دیستروفی عضلانی یا بیماری اتلاف عضلات

تیم نیومن
زیر نظر دانشکدۀ پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز – شیکاگو
ترجمۀ فرهنگ راد

دیستروفی عضلانی اصطلاحی برای گروهی از اختلالات است که با کاهش پیشروندۀ تودۀ عضلانی و از دست دادن توان عضلات مشخص می‌شود.
شایع‌ترین شکل دیستروفی عضلانی موسوم به دیستروفی عضلانی دوشن، به طور معمول مبتلابه پسران جوان می‌شود اما دیگر اشکال این بیماری می‌تواند در دوران بزرگسالی ایجاد گردد.
در حال حاضر هیچ علاجی برای دیستروفی عضلانی وجود ندارد، اما برخی درمان‌های پزشکی و فیزیکی می‌توانند علایم بیماری را بهبود ببخشند و پیشرفت آن را کُند کنند.

مطالب این مقاله:
• دیستروفی عضلانی چیست؟
• علایم دیستروفی عضلانی
• علل دیستروفی عضلانی
• تشخیص دیستروفی عضلانی
• درمان دیستروفی عضلانی
• تحقیقات جاری در مورد دیستروفی عضلانی

دیستروفی عضلانی چیست؟
دیستروفی عضلانی بیماری اتلاف عضله است که اشکال اصلی آن سالانه مبتلابه حدود 1 نفر از هر 1000 نفر جمعیت مذکر می‌شود.
این بیماری به علت جهش‌های ژنتیکی ایجاد می‌شود که در تولید پروتئین‌های عضلانی ضروری برای ایجاد و حفظ عضلات سالم اختلال ایجاد می‌کنند.
بیماری مزبور ژنتیکی است، و در نهایت، وجود تاریخچۀ دیستروفی عضلانی در خانواده شانس هر عضو از اعضاء خانواده را برای ابتلاء به این بیماری افزایش می‌دهد.
دیستروفی عضلانی اشکال مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:

• دیستروفی عضلانی دوشن - شایع‌ترین شکل این بیماری است. علایم بیماری به طور معمول قبل از سه سالگی کودک بروز می‌کند. این بچه‌ها معمولاً تا 12 سالگی ویلچرنشین می‌شوند و بر اثر نارسایی تنفسی در اوایل یا میانه دهۀ بیست زندگی می‌میرند.

• دیستروفی عضلانی بِکِر - علایمی مشابه دیستروفی عضلانی دوشن دارد اما آغاز آن دیرتر و پیشرفت آن کندتر است. بیمار معمولاً در میانۀ سال‌های چهل زندگی می‌میرد.

• میوتونیک (بیماری استاینرت) - شکل میوتونیک بیماری شایع‌ترین شکل بروز آن در دوران بزرگسالی است. این بیماری با عدم توانایی بیمار در شل کردن عضلات پس از انقباض آنها مشخص می‌شود. عضلات صورت و گردن اغلب اوقات پیش از مابقی عضلات آسیب می‌بینند. علایم بیماری در عین حال شامل آب مروارید، بی‌خوابی و آریتمی است.

• دیستروفی عضلانی مادرزادی - این نوع از بیماری می‏‌تواند در زمان تولد یا پیش از دو سالگی کودک خود را نشان دهد. شکل مادرزادی دیستروفی عضلانی هم دختران و هم پسران را مبتلا می‌کند. برخی اشکال آن به کندی پیشرفت می‌کنند اما اشکال دیگر بیماری می‌توانند به سرعت پیشرفت کرده و اختلالات قابل توجهی ایجاد نمایند.

• فاسیوکاپولوهومرال (FSHD) - در هر سنی امکان بروز دارد اما به شکل شایع در سالیان نوجوانی فرد آغاز می‌شود. ضعف عضلانی اغلب در صورت و شانه‌ها شروع می‌گردد. افراد دچار FSHD ممکن است با چشم‌های نیم‌باز به خواب بروند و برای بستن کامل پلک چشم دچار مشکل باشند. وقتی فرد مبتلا به FSHD بازویش را بلند می‌کند، شانه‌اش تیغه پیدا کرده شبیه بال به نظر می‌رسد.

