دیسپرونیا، دردناک شدن مقاربت جنسی

• جین لئونارد
• بازبینی: دانشکدۀ پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز – شیکاگو
• ترجمه هستی فراست‌فر

دیسپرونیا نوعی درد مداوم یا برگشت کننده است که می‌تواند در طول مقاربت جنسی بروز کند. علل این عارضه طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود. این اختلال می‌تواند به بروز پریشانی و مشکلات ارتباطی با شریک زندگی منجر شود.
مقاربت جنسی دردناک می‌تواند هم دامنگیر مردان و هم زنان شود، اما در میان زنان بیشتر شایع است. بر مبنای اعلام "آکادمی پزشکان خانواده آمریکا" (AAFP)، حدود 20 درصد زنان آمریکایی دچار این مشکل هستند.
طیفی از عوامل - فیزیکی یا روان‌شناختی - می‌توانند در این مورد دخالت داشته باشند. درمان این اختلال معمولاً بر علت زیربنایی موجب بروز آن متمرکز می‌شود.

مطالب این مقاله:
• علایم
• علل
• تشخیص
• گزینه‌های درمانی
• سبک زندگی و مداوای خانگی

علایم دیسپرونیا
علامت مشخصۀ دیسپرونیا احساس درد در هنگام مقاربت جنسی است که در ناحیۀ ورودی واژن یا در عمق ناحیۀ لگن بروز می‌کند.
درد ممکن است متمایز و موضعی باشد یا ممکن است حس گسترده‌ای از ناراحتی را شامل شود.
حس درد، سوزش، خفقان یا پاره شدن ممکن است وجود داشته باشد.
نتیجۀ این درد می‌تواند به صورت ناخشنودی یا بی‌علاقگی به مقاربت جنسی بروز نماید.

علل دیسپرونیا
دیسپرونیا به علل متفاوتی بروز می‌کند و شامل عوامل فیزیکی، روان‌شناختی یا هر دو مورد است.
ناحیۀ بروز درد می‌تواند به شناسایی علت فیزیکی خاص آن کمک کند.

علل فیزیکی: درد دخول
درد دخول ممکن است با خشکی واژن، واژینیسموس، جراحت ناحیۀ تناسلی و دیگر علل مرتبط باشد.

خشکی واژن: در طول برانگیختگی جنسی، غدد موجود در ناحیۀ ورودی واژن مایعات را برای کمک به مقاربت ترشح می‌کنند. کمبود این مایع می‌تواند به دردناک شدن مقاربت منجر شود.
ناکافی بودن میزان لوبریکانت یا مایع لیز کننده می‌تواند از موارد زیر ناشی شود:
• فقدان آماده‌سازی پیش از مقاربت
• کاهش مقدار استروژن مشخصاً پس از یائسگی یا زایمان
• داروها شامل برخی داروهای ضد افسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها و قرص‌های پیشگیری از بارداری

واژینیسموس: انقباض غیر ارادی عضلات کف لگن خاصره سبب واژینیسموس می‌شود، که به دردناک شدن مقاربت جنسی می‌انجامد.
زنان دچار دیسپرونیا همچنین ممکن است برای انجام معاینات زنان و زایمان و استفاده از تامپون دچار مشکل شوند.
چند نوع مختلف دیسپرونیا وجود دارد. علایم در افراد مختلف تفاوت دارد و طیفی از خفیف تا شدید را شامل می‌شود. دیسپرونیا ممکن است بر اثر عوامل پزشکی، عوامل عاطفی یا هر دو بروز نماید.

جراحت ناحیۀ تناسلی: هر نوع آسیب دیدگی ناحیۀ تناسلی می‌تواند به دیسپرونیا منجر شود. مثال‌هایی در این مورد ختنه جنسی زنان (FGM)، جراحی لگن یا جراحت ناشی از تصادف را شامل می‌شود.
مقاربت جنسی دردناک همچنین پس از زایمان نیز شایع است. برخی مطالعات عنوان کرده‌اند که 40 درصد نمونه‌ها پس از وضع حمل دچار دیسپرونیا می‌شوند.

