درد کبد: علایم و علل

 • براین وو، دکتر سوزان فالک
• ترجمه فرهنگ راد

درد کبد در قسمت بالای شکم و در سمت راست بدن قابل حس است. این درد می‎تواند نشانه‎ای از یک بیماری جدی باشد، بنابراین استفاده از مراقبت‎های پزشکی در مورد آن ضروری است.
کبد سالم به بدن در مقابله با عفونت‎ها کمک می‎کند، خون را تمیز می‎نماید و در متابولیسم نقش دارد. کبد در عین حال قابلیت ترمیم خود در هنگام آسیب دیدگی را دارد.
اگر کبد قادر به انجام وظایف خود به طور کامل نباشد، این موقعیت می‎تواند تهدید کننده حیات باشد.
درد کبد علل مختلفی دارد. یافتن علت بروز درد کبد مهم است و نیز درمان آن برای پیشگیری از صدمات برگشت ناپذیر اهمیت دارد.
بر مبنای اعلام "بنیاد کبد آمریکا"، حداقل 30 میلیون نفر یا یک‎دهم آمریکایی‎ها به برخی اشکال بیماری کبدی مبتلا هستند.

مطالب این مقاله:
• درد کبد و بیماری کبدی
• تشخیص
• پیشگیری از بیماری کبدی

درد کبد و بیماری کبدی
درد کبد می‎تواند کسالت‎آور و فاقد ویژگی خاص باشد، اما در عین حال می‎تواند به شکل شدید بروز کند. این درد می‎تواند نتیجه درد پشت باشد. درد کبد گاهی اوقات با درد در شانه راست اشتباه گرفته می‌شود و گاه همین اتفاق در مورد درد شکم و کلیه رخ می‎دهد.
بسیاری از بیماری‎های کبد و اختلالات دیگر می‎توانند سبب درد کبد شوند. برخی از این دردها می‎توانند به کـــبد آسیب برسانند. در صورت عدم درمان، کبد ممکن است در نهایت از کار بیفتد.
بیماری کبدی به هر اختلالی اشاره دارد که سبب التهاب یا صدمه دیدن کبد شود و نیز هر اختلالی که بتواند بر عملکرد کبد صدمه بزند. درد کبد اغلب اوقات نشانه بیماری کبدی است.
نشانگان بیماری کبدی بیشتر وقت‎ها ظاهر نمی‎شوند مگر اینکه بیماری به مراحل پیشرفته رسیده باشد، بنابراین هشیار بودن در مورد درد کبد و دیگر علایمی که می‎توانند نشانه اختلال کبدی باشند اهمیت دارد.
بیماران در صورت مشاهده هر یک از علایم زیر باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند:
• درد شدید به ویژه در ناحیه شکم
• تب
• ادرار کدر
• مدفوع رنگ پریده، خونی یا تیره رنگ
• تهوع و استفراغ
• کاهش وزن
• زرد شدن رنگ پوست
• افتادگی شدید ناحیه شکم در صورت لمس
• تورم شکم یا پایین زانوها و مفاصل
• خارش پوست
• خستگی مزمن
• از دست دادن اشتها
متجاوز از 100 نوع بیماری کبدی می‎توانند سبب درد کبد شوند. تعداد اندکی از آنها در فهرست زیر آمده است:

کلانژیت
کُلانژیت تورم سیستم مجرای صفرا است که معمولاً بر اثر عفونت میکربی بروز می‎کند. مجرای صفرا عمل تخلیه صفرا از کبد و کیسه صفرا را بر عهده دارد و آن را به درون روده باریک حمل می‎کند.
عفونت کلانژیت سبب ایجاد فشار در این سیستم تخلیه می‌شود. این عارضه به طور معمول نشان دهنده آن است که یک انسداد یا گرفتگی در سیستم مزبور وجود دارد.
این ممکن است ناشی از وجود سنگ، لخته‎های خون یا جریان برگشتی میکربی باشد.

هپاتیت
هپاتیت، التهاب کبد است. شایع‎ترین علت هپاتیت ویروس است، اما عوامل دیگری نظیر مصرف مشروبات الکلی، مواد سمی، برخی داروها و برخی اختلالات پزشکی نیز می‎توانند سبب بروز هپاتیت شوند.
چندین نوع مختلف از ویروس هپاتیت وجود دارد.
بر مبنای اعلام CDC، شایع‎ترین انواع ویروس هپاتیت در ایالات متحد آمریکا هپاتیت‎های A، B و C هستند. هپاتیت‎های B، C و D سبب بروز هپاتیت مزمن می‎شوند، که در نهایت می‎تواند به بروز سیروز، نارسایی کبدی و سرطان کبد منجر شود.
• هپاتیت A در مدفوع فرد آلوده وجود دارد و از طریق مصرف آب یا غذای آلوده منتقل می‎شود.
• هپاتیت B از طریق تماس با مایعات بدن نظیر خون و منی منتقل می‌شود.
• هپاتیت C از طریق خون آلوده یا برخی روابط جنسی انتقال می‌یابد.
• هپاتیت D یک عفونت ثانویه است که فقط آنهایی را که دچار هپاتیت B هستند آلوده می‌کند.
• هپاتیت E از طریق مصرف آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
هپاتیت‎ها می‎توانند حاد باشند که به این معنی است که ناگهانی و کوتاه مدت هستند، و می‎توانند مزمن باشند که بدین معنی است که درازمدت و پایدار هستند.

آبسه کبد
آبسه کبد یک کیسه کوچک پر از مایع یا چرک است که در کبد تشکیل می‎شود. عفونت ناشی از برخی اجرام مثل باکتری‎ها یا قارچ‎ها می‎توانند سبب ایجاد آبسه شوند.
آبسه می‎تواند سبب آسـیب دیدن بافت‎های مجاور، ایجاد خونریزی، عفونت‎های بیشتر و حتی مرگ گردد.
درمان آبسه می‎تواند شامل مصرف داروهای آنتی‎بیوتیک یا داروهای ضد قارچ باشد و نیز ممکن است آبسه تخلیه شود.
تست‎های تصویربرداری پیگیری برای اطمینان از برطرف شدن آبسه و عدم وجود صدمه پایدار معمولاً انجام می‎شود.

سیروز
سیروز جراحت برگشت‎ناپذیر کبد است. کبد به علت جراحت طولانی مدت به آهستگی دچار وخامت وضعیت شده و از عملکرد کامل خود بازمی‎ماند.
به‌ مرور زمان بافت‎های آسیب دیده جانشین بافت‎های سالم می‎شوند و این می‎تواند سبب انسداد جریان خون به‌ داخل کبد شود.
کبد سالم قادر است تا سلول‎های آسیب دیده خود را بازتولید کند. اگر آسیب به کبد بسیار شدید یا درازمدت باشد، کبد دیگر قادر به ترمیم کامل خود نخواهد بود و در عوض بافت‎های آسیب دیده تولید خواهد کرد.
سیروز به تدریج بروز می‎کند، اما وقتی تشدید پیدا کند، کبد دچار نارسایی می‎شود. این می‎تواند به نارسایی کبدی مزمن یا مرحله انتهایی بیماری کبدی منجر شود که در آن کبد دیگر قادر به انجام اعمال حیاتی خود نیست.

سندرم باد - کیاری
این، بیماری نادری است که در آن لخته‎های خون باعث بسته شدن راه خروج خون از کبد می‎شوند.
خون در کبد انباشته شده سبب بزرگ شدن آن می‎شود. در برخی موارد طحال نیز ممکن است بزرگ شود.
تشکیل خون سبب افزایش فشار خون در ورید باب (پورتال) می‎شود. این ورید مسئول حمل خون به کبد از روده‎ها است. این افزایش فشار تحت عنوان افزایش فشار خون باب شناخته می‌شود.
هیپرتانسیون باب سبب ایجاد مایع در شکم می‎شود. انسداد وریدها سبب می‎شود تا جریان خون از کبد به قلب دچار کندی یا توقف شود.
جراحت کبد یا سیروز نیز امکان بروز دارد.
افرادی که در ریسک بالاتری از لخته شدن خون قرار دارند همچنین در ریسک بالاتری از ابتلاء به سندرم باد – کیاری قرار می‌گیرند.

تأثیر الکل
بر مبنای اعلام "بنیاد کبد آمریکا"، الکلیسم مزمن علت پیشتاز ایجاد سیروز در ایالات متحد آمریکا است.
به صورت معمول کبد الکل را درهم می‌شکند و آن را از بدن خارج می‌کند. اگر فردی بیش از توان پردازش کبد الکل مصرف کند، ممکن است سلول‎های کبد آسیب ببینند یا نابود شوند.
بر مبنای اعلام "انستیتو ملی دیابت و بیماری‎های دستگاه گوارش و کلیه"، زنان می‎توانند دو تا سه گیلاس در روز و مردان تا سه یا چهار گیلاس در روز بدون آسیب دیدن کبد مشروب بنوشند.
نوشیدن الکل بیش از مقادیر مزبور می‎تواند به تشکیل چربی و التهاب در کبد منجر شود، و نتیجه می‎تواند بروز سیروز الکلی باشد.
سیروز ناشی از الکل برگشت پذیر نیست، حتی اگر مصرف الکل متوقف شود، اما قطع مصرف الکل می‎تواند مانع صدمات بیشتر شود و ممکن است به بهبود علایم بیماری کمک کند.

علل و ریسک فاکتورهای بیماری کبدی
بیماری کبدی چندین علل مختلف شامل موارد زیر دارد:
• عفونت
• مشکلات سیستم ایمنی
• عوامل ژنتیکی
• اثرات سمی داروها
• سرطان
سوء مصرف مزمن الکل
• تشکیل چربی در کبد
عواملی که سبب افزایش ریسک توسعه بیماری کبد یا عوارض مرتبط می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
• مصرف بیش از حد الکل
• مواد مخدر تزریقی یا استفاده از سرنگ‎های مشترک
• رابطه جنسی غیر ایمن
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی یا سمی
• دیابت
• چاقی

تشخیص
بیماری‎های متعددی می‎توانند سبب ایجاد درد کبد شوند، بنابراین یافتن علت فعلی بروز درد اهمیت دارد. دکتر مریض را مورد معاینه جسمانی قرار می‎دهد و از او تاریخچه سلامت می‌گیرد.
دیگر گزینه‎های آزمایشی می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• تست‎های خون برای ارزیابی عملکرد کبد یا شناسایی مشکلات خاص کبد یا اختلالات ژنتیکی
• تست‎های تصویر برداری نظیر CT اسکن، انواع MRI و اولتراسوند برای ارزیابی آسیب کبدی
آنالیز بافت که شامل برداشتن نمونه بافت کبد برای انجام تست‎های آزمایشگاهی است.
برخی اوقات درد کبد با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی مثل قطع مصرف الکل، کاهش وزن، یا پیروی از رژیم غذایی سالم، برطرف می‎شود.
دیگر مشکلات ممکن است نیازمند جراحی یا دارو باشند. اگر مشکل نارسایی کبدی در کار باشد، ممکن است پیوند کبد ضروری شود.

پیشگیری از بیماری کبدی
برای پیشگیری از بیماری کبدی موارد زیر را می‎توان توصیه کرد:
• مصرف متعادل الکل
• اجتناب از رفتارهای بی‌پروا نظیر استفاده از سوزن‎های مشترک و ارتباط جنسی ناایمن
• انجام واکسیناسیون علیه هپاتیت، در صورت امکان
• انجام غربالگری برای هپاتیت، اگر مقدور باشد
• استفاده درست از داروها
• حفظ وزن در محدوده سالم
حتی در صورت بروز درد کبد، با انجام درمان کامل و تغییرات سبک زندگی افراد می‎توانند زندگی نرمال داشته باشند.

Source:
Liver pain: Symptoms and causes
Written by Brian WuReviewed by Suzanne Falck, MD, FACP
Last reviewed: Wed 3 May 2017