• کمربند اندامی -  این نوع بیماری در سالیان کودکی آغاز می‌شود و نخست به شانه و عضلات باسن آسیب می‌زند. افراد دچار دیستروفی عضلانی کمربند اندامی ممکن است در بلند کردن قسمت جلو پا دچار مشکل باشند که این موضوع راه رفتن را برای آنها به یک مشکل شایع تبدیل می‌کند.

• دیستروفی عضلانی اکولوفارنژیال - آغاز آن در سال‌های 40 تا 70 زندگی است. آسیب بیماری در ابتدا متوجه پلک چشم، گلو و صورت است که با آسیب دیدن شانه و لگن دنبال می‌شود.

علایم دیستروفی عضلانی
در زیر علایم دیستروفی عضلانی دوشن، شایع‌ترین شکل این بیماری فهرست شده است. علایم دیستروفی عضلانی بکِر مشابه موارد ذکر شده است اما گرایشی به بروز در میانۀ سال‌های بیست زندگی یا دیرتر در آنها دیده می‌شود و پیشرفت علایم کندتر است.

علایم اولیه
• راه رفتن کج و معوج (شبیه راه رفتن اردک)
• درد و خشکی در عضلات
• مشکل داشتن در دویدن و پریدن
• راه رفتن روی پنجۀ پا
• دشواری در نشستن و برخاستن
• ناتوانایی‌های یادگیری مثل توسعۀ توانایی صحبت کردن دیرتر از زمان معمول
• افتادن یا سقوط مکرر

علایم بعدی
• ناتوانی در راه رفتن
• کوتاهی عضلات و تاندون‌ها، که به محدودیت حرکتی بیشتر منجر می‌شود
• مشکلات تنفسی ممکن است به قدری شدید شوند که تنفس کمکی مورد نیاز باشد
• انحنای ستون فقرات ممکن است به دلیل عدم توانایی آن برای حمایت از ساختار خود بروز کند
• ممکن است عضلات قلب دچار ضعف شوند که این وضعیت به مشکلات قلبی خواهد انجامید
• دشواری بلع - این می‌تواند سبب آسپیراسیون تنفسی شود و در برخی مواقع غذای بیمار باید با لوله داده شود.

علل دیستروفی عضلانی
دیستروفی عضلانی به علت جهش‌هایی در کروموزوم X ایجاد می‌شود. هر ورسیون از دیستروفی عضلانی به علت چیدمان متفاوتی از جهش‌ها ایجاد می‌گردد، اما تمامی این جهش‌ها مانع از تشکیل دیستروفین توسط بدن می‌شوند. دیستروفین یک پروتئین حیاتی برای ایجاد و ترمیم عضلات محسوب می‌شود.
دیستروفی عضلانی به علت جهش‌های خاصی در ژنی که پروتئین دیستروفین سیتواسکلتال را کدگذاری می‌کنند رخ می‌دهد. دیستروفین فقط 0.002 درصد کل پروتئین‌های عضلات کشیده را تشکیل می‌دهد اما در عین حال برای عملکرد کلی عضلات یک مولکول حیاتی محسوب می‌شود.
دیستروفین بخشی از گروه بسیار پیچیده از پروتئین‌ها است که برای عضله امکان عملکرد صحیح را ایجاد می‌کنند. این پروتئین لنگری برای اجزاء سلول‌های عضلانی در اتصال به یکدیگر است و همگی آنها را به سارکولما متصل می‌کند - که غشاء خارجی محسوب می‌شود.
اگر دیستروفین وجود نداشته یا دفرمه شده باشد، فرآیند مزبور درست کار نخواهد کرد، و اختلالات در غشاء بیرونی بروز خواهد کرد. این روند باعث تضعیف عضلات شده و نیز می‌تواند به شکل فعال باعث صدمه دیدن خود سلول‌های عضلانی شود.
در دیستروفی عضلانی دوشن، دیستروفین تقریباً به طور کامل وجود ندارد. هر قدر مقدار تولید دیستروفین کمتر باشد علایم و علت‌شناسی بیماری بدتر خواهد بود. در دیستروفی عضلانی بکر، در مقدار یا اندازۀ پروتئین دیستروفین کاهش دیده می‌شود.
کُدگذاری ژن برای دیستروفین طولانی‌ترین ژن شناخته شده در انسان است. بیش از 1000 جهش در این ژن در دیستروفی عضلانی دوشن و بکر شناسایی شده‌اند.