التهاب یا عفونت: التهاب در ناحیۀ اطــراف دهانۀ واژن وستیبولیت والوار نامیده می‌شود. ایــن عـــارضه می‌تواند سبب دیسپرونیا شود. عفونت‌های مخمری واژن، عفونت‌های دستگاه ادراری یا عفونت‌های واگیردار جنسی (STIs) نیز می‌توانند باعث دردناک شدن مقاربت جنسی گردند.

اختلالات یا تحریک‌پذیری پوست: دیسپرونیا ممکن است بر اثر اگزما، بیماری لیکن پلان (پلانوس)، لیکن اسکلروز، یا دیگر مشکلات پوستی در ناحیۀ تناسلی ایجاد شود.
تحریک‌پذیری یا واکنش‌های آلرژیک به لباس، مواد شوینده، یا محصولات بهداشت شخصی نیز ممکن است باعث بروز درد شود.

ناهنجاری‌های مادرزادی: علل زیربنایی کمتر شایع در مورد دیسپرونیا شامل اژنزیس واژینال است که در آن واژن به طور کامل رشد نمی‏کند یا انسداد (نفوذناپذیری) پردۀ بکارت است که در آن پرده بکارت باعث انسداد ورودی واژن می‌شود.

علل فیزیکی: درد عمقی
اگر درد در هنگام دخول عمیق بروز کند یا در برخی وضعیت‌ها شدیدتر باشد، ممکن است نتیجۀ یک درمان پزشکی یا یک اختلال پزشکی باشد.
درمان‌های پزشکی که می‌توانند منجر به درد شوند شامل جراحی لگن، هیسترکتومی، و برخی درمان‌های سرطان است.
اختلالات پزشکی مرتبط در این مورد شامل موارد زیر است:
• سیستیت: التهاب دیوارۀ مثانه که معمولاً بر اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود
• اندومتریوز: اختلالی است که بر اثر وجود بافت رحم در دیگر نواحی بدن ایجاد می‌گردد
• فیبروئید: تومورهای غیر سرطانی است که روی دیوارۀ رحم رشد می‌کنند
• سیستیت فضای بینابینی: یک اختلال دردناک و مزمن مثانه است
• سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): یک اختلال کارکردی در دستگاه گوارش است
• کیست‌های تخمدان: تجمع مایع در تخمدان است
• بیماری التهابی لگن (PID): التهاب دستگاه‌های تولید مثل در زنان است که معمولاً بر اثر عفونت ایجاد می‌شود
• پرولاپس رحم: یک یا دو دستگاه ناحیۀ لگن به درون واژن گسترش پیدا می‌کنند

علل روان‌شناختی
برخی عوامل شایع عاطفی و روان‌شناختی می‌توانند نقشی در دردناک شدن مقاربت جنسی دردناک داشته باشند.
• اضطراب، ترس، و افسردگی می‌توانند مانع برانگیختگی جنسی شوند و به خشکی واژن یا واژینیسموس منجر گردند.
• استرس می‌تواند محرک سفت شدن عضلات کف لگن گردد که نتیجۀ آن بروز درد است
داشتن تاریخچۀ سوء استفادۀ جنسی یا خشونت جنسی می‌تواند عامل تقویت کنندۀ دیسپرونیا باشد.

تشخیص دیسپرونیا
پزشک از تاریچۀ پزشکی بیمار سؤال می‌کند و معاینۀ ناحیۀ لگن انجام می‌دهد، تا بتواند علت درد را تشخیص دهد.
بیمار باید آمادۀ توضیح محل دقیق بروز درد، وسعت درد و زمان‌بندی بروز و ادامۀ درد باشد. در عین حال ممکن است نیاز باشد که فرد در مورد تجارب جنسی پیشین و تاریخچۀ تولید مثل خود صحبت کند.

معاینۀ لگن
در طول معاینۀ لگن دکتر به دنبال بررسی نشانه‌های عفونت یا ناهنجاری‌های ساختاری خواهد بود.
پزشک ممکن است برای معاینه از دستگاهی به نام اسپکولوم استفاده کند، که آن را به درون واژن فرو می‌برد و این دستگاه امکان معاینۀ بصری واژن را به پزشک می‌دهد. این عمل ممکن است برای زنان دچار دیسپرونیا تولید درد و ناراحتی کند.
طرح محل بروز درد در هنگام ورود اسپکلوم با دکتر می‌تواند به شناسایی علت درد کمک کند.
دکتر در عین حال ممکن است برای شناسایی محدودۀ بروز درد در ناحیۀ تناسلی یا لگن فشار ملایمی به این دو ناحیه وارد کند.
اولتراسوند لگن می‌تواند در کشف ناهنجاری‌های ساختاری، اندومتریوز، فیبروئید یا کیست کمک کننده باشد.

گزینه‌های درمانی برای دیسپرونیا
درمان با هدف تخفیف علل زیربنایی اختلال انجام می‌شود. گزینه‌های درمانی در این مورد شامل دارو و مشاوره است.

دارو
داروها می‌توانند درد ناشی از عفونت یا اختلالات پزشکی را مداوا کنند.
اگر داروهای مورد استفاده باعث ایجاد خشکی واژن می‌شوند، دکتر ممکن است داروهای دیگری را با داروهای فعلی جایگزین کند.
استروژن موضعی می‌تواند به زنان دچار خشکی واژن بر اثر پایین بودن سطح استروژن کمک کند.
در سال 2013 FDA دارویی به نام اسپیمیفین را برای زنان دچار دیسپرونیای متوسط تا شدید بر اثر یائسگی در دوز 60 میلی‌گرم برای یک بار استفاده در روز تأیید کرد.
عوارض جانبی این دارو شامل گر گرفتگی خفیف تا متوسط است.

درمان حساسیت‌زدایی
یادگیری برخی تکنیک‌ها می‌تواند به شل شدن عضلات واژن و کاهش سطح درد کمک کند.

مشاوره
اگر موضوع سوء استفاده یا آزار جنسی، تروما، یا دیگر مشکلات عاطفی به عنوان ریشۀ بروز مشکل دیسپرونیا در در میان باشد، مشاوره می‌تواند کمک کننده ظاهر شود.
زنانی که دیسپرونیا در آنان دارای علت روان‌شناختی نیست نیز ممکن است برای مقابله با عوارض عاطفی یا دردناک مقاربت جنسی دشوار به مشاوره رو بیاورند.
در صورتی که دردناک بودن مقاربت جنسی باعث بروز مشکلات در ارتباط میان زوج‌ها یا اختلال در روابط صمیمی میان آنان منجر شده باشد ممکن است هر دوی آنها به مشاور مراجعه کنند.

سبک زندگی و مداوای خانگی
برخی تغییرات مربوط به سبک زندگی می‌تواند متوجه مقاربت جنسی دردناک باشد.

تغییرات رفتار جنسی
تجربۀ درد در خلال مقاربت جنسی را می‌توان با استفاده از روش‌های زیر کاهش داد:
• استفاده از لوبریکانت بر پایۀ آب
• به درازا کشاندن آماده‌سازی جنسی برای تهییج و تشویق ترشح لوبریکانت‌ها یا لیز کننده‌های طبیعی بدن
• تقویت ارتباط میان شرکای جنسی
• انتخاب وضعیت‌های ارتباط جنسی آرام‌بخش برای به حداقل رساندن عمق درد

حفظ سلامت جنسی و تولید مثل
داشتن بهداشت جنسی مناسب و سکس ایمن، و برخورداری از معاینات پزشکی منظم به پیشگیری از عفونت‌های تناسلی و ادراری که می‌توانند تقویت کنندۀ ایجاد مقاربت جنسی دردناک باشند، کمک می‌کنند.

انقباضات کیگل
برخی از زنان دچار واژینیسموس ممکن است تمرینات کیگل را برای افزایش قدرت عضلات کف لگن خویش مفید بیابند.
برای تعیین این عضلات سعی کنید تا ادرار کردن را در میانۀ راه متوقف کنید. در صورت موفقیت‌آمیز بودن، ادرار کردن فرد عضلات صحیح را در این مورد مشخص کرده است.
عضلات را منقبض کرده و در همین حالت به مدت 10 ثانیه نگه دارید، سپس آنها را برای ده ثانیه شل کنید. این کار باید سه بار در روز هر بار ده مرتبه انجام شود. انجام تکنیک‌های تنفس عمیق در هنگام اجراء تمرین کیگل مفید است./

Source:
Dyspareunia: Causes and treatment of painful intercourse
Last updated Mon 22 May 2017
By Jayne Leonard
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine