پریتونیت یا اختلال پریتونیوم - علل، علایم و درمان

• مارکوس مک‌گیل، کاریسا استیفنز
• ترجمة محمدقاسم رافعی

پریتونیت مشکلی در پریتونیوم، بافت مرطوبی در اطراف بخش داخلی دیوارة شکم است. معمولاً واکنش آن وابسته به عفونی شدن توسط میکرب‌هایی نظیر باکتری است.
پریتونیت یک مشکل جدی و فوری است که پزشکان باید با بیشترین سرعت ممکن آن را درمان کنند. علایم اصلی پریتونیت شامل درد شدید و ناگهانی شکم است.
عفونت اغلب توسط پارگی یا سوراخ ایجاد می‌شود. یک مثال برای این مورد وقتی است که آپاندیسیت در آپاندیس پاره شده منتشر می‌شود.

مطالب این مقاله:
• علایم پریتونیت
• پریتونیوم چیست؟
• علل پریتونیت
• تشخیص پریتونیت
• درمان و پیشگیری

علایم پریتونیت
پریتونیت یک مشکل جدی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی در نزدیک‌ترین بخش اورژانس یا فراخوانی آمبولانس دارد. بیماران دچار پریتونیت باید به فوریت در بیمارستان پذیرش شوند.
درد ناگهانی و شدید شکم که بدتر می‌شود اصلی‌ترین نشانة پریتونیت است.
علایم عفونت یا التهاب ناشی از پریتونیت شامل موارد زیر است. برخی از آنها مرتبط به عفونت‌های جدی در بدن نظیر دهیدراسیون و شوک ناشی از پریتونیت هستند:
- تب – تب بالای 38 درجة سانتی‌گراد
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- از دست دادن تمایل به غذا
- کم شدن دفع ادرار
- ضربان قلب سریع
- ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز
برای تشخیص اینکه علایم، ناشی از پریتونیت یا موارد دیگر است، استفاده از کمک‌های پزشکی اهمیت دارد.
اولین چیزی که پزشکان می‌خواهند با چنین علایمی انجام دهند، اطمینان از مورد تشخیص، یا درمان هر خطر بالقوة تهدیدگر زندگی است.

تورم شکم ناشی از پریتونیت
تورم شکم می‌تواند یکی از علایم پریتونیت باشد. وقتی عامل پریتونیت پارگی باشد، مایعات در در دیوارة شکمی و روده جمع می‌شوند. این وضعیت به از دست دادن آب در بقیة نقاط بدن منجر می‌شود. این دلیل دهیدراسیون شدید ناشی از پریتونیت است.
وقتی که پریتونیت ناشی از بیماری کبدی باشد، تورم شکم به دلایل دیگر بروز می‌کند.
در این مورد، تجمع مایعات در شکم توسط بیماری کبدی که دچار عفونت شده است ایجاد می‌شود. این حالت معمولاً بدون وجود سوراخ در شکم است که در دیگر انواع پریتونیت دیده می‌شود. این مورد به نام پریتونیت باکتریایی اسپونتانئوس شناخته می‌شود.
این شکل از پریتونیت علایم متفاوتی دارد. علایم پریتونیت باکتریایی اسپونتانئوس عمدتاً شامل ناراحتی ناشی از فشار افزایش مایعات است. در مورد افراد دچار بیماری کبدی که شکم متورم آنها دچار عفونت می‌شود، درد خفیف تا متوسط بوده و شدید نیست.

عوارض پریتونیت
اگر پریتونیت به سرعت تشخیص داده نشود، فقدان درمان می‌تواند به عوارض خطرناک‌تر مانند سپسیس و شوک سپتیک منجر شود. این دلیل اورژانسی بودن بیماری پریتونیت است – پریتونیت می‌تواند به سرعت کشنده شود.

پریتونیوم چیست؟
دیوارة شکمی شامل قسمت‌های اصلی روده نظیر معده و روده‌ها و دستگاه‌های دیگر بدن نظیر کبد و کلیه‌ها است.
پریتونیوم شکم و دیوارة شکمی را مجزا می‌کند، اما همچنین تعدادی چین دارد که داخل بخش‌ها می‌شوند. با تا خوردن، پریتونیوم در میان ارگان‌های داخل شکم تاب می‌خورد و آنها را یک غشاء پوششی قرار می‌دهد.
به این طریق، پریتونیوم ارگان‌های درون شکم را سر جای خود نگه می‌دارد.
چین‌های پریتونیوم همچنین دارای خون و تسهیلات عصبی است. لوله‌ها را می‌توان دید که در میان پردة غشایی با همدیگر روده‌ها را نگه می‌دارند.

علل پریتونیت
در اغلب موارد پریتونیت بر اثر عفونت ایجاد می‌شود. در موارد نادر این عارضه ممکن است ناشی از خود پریتونیوم باشد. در بیشتر موارد عفونت‌ها از منابع دیگر می‌آیند.
پارگی روده در اغلب موارد منبع ایجاد عفونت است. پارگی‌ها در کنار سایر موارد می‌توانند ناشی از ترکیدن آپاندیس یا سوراخ ایجاد شده توسط یک اولسر شدید معده باشند.
افراد درگیر نوعی از دیالیز کلیوی که پر کردن پریتونیوم را با مایع و تغییر آن درگیر می‌کند نیز می‌تواند عفونت را از خارج بدن بگیرد.
دیگر دلایل ممکن عبارتند از:
- التهاب لوزالمعده
- التهاب روده در خلال عوارضی نظیر بیماری کرون
- دیورتیکولیت – التهاب کیسه‌های دیوارة شکم
- جراحات ناشی از تروما در شکم، مانند چاقو یا گلوله
پریتونیت می‌تواند افراد دارای مایع زیاد در شکم به دلیل بیماری‌های درازمدت مخصوصاً بیماری کبدی را درگیر کند.
اگرچه شایع نیست، اما پریتونیت می‌تواند بر اثر سرطان نیز ایجاد شود.

تشخیص پریتونیت
هر فرد دارای علایم مرتبط با پریتونیت باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. پریتونیت جدی است اما ادارة علایم بیماری از هر ناحیه‌ای که باشد نیز مهم است.
اولین مرحلة تشخیص توسط پزشک پرسش از بیمار است. این کار کمک می‌کند تا پزشک به نوع دقیق عارضه، زمان و محدودة علایم بیماری دقیق شود.
گاهی اوقات نشانه‌های پریتونیت برای پزشک بسیار آشکار هستند. برای مثال بیمار دارای دیالیز پریتونئال بر اثر بیماری کلیوی، در معرض ریسک عفونت ناشی از دیوارة شکم قرار دارد. دیالیز برای چگونگی تغییر مایعات پایش می‌شود. اگر این مایع کدر باشد پزشکان ممکن است تشخیص و درمان پریتونیت را بلافاصله شروع کنند.
برای هر مورد مشکوک به پریتونیت، پزشک علایم بیماری مخصوصاً در شکم را با معاینات جسمانی بررسی می‌کند.
بررسی‌های بیشتر برای چک کردن عفونت یا مشخص کردن منبع ایجاد مشکل انجام می‌شود. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- نمونة خون برای تأیید واکنش ایمنی – که با تعداد بالای گلبول‌های سفید خون در شمارش نشان داده می‌شد.
- نمونة خون برای تست عوارض باکتریایی بیشتر
- اسکن اشعة ایکس یا اولتراسوند – برای مثال جهت مشخص کردن وجود سوراخ در روده
- تصاویر سی تی اسکن می‌توانند جزییات بیشتری از اشعة ایکس در تصاویر کامپیوتری ارائه دهند
- پاراسنتز – گرفتن مایع شکمی برای بررسی مستقیم عفونت