در همین زمینه مطالعه لینک زیر توصیه می‌شود:
علل، علایم و درمان میوپاتی

تشخیص دیستروفی عضلانی
طیفی از تکنیک‌ها برای تشخیص قطعی دیستروفی عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد:
• عیار (تست) آنزیم - عضلات آسیب دیده کراتین کیناز تولید می‌کنند. افزایش سطح کراتین کیناز در غیاب دیگر انواع آسیب عضله می‌تواند نشان دهندۀ دیستروفی عضلانی باشد.
• تست ژنتیک - از آنجا که جهش‌های ژنتیکی عامل بروز دیستروفی عضلانی شناخته می‌شوند، برای بررسی تغییرات می‌توان از تست‌های ژنتیکی استفاده کرد.
• پایش قلب - الکتروکاردیوگرافی و اکوکاردیوگرام‌ها می‌توانند تغییرات عضلانی در قلب را کشف کنند. این مورد به ویژه برای تشخیص دیستروفی عضلانی میوتونیک مفید است.
• پایش ریه - بررسی عملکرد ریه می‌تواند شواهد بیشتری در مورد بیماری ارائه دهد.
• الکترومیوگرافی - برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضله سوزنی در آن فرو می‌کنند. نتایج می‌تواند نشانه‌های بیماری عضله را نشان دهد.
• بیوپسی - برداشتن بخش کوچکی از عضله و بررسی آن زیر میکروسکپ می‌تواند نشانه‌های حاکی از دیستروفی عضلانی را نشان دهد.

درمان دیستروفی عضلانی
در حال حاضر دیستروفی عضلانی غیر قابل علاج است. داروها و درمان‌های گوناگون به کند شدن روند بیماری کمک می‌کنند و می‌توانند توان حرکتی بیمار را در حد امکان حفظ کنند.

داروها
دو گروه دارویی دارای بیشترین رواج برای دیستروفی عضلانی عبارتند از:
• کورتیکوستروئیدها - اگرچه این نوع دارو می‌تواند قدرت عضلانی را افزایش داده و سرعت پیشرفت بیماری را کم کند، استفادۀ درازمدت از آن باعث تضعیف استخوان و افزایش وزن می‌شود
• داروهای قلب - اگر دیستروفی عضلانی بر قلب تأثیر منفی گذاشته باشد، بتا بلوکرها و مهار کننده‌های آنزیم‌های تبدیل انژیوتنسین (ACE) ممکن است مفید باشند.

درمان فیزیکی
• ورزش‌های عمومی - طیــفی از ورزش‌های حرکتی و کششی می‌توانند به مقابله با حرکت درونی ناگزیر اندام‌ها مثل کوتاه شدن عضلات و تاندون‌ها کمک کنند. اندام‌ها در این بیماری گرایشی به تثبیت شدن در وضعیت نشان می‌دهند، و این نوع فعالیت‌ها می‌توانند به حرکت اندام‌ها برای مدت طولانی‌تر کمک کنند. تمرینات اروبیک کم‌فشار مثل پیاده‌روی و شنا نیز می‌توانند به کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کنند.
• کمک تنفسی - از آنجا که در دیستروفی عضلانی عضلات مورد استفاده در تنفس ضعیف‌تر می‌شوند، امکان دارد که برای تحویل اکسیژن در طول شب به استفاده از تهویۀ کمکی نیاز باشد. در شدیدترین موارد بیماری، بیمار ممکن است برای تنفس نیاز به دستگاه تهویه داشته باشد.
• کمک‌های حرکتی – عصا، ویلچر، و واکر.
• پشت‌بندها - اینها عضلات و تاندون‌ها را در حالت کشیده نگه می‌دارند و باعث کند شدن روند کوتاه شدن آنها می‌‌شوند. در عین حال آنها حمایتی برای کاربر در موقع حرکت کردن محسوب می‌شوند.

تحقیقات جاری در مورد دیستروفی عضلانی
دانش قابل توجهی در مورد ساز و کارهای دیستروفی عضلانی هم در زمینۀ ژنتیک و هم عضلانی، وجود دارد، و با وجود اینکه معالجۀ قطعی این بیماری ممکن است در آیندۀ دور ممکن باشد، تحقیقاتی در دست انجام است که ممکن است زمان دستیابی به هدف را نزدیک‌تر کنند.

درمان جایگزینی ژن
از آنجا که ژن خاص درگیر در دیستروفی عضلانی یافته شده است، جایگزینی ژنی که بتواند پروتئین از دست رفتۀ دیستروفین را ایجاد کند یک ملاحظۀ معقول محسوب می‌شود.
مشکلات پیچیده‌ای در مسیر این رویکرد وجود دارد که پس زدن پروتئین تازه توسط سیستم ایمنی و سایز بزرگ ژن دیستروفین مورد نیاز برای جایگزینی از جملۀ آنها است. در عین حال هدف گرفتن مستقیم بُردارهای ویروسی به سمت عضلۀ اسکلتی مشکلاتی در بر دارد.
رویکرد دیگر در این مورد تولید اتروفین را هدف می‌گیرد. اتروفین پروتئینی شبیه به دیستروفین است که توسط دیستروفی عضلانی آسیب نمی‌بیند. اگر بتوان تولید پروتئین ارتوفین را در سطح بالایی تنظیم کرد شاید روند پیشرفت بیماری متوقف یا کند شود.

ایجاد دگرگونی در تولید پروتئین
اگر ژن دیستروفین با ماشین‌ سنتز پروتئین خوانده شود و به جهش برسد، توقف کرده و پروتئین را کامل نمی‌کند. داروهایی در دست آزمایش هستند که سبب می‌شوند تا این وسیلۀ پروتئین‌ساز از محتوی جهش یافته گذر کند و با وجود این دیستروفین را ایجاد نماید.

داروهای ایجاد تأخیر در اتلاف عضله
گذشته از هدف گرفتن ژن‌های پشت دیستروفی عضلانی برخی محققان در تلاشند تا روند ناگزیر اتلاف عضلات را در این بیماری کُند کنند.
عضلات در شرایط استاندارد می‌توانند خود را ترمیم کنند. تحقیق در مورد کنترل یا افزایش این ترمیم‌ها می‌تواند برای برخی از مردم دچار دیستروفی عضلانی فوایدی به دنبال داشته باشد.

تحقیقات سلول‏‌های بنیادی
محققان در جستجوی یافتن راهی برای تزریق سلول‌های بنیادی عضله هستند که قابلیت تولید پروتئین دیستروفین غایب در بیماران دچار دیستروفی عضلانی عضلانی را داشته باشد.
پروژه‌های کنونی در جستجوی مفیدترین نوع سلول‌ها برای استفاده و راه‌هایی برای تحویل آنها به عضلۀ اسکلتی هستند.

پیوند میوبلاست
در طول مراحل اولیۀ دیستروفی عضلانی، میوبــلاست‌ها (که به‌نام سلول‌های اقماری نیز شناخته می‌شوند) فیبرهای عضلانی اشتباهی را ترمیم و جایگزین می‌کنند. وقتی میوبلاست‌ها خسته می‌شوند، عضلات به‌کندی به‌ بافت‌های متصل چرخش می‌کنند.
برخی مطالعات تلاش کرده‌اند تا سلول‌های میوبلاست اصلاح شده را برای غلبه بر خستگی طبیعی میوبلاست‌ها به داخل عضله تزریق کنند.

Source:
Medical News Today
Muscular Dystrophy: Causes, Symptoms, and Treatments
Last updated Mon 2 January 2017
By Tim Newman
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine