گاستریت مزمن و التهاب طولانی مدت دیواره داخلی معده

در این مقاله:
◄ گاستریت مزمن چیست؟
◄ علل گاستریت مزمن
◄ علایم گاستریت مزمن کدامند؟
◄ ریسک فاکتورهای گاستریت مزمن کدامند؟
◄ چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم؟
◄ گاستریت مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
◄ گاستریت مزمن چگونه درمان می‌شود؟
◄ درمان جایگزین برای گاستریت مزمن کدام است؟
◄ دورنما برای مبتلایان به گاستریت مزمن
◄ چگونه می‌توان از گاستریت مزمن پیشگیری کرد؟

گاستریت مزمن چیست؟
گاستریت مزمن اختلالی است که در زمان التهاب جدار داخلی معده رخ می‌دهد. خلاف گاستریت حاد، که در آن تحریک مزبور به سرعت در جدار معده ایجاد می‌گردد، گاستریت مزمن به تدریج ایجاد می‌شود و خلاص شدن از آن ممکن است دشوارتر باشد.
گاستریت مزمن معمولاً با درمان بهبود می‌یابد اما ممکن است به پایش ادامه‌‎دار نیاز داشته باشد. التهاب طولانی مدت ممکن است فرساینده باشد، جدار داخلی معده را از بین ببرد و به مشکلات پزشکی دیگری منجر گردد.

جدار داخلی معده
جدار داخلی معده یا موکوسا، پر از غددی است که اسید معده و آنزیم‌های تجزیه کننده غذا را تولید کرده و مانع از ایجاد عفونت می‌شوند. از آنجا که اسید معده اثر ساینده دارد موکوسا نیز مخاط پر از پروتئین محافظی تولید می‌کند که معده را می‌پوشاند. در موارد ابتلاء به گاستریت این لایه مخاطی آسیب دیده به اسید معده امکان رسیدن به جدار معده و آسیب زدن به آن را می‌دهد.
وقتی التهاب بروز می‌کند جدار معده تغییر می‌یابد و مقداری از سلول‌های محافظت کننده را از دست می‌دهد. این وضعیت حتی می‌تواند به سیری زودهنگام منجر گردد. این موقعی است که معده پس از فقط چند لقمه غذا احساس سیری می‌کند.

علل گاستریت مزمن
گاستریت مزمن دارای یک سری علل محتمل است که برخی از آنها با علل گاستریت حاد همپوشانی دارند.
موارد زیر می‌توانند سبب تحریک جدار داخلی معده و ایجاد گاستریت مزمن شوند:
• عفونت باکتریایی، که بیشترین شیوع آن مربوط به باکتری هیلکوباکتر پیلوری (اچ. پیلوری) است
• مصرف بیش از حد الکل
• ریفلاکس صفرا
• مصرف مواد مخدر (برخی مواد مخدر تفننی و تجویزی می‌توانند در صورت مصرف مکرر باعث تحریک جدار معده شوند)
• استرس
• اشعه
• برخی بیماری‌ها مثل دیابت یا نارسایی کلیه
• ضعف سیستم ایمنی بدن
گاستریت مزمن بر مبنای علل مرتبط به سه گروه تقسیم می‌شود:
• نوع A بر اثر تخریب سلول‌های معده توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. و می‌تواند خطر کمبود ویتامین، آنمی و سرطان را افزایش دهد.
• نوع B، که شایع‌ترین انواع است، توسط باکتری اچ. پیلوری ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث اولسر معده، اولسر روده و سرطان گردد.
• نوع C بر اثر تحریک توسط مواد شیمیایی نظیر داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی، الکل، یا صفرا ایجاد می‌شود. و نیز می‌تواند سبب فرسایش و خونریزی جدار معده گردد.
دیگر انواع گاستریت شامل گاستریت هیپرتروفیک غول‌پیکر است، که می‌تواند به کمبود پروتئین مرتبط باشد. گاستریت ائوسینوفیلیک نیز هست که ممکن است در کنار اختلالات آلرژیک دیگری نظیر آسم یا اگزما ایجاد شود.

علایم گاستریت مزمن کدامند؟
گاستریت مزمن همیشه باعث ایجاد علامت نمی‌شود. اما افراد مبتلا به آن ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• درد قسمت بالای شکم
• سوءهاضمه
• نفخ
• تهوع
• استفراغ
• آروغ زدن
• فقدان اشتها
• کاهش وزن

نشانه‌ها و علایم داخلی
گاستریت مزمن می‌تواند به بروز دیگر مشکلات سلامت در معده منجر گردد.
در بعضی موارد، تحریک جدار معده با رشد پولیپ گاستریک همراه است که توده‎های کوچک بافت در معده محسوب می‌شوند. آنها بیشترین شیوع را در گاستریت مزمن نوع B دارند. انواع پولیپ مزبور همراه گاستریت مزمن می‌توانند نشانگر افزایش ریسک سرطان معده باشند.
بسیاری از پولیپ‌های گاستریک کاملاً خوش‌خیم هستند و با درمان بهبود می‌یابند. اگر دکتر متوجه وجود پولیپ شود، ممکن است به بیوپسی روی بیاورد و نمونه بافت معده را صرفاً برای اطمینان از سلامت آن تست کند. انواع مختلفی از پولیپ وجود دارد و اکثر آنها پیامدی به همراه ندارند.
زخم‌های موسوم به اولسر پپتیک نیز در موارد گاستریت مزمن امکان بروز دارند. اولسرهای پپتیک شایعند و انواع بزرگ‌تر آنها در معده ممکن است درد شکم ایجاد کنند. خوشبختانه داروهای مورد استفاده در گاستریت مزمن همچنین می‌توانند شانسی برای درمان اولسر پپتیک نیز ایجاد کنند.

ریسک فاکتورهای گاستریت مزمن کدامند؟
خطر ابتلاء به گاستریت مزمن در صورتی که سبک زندگی و عادات شما تغییرات جدار داخلی معده را فعال کنند افزایش خواهد یافت. ممکن است اجتناب از موارد زیر مفید باشد:
• رژیم غذایی پرچربی
• رژیم غذایی پرنمک
• مصرف دخانیات
مصرف طولانی مدت الکل نیز می‌تواند به گاستریت مزمن منجر گردد.
سبک زندگی پراسترس یا یک تجربه تروماتیک می‌تواند توانایی معده در محافظت از خود را کاهش دهد. از این گذشته، ریسک مزبور در صورت ابتلاء شخص به بیماری خودایمنی یا برخی بیماری‌ها مثل بیماری کرون افزایش می‌یابد.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم؟
تحریک معده شایع است، اما همیشه علامت ابتلاء به گاستریت مزمن نیست. در صورتی که تحریک معده بیش از یک هفته طول بکشد یا دچار علایم گاستریت مزمن به صورت منظم باشید به پزشک مراجعه کنید.
در صورت بروز موارد زیر بدون دفع وقت به پزشک مراجعه کنید:
• استفراغ خونی
• تند شدن ضربان قلب
• مشکل تنفسی یا دشواری بلع
• خواب‌آلودگی مفرط
• غش کردن ناگهانی
• گیجی
گاستریت مزمن شخص را در خطر خونریزی معده و روده کوچک قرار می‌دهد. همچنین در صورت داشتن مدفوع سیاه رنگ، استفراغ هر چیزی که شبیه به قهوه خام باشد، یا درد معده مداوم به پزشک مراجعه کنید.

گاستریت مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک در مورد تاریخچه پزشکی و علایم شخص سؤال خواهد کرد. تست‌هایی شامل موارد زیر ممکن است نیاز باشد:
• تست باکتری‌های مسبب اولسر معده
• تست مدفوع برای بررسی خونریزی معده
• شمارش خون و تست آنمیا (آنمی)
• اندوسکپی که در آن یک دوربین مخصوص متصل به لوله‌ای بلند از راه دهان وارد دستگاه گوارش می‌شود

گاستریت مزمن چگونه درمان می‌شود؟
تعدیل و تنظیم داروها و رژیم غذایی رایج‌ترین راه‌های درمان گاستریت مزمن به شمار می‌روند. پلن درمانی خاص هر بیمار به نوع گاستریت مزمن مبتلابه شخص بستگی دارد.
اگر شخص دچار گاستریت مزمن نوع A باشد پزشک احتمالاً مواد غذایی را که شخص فاقد آنها است ردگیری خواهد کرد. در صورت ابتلاء به نوع B، دکتر عوامل ضد باکتریایی و داروهای بلوک کننده اسید را برای از بین بردن باکتری اچ. پیلوری به کار خواهد برد. در صورت ابتلاء به نوع C، پزشک قطع مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی یا مصرف الکل را برای پیشگیری از صدمات بیشتر به معده تجویز می‌کند.

داروها
دکتر ممکن است داروهایی را برای تضعیف اسید معده تجویز کند. رایج‌ترین داروها در این مورد عبارتند از:
• آنتی‌اسیدها شامل کلسیم کربنات
• مهار کننده‌های پمپ پروتون مثل امپرازول
کاهش یا حذف مصرف آسپیرین و داروهای مشابه برای کاهش تحریک معده توصیه می‌شود.
در صورتی که دارو یا الکل عامل بروز گاستریت باشند مشکل گاهی اوقات به فاصله چند ساعت برطرف می‌شود. اما به طور معمول گاستریت مزمن برای برطرف شدن به زمان طولانی‌تری نیاز دارد.
بدون درمان گاستریت مزمن ممکن است تا سال‌ها ادامه یابد.

رژیم غذایی
پزشک ممکن است برای کاهش تحریک معده تغییراتی را در رژیم غذایی توصیه کند. احتمال آن هست که شخص ناچار از اجتناب از موارد زیر شود:
• رژیم غذایی پرنمک
• رژیم غذایی پرچربی
• الکل، شامل آبجو، شراب، یا ودکا و...
• رژیم غذایی دارای گوشت قرمز و گوشت‌های فرآوری شده زیاد
غذاهایی که عموماً توصیه می‌شوند عبارتند از:
• تمامی میوه‎‌ها و سبزیجات
• غذاهای دارای پروبیوتک زیاد مثل ماست و کفیر
• گوشت کم‌چربی مثل جوجه، بوقلمون و ماهی
• پروتئین‌های گیاهی مثل انواع لوبیا و توفو
• پاستای گندم کامل، برنج و انواع نان

درمان جایگزین برای گاستریت مزمن کدام است؟
برخی غذاها ممکن است به خلاص شدن از اچ. پیلوری و کاهش علایم کمک کنند:
• سیر دارای ترکیبات ضد باکتریایی است که به ویژه در مورد باکتری اچ. پیلوری مؤثرند
• قره‌قاط می‌تواند باکتری‌کُش باشد
• زنجبیل می‌تواند رشد باکتری را مسدود کند
• زردچوبه می‌تواند در التیام زخم و بلوک کردن رشد باکتری کمک کننده باشد
در حالی که این درمان‌های جایگزین می‌توانند کمک کنند آنها نیاز به مراجعه به پزشک را در صورت شدید بودن علایم مرتفع نمی‌کنند.

دورنما برای مبتلایان به گاستریت مزمن
ریکاوری شخص از گاستریت مزمن به علت زمینه‌ای این بیماری بستگی دارد.
اگر گاستریت مزمن بدون درمان ادامه یابد، ریسک اولسر معده و خونریزی معده برای شخص افزایش خواهد یافت.
از آنجا که گاستریت باعث فرسایش جدار داخلی معده می‌شود، این جدار تضعیف شده و اغلب باعث تغییراتی در سلول‌ها می‌‌گردد که این می‌تواند به سرطان گاستریک منجر گردد. ناتوانی معده در جذب ویتامین‌ها نیز می‌تواند سبب کمبودهایی شود که مانع از شکل‌گیری سلول‌های قرمز خون شده یا بر عملکرد عصبی تأثیر منفی می‌گذارد. این وضعیت می‌تواند آنمی ایجاد کند.

گاستریت اتروفیک
در صورت عدم درمان گاستریت مزمن می‌تواند بدتر شده و به صورت گاستریت اتروفیک طبقه‌بندی گردد. گاستریت اتروفیک تلقی می‌شود اگر تحریک جدار معده برای زمانی طولانی، حدود یک سال ادامه یابد.
گاستریت ناشی از عوامل زیست محیطی مثل الکل، NSAIDs، و استرس معمولاً اتروفیک نمی‌شود، زیرا درمان مقدمتاً بر توقف انجام برخی رفتارها متکی است.

چگونه می‌توان از گاستریت مزمن پیشگیری کرد؟
شما می‌توانید از طریق پایش رژیم غذایی و میزان استرس خود از پیامدهای گاستریت پیشگیری کنید. محدود کردن مصرف الکل و داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مثل ایبوپروفن، ناپروکسن، و آسپیرین نیز به پیشگیری از این بیماری کمک می‌کند. رعایت بهداشت به صورت کامل همچنین به پیشگیری از عفونت اچ. پیلوری کمک می‌کند./

گاستریت مزمن و التهاب طولانی مدت دیواره داخلی معده
دکتر یوسف (جو) سولیمن، چیترا بادی
ترجمه فرهنگ راد

Source:
Healthline
Chronic Gastritis
Medically reviewed by Youssef (Joe) Soliman, MD —
Written by Chitra Badii —
Updated on April 8, 2022