موکوسیت (موکوزیت)، و التهاب و زخم جدار داخلی دستگاه گوارش

• علایم موکوسیت
• علل موکوسیت
• عوارض محتمل موکوسیت
• تشخیص موکوسیت
• درمان موکوسیت
• پیشگیری از موکوسیت
• دورنما

موکوسیت (موکوزیت) باعث ایجاد التهاب و زخم جدار داخلی دستگاه گوارش می‌شود. موکوسیت عمدتاً دهان را درگیر می‌کند و اغلب نتیجه درمان‌های سرطان است.
وقتی غشاء نازک مخاط که جدار دستگاه گوارش را می‌پوشاند ملتهب می‌شود احتمال ایجاد درد وجود دارد. این اختلال، موکوسیت، ممکن است در هر نقطه از دستگاه گوارش بروز کند اما در دهان شایع است.
مردمی که تحت درمان‌های سرطان مثل شیمی درمانی قرار می‌گیرند در ریسک بالای ابتلاء به این اختلال قرار دارند.

علایم موکوسیت
موکوسیت می‌تواند باعث ایجاد طیفی از علایم شود که بسیاری از آنها دهان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی علایم متداول موکوسیت شامل موارد زیر است:
• خشکی دهان
• غلیظ شدن بزاق دهان
• افزایش مقدار مخاط
• صیقلی، متورم یا قرمز شدن لثه
• ایجاد لکه‌های سفید و نرم یا چرک روی زبان
• زخم داخل دهان
• خون درون دهان
• حس درد یا سوزش خفیف در زمان غذا خوردن
• دشواری بلع یا تکلم
در موارد بسیار شدید امکان پر شدن دهان از مخاط، چرک، یا بزاق غلیظ مطرح است. اگر چنین اتفاقی رخ ‌دهد می‌تواند مانع از غذا خوردن شخص شود.

علل موکوسیت
درمان‌های سرطان یک علت متداول موکوسیت محسوب می‌شود. درمان‌های زیر چه در مقابله با سرطان یا غیر آن صورت گیرند مکرراً باعث ایجاد موکوسیت می‌شوند:
• شیمی درمانی
• اشعه درمانی برای سر، قفسه سینه، یا گردن
• پیوند مغز استخوان
• پیوند سلول بنیادی
سلول‌های غشاهای مخاطی بدن مشابه سلول‌های سرطانی به سرعت تقسیم می‌شوند. شیمی درمانی و اشعه درمانی به سلول‌های سرطانی و هر نوع سلول دارای ویژگی تقسیم سریع شامل سلول‌های غشاهای مخاطی حمله می‌کنند.
در حدود 40 درصد مردم دریافت کننده شیمی درمانی به درجاتی دچار موکوسیت می‌شوند. این ریسک برای مردمی که در ناحیه سر، گردن یا قفسه سینه تحت اشعه درمانی قرار می‌گیرند احتمالاً بیشتر است.
برخی از عوامل دیگر نیز که باعث افزایش ریسک موکوسیت می‌شوند شامل موارد زیرند:
• جنس زن
• گرفتن درمان برای سرطان
• دچار بودن به خشکی دهان پیش از درمان سرطان و در طول آن
• دچار بودن به دهیدراسیون
• ابتلاء به یک اختلال مزمن مثل بیماری کلیه یا دیابت
• داشتن شاخص توده بدن (BMI) به شکل غیر معمول پایین
• ضعف بهداشت دهان و دندان
• جویدن یا دود کردن تنباکو
• نوشیدن الکل

عوارض محتمل موکوسیت
به شکل بالقوه چند عارضه برای موکوسیت محتمل است. برای مثال شخص ممکن است اشتهای خود را برای خوردن و آشامیدن از دست بدهد.
همچنین موکوسیت می‌تواند خطر عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی را افزایش دهد. یک ریسک مشخص در این مورد سپتی‌سمی است، که یک عفونت باکتریایی خون است.
در این اثناء گرفتن درمان برای موکوسیت می‌تواند باعث به تأخیر افتادن درمان سرطان یا باعث ایجاد عوارض جانبی دیگری شود.
بسیاری از درمان‌های سرطان بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند که سد دفاعی بدن در برابر انواع عفونت محسوب می‌شود. بر این مبنا درمان‌های سرطان می‌توانند باعث به تأخیر افتادن بهبود از موکوسیت شوند.
اگر علایم موکوسیت باعث مشکل شدن خوردن یا آشامیدن گردد، امکان بروز کمبودهای غذایی وجود خواهد داشت. شخص قرار گرفته تحت درمان برای سرطان ممکن است از پیش دچار مشکلات مربوط به غذا خوردن شده باشد، بنابراین هر گونه چالش‌ اضافی به ویژه نگران کننده خواهد بود.

تشخیص موکوسیت
علایم موکوسیت اغلب اوقات در مراحل اولیه درمان سرطان واضحند. پزشک می‌تواند موکوسیت را به فاصله 1 تا 2 هفته پس از اشعه درمانی یا در طول 3 روز پس از شیمی درمانی تشخیص دهد.
در مرحله نخست، پزشک علایم و تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. در مرحله بعد وی پرسش‌هایی در مورد درمان سرطان در گذشته یا درمان در دست ادامه مطرح کرده و ناحیه آسیب دیده را معاینه می‌کند. برای مثال وی ممکن است به دنبال جای زخم و ورم در دهان باشد.

درمان موکوسیت
درمان موکوسیت به طور معمول شامل هدف گرفتن عفونت در عین مدیریت علایم است.
برای کاهش علایم شامل مورد درد، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
• تراشه یخ، یخمک و دیگر خوردنی‌های سرد
• داروهای ضد درد موضعی
• داروهای آلرژی
• قرص‌های زیر زبانی
• کورتیکوستروئیدها
• اسپری برای پیشگیری از زروستومیا
برای درمان عفونت پزشک ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
• مسواک زدن مکرر دندان‌ها در طول روز
• استفاده از مسواک نرم
• استفاده از دهانشویه ضد عفونی کننده

پیشگیری از موکوسیت
همیشه اوقات امکان پیشگیری از موکوسیت وجود ندارد. به هر حال، مردم می‌توانند کارهایی را در راستای کاهش خطر بروز آن انجام دهند.
رعایت بهداشت دهان و دندان بخش مهمی از پیشگیری موکوسیت محسوب می‌شود. بهداشت روتین دهان و دندان باید شامل موارد زیر باشد:
• مسواک زدن دندان به شکل منظم
• استفاده از خمیر دندان دارای فلوراید
• چکاپ منظم توسط دندان‌پزشک
• استفاده از نخ دندان یا مسواک بین دندانی برای نظافت دندان
• استفاده منظم از دهانشویه یا قرقره محلول آب‌نمک
• مطمئن شدن از درستی ساختار و عملکرد دندان مصنوعی
دیگر مقیاس‌های پیشگیرانه عبارتند از:
• اجتناب از تمامی فرآورده‌های تنباکو
• سیراب نگه داشتن بدن
• مرطوب نگه داشتن لب و دهان
• خوردن غذاهای سالم به شکل متعادل
• اجتناب از غذاهای گرم، نمک‌دار یا ادویه‌دار
• محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های داغ، گازدار یا نوشیدنی‌های الکلی
• اجتناب از خوردن غذاهای سفت یا خشک
• کاهش میزان مصرف قند

دورنما
موکوسیت می‌تواند باعث دردناک شدن عمل خوردن، درد و ناراحتی شود.
این عفونت در میان مردم قرار گرفته تحت درمان سرطان، مواردی مثل شیمی درمانی یا اشعه درمانی شایع است.
هر شخص دچار موکوسیت باید به پزشک مراجعه کند، که می‌تواند درمان‌هایی را برای کاهش درد و کمک به مرطوب نگه داشتن ناحیه دچار عفونت توصیه نماید.
برای کاهش خطر ابتلاء به موکوسیت حفظ بهداشت دهان و دندان و اجتناب از برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مثل انواع گرم، چاشنی‌دار یا مشروب الکلی کمک کننده خواهد بود./

• دکتر سورب (سیت) ستهی، جنا فلچر
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

Source:
Medical News Today
What to know about mucositis
Medically reviewed by Saurabh (Seth) Sethi, M.D., MPH
On February 28, 2020
New —
Written by Jenna Fletcher