردی که پیشتر از آنها لذت می‎برده
• نوسانات وزن
• کاهش یا افزایش اشتها
• حالت بی‎قراری
• خستگی مزمن
• فقدان انرژی
• افکار یا تمایلات خودکشی‌طلبانه
• کاهش قدرت تفکر یا تمرکز
کودکان همچنین ممکن علایم تحریک‌پذیری، عصبانیت بیش از حد را نشان دهند و به مشخصات فیزیکی مورد انتظار مثل وزن و قد متناسب با سن دست پیدا نکنند.
شناسایی علایم اختلال دوقطبی در کودکان اغلب مشکل است. کودکان و نوجوانان مراحل طبیعی نوسانات خلق را طی می‎کنند، اما این نوسانات معمولاً کمتر از آنچه در اختلال دوقطبی دیده می‎شود شدت دارد.
استرس یا آسیب دیدگی نیز می‎تواند محرک علایم شبه دوقطبی باشد. برخی از دیگر اختلالات روانی نیز ممکن است باعث بروز علایم مشابهی شوند.

بیماری‎های همراه در کودکان
این موضوع ناشایع نیست که کودک در کنار اختلال دوقطبی دچار دیگر بیماری‎های مربوط به سلامت روانی باشد. در برخی موارد، دیگر بیماری‎های روانی ممکن است سبب تشدید علایم اختلال دوقطبی شوند. بدبختانه این بیماری‎ها ممکن است از میزان تأثیر درمان اختلال دوقطبی نیز کم کنند.
برخی بیماری‎های همراه محتمل شامل موارد زیر است:
• اختلال اضطراب
• اختلالات خوردن، مثل آنورکسی
• سوءمصرف یا وابستگی به مواد مخدر یا الکل
• مشکلات سلامت جسمانی شامل مشکلات قلبی و چاقی
• اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (ADHD)
• اتیسم

تشخیص
تشخیص اختلال دوقطبی به ویژه در کودکان کار دشواری است.
علایم افت و خیز روحیات اغلب پیش چشم والدین، معلمان، و مراقبان بچه‎ها به عنوان بخش‌هایی طبیعی از رشد کودک دیده می‎شود. همچنین احتمال اشتباه گرفتن این علایم با بیماری‎های دیگر وجود دارد.
برای اینکه یک کودک با تشخیص ابتلا به اختلال دوقطبی مواجه شود، نیاز است که وی علایمی از مانیا یا هیپومانیا و افسردگی را در خود داشته باشد. همچنین، تشخیص اختلال دوقطبی مستلزم آن است که کودک مشخصات لازم برای قرار گرفتن در یکی از انواع این بیماری را دارا باشد.
چند نوع مختلف اختلال دوقطبی وجود دارد که هر یک از آنها معیارهای تشخیصی خاص خود را دارد:
اختلال دوقطبی I با داشتن یک دورۀ مانیک مشخص می‎شود که به دنبال آن یک دورۀ هیپومانیک یا افسردگی از راه می‏رسد. در برخی موارد، بچه ممکن است دچار جنون یا حالات جدایی از واقعیت شود.
اختلال دوقطبی II وقتی تشخیص داده می‎شود که فرد حداقل دچار یک دورۀ افسردگی اصلی و دستکم یک دورۀ هیپومانیک باشد. در اختلال دوقطبی II فرد نمی‎تواند دچار دورۀ مانیک باشد.
اختلال سایکلوتیمیک وقتی بروز می‎کند که فرد در طول یک دورۀ حداقل دو ساله چند دورۀ علایم هیپومانیا و دوره‎های علایم افسردگی را تجربه کند. در کودکان، این دوره گرایشی به کوتاه‌تر بودن در حد یک سال را دارد.
دیگر انواع شامل دوره‎هایی از مانیا یا افسردگی است که بر اثر استفاده از مواد مخدر یا ابتلاء به دیگر اختلالات پزشکی ایجاد می‎شوند. مصرف بیش از حد الکل و نیز بیماری مالتیپل اسکلروزیس (MS) می‎توانند محرک واکنش دوقطبی باشند.

درمان
اختلال دوقطبی با استفاده از ترکیب دارو و روش‌های درمانی مورد معالجه قرار می‎گیرد.
دکتر ممکن است برای تحت کنترل قرار دادن علایم بیماری از برخی داروهای مختلف استفاده کند، چرا که هر کودکی به شکل متفاوتی به داروها پاسخ می‎دهد. بنابراین ممکن است پیش از یافتن داروی مناسب دکتر ناچار از امتحان انواع مختلف دارو باشد.
همچنین جسم در حال رشد کودک ممکن است بر میزان تأثیرگذاری داروها مؤثر باشد. دکتر ناچار است برای یافتن ترکیب درست و متناسب داروها برای کودک وی را تحت نظارت مداوم قرار دهد.
در عین گرفتن دارو کودک ممکن است به درمانگر نیز ارجاع داده شود. درمان می‎توان شامل صحبت‎های عاطفی و همچنین کمک به مدیریت رفتار کودک باشد.

چطور کودک یا نوجوان را حمایت کنیم
کمک به کودک دچار اختلال دوقطبی ممکن است در برخی موارد آزاردهنده و مشکل باشد. این موضوع مهم است که مراقبان بچه و والدین وی محیطی پایدار، و طبیعی که کودک در آن احساس امنیت و حمایت می‎کند، برای وی ایجاد کنند.
والدین و مراقبان بچه ممکن است برخی از موارد زیر یا تمامی آنها را در دستور کار قرار دهند:
• بیمار بودن و فهم آن از طریق تغییرات خلقی
• جستجوی درمان و پیگیری آن
• تشویق ارتباط با طرح سؤال و نیز گوش دادن فعالانه
• مشوق درمان بودن و داشتن دیدگاه مثبت نسبت به آن، اصرار بر اینکه زندگی را می‎توان بهتر کرد، و در همان حال گوش دادن همیشگی به نگرانی‎ها در مورد عوارض جانبی
• تشویق بچه به داشتن سرگرمی و کمک به وی در این مورد
والدین و مراقبان بچه باید بدانند که یافتن درمان مناسب ممکن است نیازمند زمان باشد، اما یک محیط زندگی دوست‌داشتنی و حمایتگر می‎تواند به کودک یا نوجوان دچار اختلال دوقطبی در مدیریت علایم بیماری کمک کند.

Source:
Bipolar disorder in children: Risk factors and symptoms
Last reviewed Fri 1 September 2017
By Jenna Fletcher
Reviewed by Timothy J. Legg, PMHNP-BC, GNP-BC, CARN-AP, MCHES