• علایم پریودونتیت
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• علل پریودونتیت
• ریسک فاکتورهای پریودونتیت
• عوارض پریودونتیت
• پیشگیری از پریودونتیت
• تشخیص پریودونتیت
• درمان پریودونتیت
• سبک زندگی و مداوای خانگی
پریودونتایتیس [پریودونتیت، پیوره] یک عفونت جدی لثه است که به بافت نرم آسیب رسانده و استخوان پشتیبان دندان را از بین می‌برد. پریودونتیت می‌تواند باعث لق شدن دندان و افتادن آن شود.
پریودونتیت شایع اما تا حد زیادی قابل پیشگیری است. این بیماری عموماً نتیجه فقر بهداشت دهان و دندان است. دو بار مسواک زدن در روز و نخ‌کشی روزانه و چکا‌پ‌های روتین می‌تواند شانس درمان موفق پریودونتیت را بهبود ببخشد و امکان ابتلاء به آن را کاهش دهد.
علایم پریودونتیت
لثه سالم محکم و صورتی کمرنگ بوده و دور دندان را به شکل متناسب احاطه کرده است. نشانه‌ها و علایم پریودونتیت عبارتند از:
• متورم یا پف‌دار شدن لثه
• تغییر رنگ لثه به قرمز روشن، لکههای کچلی پیدا کرده بنفش رنگ شدن لثه
• لثه‌های حساس به لمس
• به سهولت دچار خونریزی شدن لثه
• لثه‌های تضعیف شده و نشست کرده که باعث می‌شود تا دندان درازتر از حالت نرمال به نظر برسد
• ایجاد فواصل بیشتر در بین دندان‌ها
• بروز چرک بین دندان‌ها و لثه
• بوی بدن دهان
• افتادن دندان
• دردناک شدن عمل جویدن
• تغییر حالت قرارگیری دندان‌ها در هنگام روی هم قرار گرفتن
پریودونتیت چند نوع مختلف دارد. انواع شایع‌تر آن شامل موارد زیر است:
• پریودونتیت مزمن. شایع‌ترین نوع پیوره است و اغلب مبتلابه بزرگسالان می‌شود اگرچه امکان ابتلاء کودکان به آن وجود دارد. این نوع بر اثر انباشت پلاک ایجاد شده و با تباهی تدریجی همراه است که ممکن است به مرور زمان بهبود یافته و سپس بدتر شود اما در صورت عدم درمان باعث تخریب لثه و استخوان و افتادن دندان می‌شود.
• پریودونتیت مهاجم. معمولاً در کودکی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و فقط مبتلابه تعداد کمی از مردم می‌شود. این شکل از بیماری گرایشی به بروز در خانواده‌ها از خود نشان داده و در صورت عدم درمان سبب پیشرفت سریع در استخوان و افتادن دندان می‌شود.
• بیماری پریودونتال نکروز دهنده. با مرگ بافت لثه، رباط دندان و استخوان حمایت کننده به سبب فقدان خونرسانی (نکروز) نمایان و به عفونت شدید منجر می‌شود. این نوع معمولاً در مردم مبتلاء به مشکل سرکوب سیستم ایمنی - مثل مورد ناشی از عفونت HIV، درمان سرطان یا به دیگر علل - و سوءتغذیه بروز می‌کند.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
مردم باید بر مبنای زمان‌بندی تعیین شده از سوی دندان‌پزشک مورد بررسی قرار گیرند. اگر کسی متوجه وجود هر گونه علایم پریودونتیت شود باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند. هر قدر مراقبت پزشکی زودتر صورت گیرد شانس بهبود از صدمات ناشی از پریودونتیت بیشتر خواهد بود.
علل پریودونتیت
در اکثریت موارد پریودونتیت با پلاک شروع می‌شود، لایه چسبنده‌ای که عمدتاً از باکتری تشکیل می‌گردد. در صورت عدم درمان، پلاک به طُرق زیر در نهایت به پریودونتیت تبدیل می‌شود:
• پلاک هنگامی روی دندان شکل می‌گیرد که نشاسته و قند موجود در غذا با باکتری‌های طبیعی موجود در دهان وارد فعل و انفعال می‌شوند. دو بار مسواک کردن در روز و یک بار نخ کشیدن دندان باعث زدودن پلاک می‌شود، اما پلاک‌ها مجدداً به سرعت شکل می‌گیرند.
• پلاک در صورت ماندن روی دندان می‌تواند زیر خط لثه به تارتار (رسوب دندانی) تبدیل شود. رسوب سنگی دندان پر از باکتری بوده و رفع آن مشکل‌تر است. هر قدر پلاک و رسوب زمان درازتری روی دندان بمانند میزان آسیب‌رسانی آنها بیشتر است. مردم نمی‌توانند با مسواک کردن و نخ دندان از شر تارتار خلاص شوند و برای پاکسازی و زدودن آن به کمک دندان‌پزشک نیاز است.
• پلاک می‌تواند باعث جینجیویت شود که خفیف‌ترین شکل بیماری پریودونتال است.
• التهاب مداوم لثه می‌تواند سبب پریودونتیت شده در نهایت باعث ایجاد سوراخ‌هایی در لثه‌ها شود که با پلاک، رسوب و باکتری پر می‌شوند. در این اثناء سوراخ‌های مزبور عمیق‌تر شده با باکتری بیشتری پر می‌گردند. در صورت عدم درمان این عفونت‌های عمیق باعث از دست رفتن بافت و استخوان می‌شوند و در نهایت شخص ممکن است یک دندان یا تعداد بیشتری از آنها را از دست بدهد. همچنین التهاب مزمن باعث اعمال فشار بر سیستم ایمنی می‌شود.
ریسک فاکتورهای پریودونتیت
عوامل افزایش دهنده خطر پریودونتیت عبارتند از:
• جینجیویت
• فقر بهداشت دهان و دندان
• دود کردن سیگار یا جویدن تنباکو
• بالا رفتن سن
• تغییرات هورمونی مثل موارد مرتبط به بارداری یا یائسگی
• سوءمصرف مواد مخدر
• چاقی
• تغذیه ناکافی شامل کمبود ویتامین C
• ژنتیک
• برخی داروهای مسبب خشکی دهان یا تغییرات لثه
• اختلالات مسبب کاهش ایمنی مثل لوسمی، HIV/AIDS و درمان سرطان
• برخی بیماری‌ها مثل دیابت، ارتریت روماتوئید و بیماری کرون
عوارض پریودونتیت
پریودونتیت می‌تواند باعث افتادن دندان شود؛ و برخی تحقیق‌ها عنوان می‌کنند که باکتری‌های مسؤول ایجاد پریودونتیت می‌توانند از طریق بافت لثه وارد گردش خون شوند و به قلب، ریه‌ها یا دیگر قسمت‌های بدن آسیب برسانند. برای مثال، پریودونتیت می‌تواند با بیماری تنفسی، ارتریت روماتوئید، بیماری شریان کرونری یا استروک مرتبط باشد. اما برای تأیید این یافته به تحقیق بیشتری نیاز است.
پیشگیری از پریودونتیت
بهترین راه پیشگیری از پریودونتیت دنبال کردن یک برنامه مناسب بهداشت دهان و دندان است که باید در دوره کودکی آغاز شده و سراسر عمر ادامه پیدا کند.
تشخیص پریودونتیت
برای تعیین ابتلاء به پریودونتیت و میزان شدت آن دندان‌پزشک موارد زیر را در دستور کار قرار می‌دهد:
• مرور تاریخچه پزشکی فرد برای شناسایی عوامل احتمالاً تأثیرگذار بر علایم مثل مصرف دخانیات یا مصرف برخی داروهای مسبب خشکی دهان.
• معاینه داخل دهان برای جستجوی انباشت پلاک و رسوب و وارسی خونریزی.
• اندازه‌گیری عمق سوراخ ایجاد شده بین لثه و دندان که معمولاً در چند نقطه در کل دهان انجام می‌شود. در دهان سالم، عمق این گودی معمولاً بین 1 تا 3 میلی‌متر است. گودی‌های عمیق‌تر از 4 میلی‌متر نشان دهنده پریودونتیت هستند. گودی‌های عمیق‌تر از 6 میلی‌متر را نمی‌توان به خوبی تمیز کرد.
• اشعه X دندان برای بررسی کاهش استخوان در ناحیه که در آن دندان‌پزشک گودی‌های با عمق بیشتر را مشاهده می‌کند.
درمان پریودونتیت
درمان را می‌توان توسط پریودونتیست، دندان‌پزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان انجام داد. هدف از درمان پریودونتیت نظافت کامل گودی‌های اطراف دندان و پیشگیری از آسیب دیدن استخوان‌های اطراف است. شانس درمان موفق زمانی به بیشترین حد خود می‌رسد که شخص در کنار درمان بهداشت روزانه دهان و دندان را رعایت کرده و مصرف تنباکو را متوقف کند.
درمان‌های غیر جراحی
اگر پریودونتیت در مراحل پیشرفته نباشد، دندان‌پزشک می‌تواند از اقدامات غیر تهاجمی به شرح زیر استفاده کند:
• اسکیلینگ. در این روش تارتار و باکتری از سطوح دندان و زیر لثه‌ها زدوده می‌شود. این کار را می‌توان با استفاده از برخی ابزار، لیزر یا دستگاه اولتراسونیک انجام داد.
• روت پلانینگ. این روش ریشه دندان‌ها پاکسازی منجر شده مانع از تجمع بیشتر رسوب و باکتری می‌شود و فرآورده‌های اضافی باکتریایی از لثه و دندان که عامل تقویت التهاب و تأخیر التیام یا اتصال مجدد لثه به سطح دندان هستند، جدا می‌گردد.
• آنتی‌بیوتیک. آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی می‌توانند به کنترل عفونت باکتریایی کمک کنند. آنتی‌بیوتیک موضعی می‌تواند شامل دهانشویه‌های دارای آنتی‌بیوتیک بوده یا پس از نظافت عمقی از ژل حاوی آنتی‌بیوتیک در فضای بین دندان‌ها و لثه‌ها یا داخل گودی‌ها استفاده کرد. به هر حال ممکن است استفاده از آنتی‌بیوتیک خوراکی برای دفع کامل باکتری مسبب عفونت ضروری باشد.
درمان‌های جراحی
اگر کسی دچار پریودونتیت پیشرفته باشد ممکن است به عمل جراحی دندان، مثل موارد فهرست شده در زیر نیاز باشد:
• جراحی فلاپ (جراحی کاهش گودی). پریودونتیست شکاف‌های کوچی در لثه ایجاد می‌کند به شکلی که بخشی از بافت لثه را بتوان عقب کشید و در این صورت ریشه‌ها برای اسکلینگ و روت پلانینگ مؤثرتر در دسترس قرار خواهند گرفت. از آنجا که پریودونتیت عموماً باعث کاهش استخوان می‌شود استخوان زیربنایی باید قبل از برگردانده شدن به موضع قبلی ترمیم شود.
• پیوند بافت نرم. وقتی بافت لثه تخریب شود خط لثه پایین می‌رود. بیمار ممکن است نیاز داشته باشد تا برخی از بافت‌های نرم آسیب دیده تقویت شوند. این کار معمولاً با برداشتن مقدار کمی از بافت سقف دهان یا یک منبع اهدای دیگر و اتصال آن به محل بروز آسیب انجام می‌شود. این کار می‌تواند به کاهش آسیب به لثه کمک کرده ریشه‌های نمایان شده را بپوشاند و نمای ظاهری بهتری برای دندان ایجاد کند.
• پیوند استخوان. این اقدام زمانی انجام می‌شود که پریودونتیت استخوان اطراف ریشه دندان را تخریب کرده باشد. پیوند می‌تواند شامل استفاده از ریزه‌های استخوان خود فرد باشد یا با استفاده از استخوان صناعی یا اهدایی انجام شود. پیوند استخوان از طریق نگه داشتن دندان بر سر جای خود به پیشگیری از افتادن دندان کمک می‌کند. این روش در عین حال چارچوبی را برای رشد مجدد استخوان طبیعی به وجود می‌آورد.
• تجدید تولید هدایت شده بافت. این روش امکان می‌دهد تا استخوان تخریب شده توسط باکتری مجدداً رشد کند. در یک رویکرد دندان‌پزشک یک قطعه مخصوص زیست‌سازگار را بین استخوان موجود و دندان قرار می‌دهد. این مواد از وارد شدن بافت ناخواسته به داخل ناحیه در حال التیام پیشگیری کرده، به استخوان امکان رشد مجدد می‌دهد.
• پروتئین‌های محرک بافت. یک روش دیگر شامل استفاده از یک ژل مخصوص برای یک ریشه دندان بیمار است. این ژل حاوی همان پروتئین‌های موجود در مینای در حال ایجاد دندان است و باعث تحریک رشد استخوان و بافت سالم می‌شود.
سبک زندگی و مداوای خانگی
مردم باید برای پیشگیری از پیوره اقدامات زیر را در دستور کار قرار دهند:
• دو بار مسواک زدن دندان در روز یا حتی بهتر، مسواک کردن پس از هر وعده غذا یا میان وعده
• استفاده از مسواک نرم و تعویض آن هر سه 3 یا 4 ماه
• استفاده از مسواک الکتریکی که ممکن است در زدودن پلاک و قطران مؤثرتر باشد.
• نخ کشیدن روزانه دندان
• استفاده از دهانشویه برای کمک به کاهش پلاک بین دندانی، در صورت توصیه از سوی دندان‌پزشک
• تکمیل مسواک زدن و نخ کشیدن با یک پاک کننده مکمل بین دندانی که برای نظافت فواصل بین دندان‌ها طراحی شده‌اند.
• استفاده از پاکسازی تخصصی دندان بر مبنای جدول زمانی توصیه شده توسط دندان‌پزشک.
• اجتناب از دود کردن سیگار یا جویدن تنباکو./
• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان
Source:
Mayo Clinic
Periodontitis
March 06, 2018
