سیستم لنفاوی انسان - واقعیات، عملکردها و بیماری‎ها

سیستم لنفاوی، لیفمدیما، لنفانژیوم، مایع لنفی، گره لنفی، سیستم ایمنی، گردش خون، کاپیلاری، فاگوسیتوز، سیستم گوارش، بیماری لنفاوی، سرطان لنف، پاسخ ایمنی انطباقی، لنفادینیت، آنتی‎ژن‌ها، لنفوسیت‎ها

گره‎های لنفی تنها بافت‎های لنفاوی بدن محسوب نمی‎شوند - لوزه‎ها، طحال، و غدۀ تیموس نیز جزء بافت‎های لنفاوی به حساب می‎آیند

مقالات بیماری‌های لنفاوی

تغییر اندازه و نوع قلم متن

پیش فرض
پیش فرض
تغییر اندازه صفحه

• مارکوس مک‌گیل
• ترجمه هامیک رادیان

بسیاری از مردم این را می‎دانند که در صورت التهاب گلو گره‌های لنفاوی آنان متورم می‎شود اما پرسش این است که چرا چنین اتفاقی می‎افتد و چه چیزهای دیگری در مورد سیستم لنفاوی وجود دارد که دانستنشان برای مردم ضروری است؟
سیستم لنفی یا سیستم لنفاوی از جهات متعدد شبیه به سیستم گردش خون است، که در آن شبکۀ بزرگی از عروق یا رگ‌ها وجود دارد که تقریباً تمامی بافت‎های بدن را برای ایجاد امکان حرکت برای مایعی به نام لنف طی می‎کنند. این مایع به شکلی بسیار شبیه به برگشت خون از وریدها به قلب از رگ‎های لنفاوی تخلیه می‎شود.

سیستم لنفاوی چیست؟
سیستم لنفاوی سه کارکرد اصلی دارد:
• حفظ توازن و تعادل مایعات خون در برابر بافت‎ها (هموستاز مایعات)
• شکل بخشیدن به بخشی از سیستم ایمنی بدن و کمک به دفاع در برابر اجرام خارجی مثل باکتری‎ها
• تسهیل جذب چربی‎ها و مواد غذایی محلول در چربی در سیستم گوارش
با عنایت به جذب از روده، سیستم لنفاوی دارای رگ‎های مخصوص کوچکی به لکتیل است که مسؤول گرفتن چربی‎ها و مواد غذایی محلول در چربی هستند.
اینها در کنار کاپیلاری‎های خون در سطح تاخوردۀ غشاء رودۀ کوچک عمل می‎کنند (کاپیلاری‎های خون دیگر مواد مغذی را مستقیماً وارد جریان خون می‎کنند).

دستگاه‏‎های سیستم لنفاوی و آناتومی
سیستم لنفاوی شامل عروق لنفی، مجراها و گره‎ها و همچنین بافت‎هایی است که در ادامه توضیح داده خواهند شد. سیستم لنفاوی به روشی مشابه با سیستم گردش خون عمل می‌کند و در جریانی موازی که در آن خون به قلب برمی‎گردد و لنف‌ها به سمت قلب تخلیه می‎شود.
رگ‎های لنفاوی شبکه‎ای از شاخه‎ها دارد که تقریباً تمامی بافت‎های بدن را از صافی می‎گذرانند. این رگ‎ها تسهیلات جانبی برای وریدها در برگشت مایعات از بافت‎ها محسوب می‎شوند.
شباهت سیستم لنفاوی به سیستم گردش خون مخصوصاً به برگشت خون وریدی به قلب مرتبط است. هیچ "پمپاژ" فعالی در مورد لنف وجود ندارد. اما لنف از جوانب بدن به طریقی مشابه بازگشت خون وریدی به قلب به مرکز برمی‎گردد.
وقتی ما به صورت آگاهانه از عضلات اسکلتی خود استفاده می‎کنیم، و نیز وقتی با حرکات عضلات نرم نفس می‎کشیم یا دیگر کنش‌های غیر ارادی را انجام می‎دهیم، مایع لنفاوی در میان رگ‎ها به حرکت درمی‎آید. ترکیبات دیوارۀ رگ‎های لنفی و لوله‎های آن حرکت لنف را کنترل می‎کنند.
همانند وریدها، عروق لنفاوی دارای دریچه‎های تنظیم کنندۀ داخلی برای متوقف کردن بازگشت جریان مایعات هستند. لنف به شکل پیشرونده به سمت عروق بزرگ‎ و بزرگ‎تر تخلیه می‎شود تا اینکه به دو کانال اصلی می‎رسد که مجاری لنفاوی در قسمت میانی بدن ما هستند، و در آنجا مایعات لنف برای اینکه بتوانند به خون وریدی برگردند تصفیه می‎شوند.
عروق سیستم لنفاوی از طریق گذرگاه‌هایی به نام گره‎های لنفی شاخه به شاخه می‎شوند. این گره‎ها اغلب زیر عنوان غدد مورد اشاره قرار می‎گیرند، اما آنها غده نیستند زیرا بخشی از سیستم غدد درون‎ریز بدن به شمار نمی‎روند.
گره‎های لنفی تنها بافت‎های لنفاوی بدن محسوب نمی‎شوند - لوزه‎ها، طحال، و غدۀ تیموس نیز جزء بافت‎های لنفاوی به حساب می‎آیند.
لوزه‎ها در بخش پشت دهان جایگیر شده‎اند و مسؤول تولید لنفوسیت‎ها (نوعی از سلول‎های سفید خون) و آنتی‎بادی‎ها به شمار می‎روند. طرز قرارگیری آنها - حالت آویخته از یک جزء حلقه‌ای شکل در فاصلۀ میان دهان و مری - برای محافظت در برابر اجرام خارجی وارد شده به بدن از طریق عمل دم و نیز بلع حیاتی است. لوزه‎ها بافت‎هایی هستند که توسط تونسیلیت (نوعی اختلال التهابی شایع در کودکان) آسیب می‎بینند.
طحال لنف را فیلتر نمی‎کند - طحال به طریقی مشابه گره‌های لنفاوی به سیستم لنفاوی متصل نیست. طحال یک بافت لنفاوی است و به هر جهت نقشی در تولید سلول‎های سفید خون دارد که بخشی از سیســتم ایمنی بدن محسوب می‎شوند. دیگر نقش اصلی طحال از صافی گذراندن خون برای دور کردن میکرب‎ها و گلبول‎های قرمز و پلاکت‎های کهنه یا آسیب دیدۀ خون است.
غدۀ تیموس یک دستگاه لنفاوی و غده‎ای درون‎ریز است. این بدان معنی است که تیموس هورمون ترشح می‎کند و همچنین دارای نقشی حیاتی در تولید و بالغ ساختن سلول‎های ایمنی است. غدۀ تیموس در توسعۀ سیستم ایمنی از زمان تولد و در دوران کودکی فعال است.
مغز استخوان به همان معنی که در مورد بافت‎های ذکر شده در بالا مصداق دارد یک بافت لنفاوی نیست، اما می‎توان آن را بخشی از سیستم لنفاوی تلقی کرد زیرا مسؤول به بلوغ رساندن B لنفوسیت‌های سیستم ایمنی است. برای تکمیل موضوع باید به خاطر داشت که کبد جنین به عنوان بخشی از سیستم لنفاوی قلمداد می‎شود زیرا این دستگاه در توسعۀ لنفوسیت درگیر است.

عملکرد سیستم لنفاوی: هموستاز مایعات
یکی از نقش‌های اصلی عروق لنفاوی حفط تعادل مایعات، برگشت دادن مایعات و پروتئین‎های اضافی از بافت‌ها است که به واسطۀ ونول‎ها و وریدها قابل برگشت دادن نیستند.
مایع موجود در فضاهای بافتی و حفرات، در فضاهای کوچک اطراف سلول‎ها (فضاهای بینابینی) توسط کوچک‎ترین رگ‎ها و کاپیلاری‎های لنفی قابل دسترسی است.
در حدود 90 درصد پلاسمای وارد شده به بافت‎ها از کاپیلاری‎های رگ‎های شریانی توسط کاپیلاری‎های ونوسی برگردانده شده و همراه وریدها برمی‎گردد. 10% باقی مانده توسط لنفوسیت‎ها تخلیه و برگردانده می‎شود.
مقدار لنف برگشتی در طول هر روز به حدود 2 تا 3 لیتر می‎رسد و این مایع شامل پروتئین‎هایی است که بزرگ‎تر از آن هستند که توسط عروق خونی قابل نقل و انتقال باشند.
اگرچه هم‎اندازۀ نارسایی گردش خون بلافاصله کشنده نیست، از دست دادن سیستم لنفاوی می‏تواند در طول یک روز به مرگ منجر شود. بدون وجود سیستم لنفاوی و تخلیۀ مایع اضافی بافت‎های ما بیش از حد متورم شده و این سبب از دست رفتن حجم و فشار خون خواهد شد.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

ورم گره‌های لنفاوی

عملکرد سیستم لنفاوی: جذب
تقریباً تمامی چربی‎های جذب شده از دستگاه گوارش توسط بخشی از غشاء روده در رودۀ کوچک گرفته می‎شوند که به شکل خاص با سیستم لنفاوی انطباق دارد.
سیستم لنفاوی مجراهای کوچکی در بخشی از روده دارد که بخشی از ساختارهای انگشت مانند آن را تشکیل می‎دهند که توسط چین‎خوردگی‌های سطح جاذب روده ایجاد می‎شود.
این مـجراها چربی‎ها و ویتامین‎های محلول در چربی را برای شکل دادن یک مایع شیری‎رنگ به نام کایل جذب می‎کنند. این مایع که حاوی لنف و چربی‎های امولسیون کننده یا فاقد اسیدهای چرب است، مواد مغذی را به شکل غیر مستقیم در هنگام رسیدن به گردش خون وریدی تحویل می‎دهد. کاپیلاری‎های خون دیگر مواد مغذی را به صورت مستقیم می‎گیرند.

عملکرد سیستم لنفاوی: سیستم ایمنی
سیستم ایمنی یک بخش اصلی پاسخ ایمنی ما را به تماس مداوم با میکروارگانیسم‎ها تشکیل می‎دهد. برخی از این ارگانیسم‎ها به طور بالقوه مضر و حتی کشنده هستند زیرا آنها عفونت‌هایی هستند که سیستم ایمنی بدن ما برای مقابله با آنها انطباق پیدا نکرده است.
به هر جهت سیستم لنفاوی ما خط مقدم دفاع در برابر عامل‎های عفونی مثل باکتری‎ها و ویروس‌ها نیست، زیرا این ارگانیسم‌ها نخست باید با موارد زیر مواجه شوند:
• حائل‎های فیزیکی مثل پوست
• حائل‌های سمی مثل محتوی اسیدی معده
• رقابت ایجاد شده توسط ارگانیسم‎های موسوم به "دوست" در بدن که به طور نرمال مضر نیستند و اغلب اوقات مفیدند.
علی‎رغم اثربخش‎بودن این حائل‎ها، بسیاری از عوامل بیماریزا با موفقیت به بدن حمله می‎کنند، که در کوران این حمله می‎توانند سبب بروز عفونت شوند، اگر از سوی سیستم ایمنی مقابلۀ لازم بـا آنها صورت نگیرد. تعدادی از سلول‎های متفاوت در سیستم ایمنی و مولکول‏های خاص برای مقابله با این پاتوژن‎ها با هم همکاری می‎کنند، و پوشش پیچیدۀ فعالیت ایمنی برای شناسایی و از بین بردن این مواد بیگانه طراحی شده است.
سیستم لنفاوی نقشی کلیدی در این فعالیت ایفا می‎کند زیرا مایع لنفاوی حاوی ارگانیسم‎های بیگانه از بافت‎ها تخلیه می‎شود و به سلول‎های سیستم ایمنی تحویل می‎گردد. آنگاه این سلول‎ها می‎توانند آنتــــی‎بادی‎هایـی را برای این عوامل بیماریزا شکل دهند یا آنتی‎بادی‎های پیشتر شکل گرفته را از حافظه فرا بخوانند (در صوتری که پیشتر تقابلی با پاتوژن خاصی وجود داشته بوده باشد).
لنف توسط گره‎های لنفی و دیـگر دستگاه‎های لنفاوی فیلتر می‎شود. گره‎های لنفی محیطی به نام لنفوسیت‎ها برای سلول‎های ایمنی ایجاد می‎کنند. لنفوسیت‎ها نوعی از سلول‎های سفید خون هستند که به مقابله با عوامل بیماریزا می‎روند و با هم جمع شده و جواب مشخصی برای این آنتی‎ژن‌ها تدارک می‎بینند.
لنفوسیت‎های فعال شده در ادامه در سیستم لنفاوی پیشتر می‎روند به طوری که می‎توانند به جریان خون برسند و مجهز به انتشار پاسخ ایمنی به واسطۀ گردش خون در اطراف بدن گردش کنند.
سیستم لنفاوی و عمل لنفوسیــــت‎ها که بدن تریلیون‎ها از آن را در اختیار دارد، بخشی از آن چیزی را تشکیل می‎دهند که ایمنولوژیست‌ها "پاسخ ایمنی انطباقی" می‎نامند - پاسخ‎هایی به غایت خاص و درازمدت به عوامل خاص بیماریزا.
ایمنی انطباقی بسیار پیچیده‎تر از "پاسخ ایمنی ذاتی" است. ایمنی ذاتی در ما شامل "سلول‎های فاگوسیتیک" است که میکرب‌ها را منهدم کرده و می‎خورند.

بیماری‎های سیستم لنفاوی
سیستم لنفاوی ممکن است در صورت انسداد، عفونی شدن و التهاب یا سرطانی شدن گره‎ها، مجاری، عروق یا بافت‎های لنفاوی، دچار اختلال عملکردی شود. این وضعیت به بروز دو تا سه مورد از اختلالات لنفاوی دارای طیف وسیع که در زیر آمده‎اند منجر خواهد شد:
• وقتی اختلال لنفوای با انسداد همراه باشد، مایع لنفاوی در بافت‎ها تجمع می‎یابد، و وضعیتی ایجاد می‎شود که لیمفدیما (لیمفوادیما نیز خوانده می‎شود) نام دارد
• عفونت می‎تواند به بزرگ شدن گره‎های لنفی منجر گردد
• سرطان - ناشایع‎ترین نوع بیماری لنفاوی اما جدی‎ترین بیماری سیستم لنفاوی یا لنفوما (لنفوم) معمولاً ثانویه به بمیاری دیگر است و وقتی که سرطان از یک تومور اولیه (مثلاً تومور پستان) به نواحی مجاور گسترش می‎یابد، ایجاد می‎شود. مورد نادری است که سرطان در خود سیستم لنفاوی شروع شود.

ورم گره‌های لنفاوی چیست؟
• غدد متورم - برای مثال در گردن و در طول یک عفونت گلو - بزرگ شدن گره‎های لنفی است. گره‎های لنفی ممکن است بر اثر دو علت شایع دچار ورم شوند:
• واکنش در برابر یک عفونت (لنفادنوپاتی واکنشی) - زمانی بروز می‎کند که گره‌های لنفی به یک مادۀ خارجی حاضر در سلول‎های ایمنی از طریق تخلیۀ از بافت عفونی واکنش نشان می‎دهند.
• عفونت مستقیم خود گره‎های لنفی منجر به بروز التهاب (لنفادینیت) - معمولاً با برخی عفونت‌ها همراه است که نیاز به درمان با آنتی‎بیوتیک‎ها دارند.
به عنوان یک قاعدۀ کلی معمولاً نیازی نیست که مردم سالم از جهات دیگر به دکتر مراجعه کنند اگر مشکلات شایع و خودمحدودشونده مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا توضیح دهندۀ علت بروز تورم غدد لنفاوی باشند.
به هر جهت در صورتی که شکی در مورد ورم غده‎های لنفاوی وجود نداشته یا ورم به مدت بیش از دو هفته ادامه یابد بهترین کار مراجعه به پزشک است. در صورتی که نقاط متورم در غدد لنفاوی سفت باشند یا در صورت لمس از جای خود حرکت نکنند، یا اگر تورم غدد مزبور با تب، تعریق شبانه یا کاهش وزن همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
تورم گره‎های لنفاوی می‎تواند یک علامت بدنی برای تعداد زیادی از اختلالات باشد. تب گلاندولر یکی از علل مسبب بروز تورم درازمدت غدد لنفاوی است - این عفونت ویروسی همچنین به نام مونونوکلئوز عفونی یا مونو نیز شناخته می‎شود.
کودکان بیشتر مستعد ابتلاء به تورم غدد لنفی هستند زیرا سیستم ایمنی بدن آنان در حال توسعۀ پاسخ‎های ایمنی در مقابل میکرب‎های عفونی است.
برای مثال تونسیلیت در کودکان بیش از بزرگسالان شایع است. این اختلال زمانی بروز می‎کند که گره‎های لنفی بخش عقب دهان در حال مقابله با عفونت بسر می‎برند که معمولاً منشأ ویروسی دارد اما با شیوع کمتر ممکن است بر اثر عفونت باکتریایی ایجاد گردد. فارنژیت نوعی عفونت باکتریایی است که معمولاً "گلوی استرپتوکوکی" نامیده می‎شود زیرا توسط گروه A باکتری‎های استرپتوکوکوسی ایجاد می‎گردد./