پاراسنتز – کشیدن مایع پریتونئال
می‌توان مایع پریتونیوم را از شکم کشید و برای علایم التهاب و عفونت مورد آزمایش قرار داد. این کار پاراسنتز نام دارد.
مایع اضافی درون شکم فضای بین چین‌های غشاء پریتونیوم را پر می‌کند. این بدان معنی است که مایع، حفرة شکمی میان دستگاه‌های مختلف بدن در این ناحیه را می‌پوشاند. پزشکان این وضعیت را آسیت می‌نامند و مایع مزبور مایع آسیت نامیده می‌شود.
تست‌ها شامل ارسال نمونة خون برای شمارش گلبول‌های سفید و آنالیز‌های شیمیایی است. آزمایشگاه همچنین می‌تواند باکتری و دیگر میکرب‌ها را زیر میکروسکپ یا به وسیله لکه‌برداری و کشت دادن مورد بررسی قرار دهد.
همة موارد مناسب تست پاراسنتز نیستند. وقتی این کار انجام شد، یک سوزن مخصوص برای گرفتن مایع شکمی به درون دیوارة شکم فرو می‌برند.
- استفاده از ضد دردهای موضعی سبب می‌شود بیمار در هنگام پاراسنتز احساس درد نداشته باشد
- برای کاهش ریسک تولید یا گسترش عفونت، کار در محیط استریل انجام می‌شود.
داشتن مایع شکمی ممکن است دلیل معاینة فوری بیمار در بیمارستان باشد. وجود این مایع در افراد دچار بیماری کبدی محتمل‌تر است و بسیاری از آنها امکان ابتلاء به پریتونیت را دارند.
بر مبنای مقالة ارائه شده در نشست سال 2010 گردهم‌آیی سالانة کالج دانشمندان گاسترانترولوژیست‌های آمریکا(یی)، پریتونیت باکتریایی اسپونتانئوس در برخی از 20 درصد مردم دچار آسیت ناشی از سیروز کبدی که به بیمارستان مراجعه کرده بودند مشاهده شده است.

درمان پریتونیت
پریتونیت نیاز به درمان بیمارستانی توسط پزشک دارد:
- برای مهار عفونت از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. دارو را می‌توان به صورت مستقیم و با استفاده از تزریق داخل وریدی به درون جریان خون فرستاد. این آنتی‌بیوتیک‌ها طیف گسترده‌ای دارند – پزشکان تجویز آنتی‌بیوتیک را بی‌درنگ آغاز می‌کنند و منتظر نتیجة تست‌های عفونت‌های باکتریایی نمی‌مانند. در مرحلة بعد ممکن است پزشکان داروهای خاص‌تری را مورد استفاده قرار دهند.
-  جراحی: در مواردی مثل وجود سوراخ در روده عمل جراحی انجام می‌شود. در عین حال ممکن است وجود بافت‌های پریتونئال به شدت آسیب دیده انجام جراحی را لازم سازد.
- استفاده از درمان‌های حمایتی بیشتر: طیفی گسترده از حمایت شدید حیاتی تا کمک به تغذیه را شامل می‌شود.

پیشگیری از پریتونیت
پریتونیت همیشه قابل پیشگیری نیست و ممکن است بدون هشدار قبلی بروز کند. در هر حال، برخی موارد آن قابل پیشگیری هستند.
وجود رویة بهداشتی مناسب در بیمارستان‌ها مهم است. این موضوع به ویژه برای افراد دارای بیماری کلیوی که دچار شکل دیالیزی پریتونئال هستند اهمیت.
کنش سریع نیز پیشگیرانه است. مردم در موارد ابتلاء به شکم (معده) دردهای شدید باید به پزشک مراجعه کنند.
اگر عامل پریتونیت وجود سوراخ در روده باشد، واکنش سریع می‌تواند مانع گسترش پریتونیت شود. درمان سریع در هر موردی مهم است./

Source:
Medical News Today
Everything you need to know about peritonitis
Last updated Mon 23 October 2017
By Markus MacGill
Reviewed by Carissa Stephens, RN, CCRN, CPN