• علایم ناباروری زنان
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• علل ناباروری زنان
• ریسک فاکتورهای ناباروری زنان
• پیشگیری از ناباروری زنان
• تشخیص ناباروری زنان
• درمان ناباروری زنان
• خطرات داروهای باروری
ناباروری به عنوان ناموفق بودن تلاش برای باردار شدن (علی‌رغم مقاربت جنسی مکرر) به مدت یک سال تعریف میشود. ناباروری زنان، ناباروری مردان یا ترکیبی از این دو مبتلابه میلیون‌ها زن و مرد در سطح جهان است. تخمین زده شده که 10 تا 18 درصد زوج‌ها در باردار شدن یا وضع حمل موفق دچار مشکل هستند.
ناباروری در یکسوم موارد ناشی از عوامل مربوط به زن و در یکسوم موارد نتیجه عوامل مرتبط به مرد است. در مابقی موارد علت ناباروری یا ناشناخته بوده یا نتیجه ترکیبی از عوامل مربوط به زن و مرد است.
تشخیص علل ناباروری زنان ممکن است دشوار باشد. درمان‌های متعددی در دسترس است، که استفاده از آنها به علت ناباروری بستگی دارد. بسیاری از زوج‌های نابارور بدون درمان بچه‌دار می‌شوند. بعد از تلاش برای باردار شدن در طول دو سال، در حدود 95 درصد زوج‌ها برای بچه‌دار شدن موفق می‌گردند.
علایم ناباروری زنان
علامت اصلی ناباروری ناتوانی در باردار شدن است. چرخه عادت ماهانه بیش از حد طولانی (35 روز یا بیشتر)، بیش از حد کوتاه (کمتر از 21 روز)، بی‌نظمی یا قطع عادت ماهانه به این معنی است که زن تخمک‌گذاری ندارد. ممکن است علامت یا نشانه بیرونی دیگری وجود نداشته باشد.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
زمان مراجعه به پزشک برای مشکل ناباروری به سن زن بستگی دارد:
• برای زنان تا 35 ساله، توصیه اغلب پزشکان این است که زن پیش از اقدام به تست یا درمان سعی به باردار شدن را ادامه دهد.
• اگر سن زن بین 35 تا 40 سال باشد، باید پس از شش ماه تلاش برای باردار شدن در مورد نگرانی‌های خود به پزشک مراجعه کند.
• اگر سن زن بالای 40 سال باشد، پزشک از زن خواهد خواست تا بدون فوت وقت تست و درمان را شروع کند.
در صورتی که زن یا شریک جنسی وی دچار مشکلات شناخته شده باروری باشند، یا اگر زن دارای تاریخچه بی‌نظمی پریود یا پریودهای دردناک، بیماری التهابی لگن، سقط جنین ناخواسته مکرر، درمان قبلی در مورد سرطان یا اندومتریوز باشد، در این صورت پزشک تست و درمان فوری را در دستور کار قرار خواهد داد.
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
ناباروری مردان - علایم و علل
ناباروری مردان - تشخیص و درمان
علل ناباروری زنان
هر یک از عوامل فهرست شده در زیر برای باردار شدن زن نقش اساسی دارد:
• زن نیاز به تخمک‌گذاری دارد. برای باردار شدن زن باید یک تخمک تولید و رها کند، فرآیندی که به نام تخمک‌گذاری شناخته میشود. پزشک می‌تواند چرخه عادت ماهانه زن را ارزیابی کرده و وجود تخمک‌گذاری را تأیید کند.
• شریک جنسی زن نیاز به اسپرم دارد. در مورد بیشتر زوج‌ها این یک مشکل نیست مگر اینکه شریک جنسی زن دارای تاریخچه ابتلاء به بیماری یا سابقه عمل جراحی باشد. برای مشخص کردن وضعیت در این مورد پزشک می‌تواند از چند آزمایش ساده استفاده کند.
• برای باردار شدن زن به مقاربت جنسی منظم نیاز است. زن برای باردار شدن نیاز دارد در زمان باروری خود مقاربت جنسی منظم داشته باشد. پزشک می‌تواند به زنان در این مورد کمک کند که بدانند چه موقع در اوج باروری قرار دارند.
• برای باردار شدن نیاز است تا زن لوله‌های تخم‌بر (لوله‌های فالوپ) باز و رحم نرمال داشته باشد. تخمک و اسپرم در لوله‌های فالوپ به هم می‌رسند و نطفه برای رشد به یک رحم سالم نیاز دارد.
برای تحقق بارداری نیاز است تا هر مرحله از فرآیند تولید مثل در انسان به درستی کار کند. مراحل این فرآیند عبارتند از:
• یکی از دو تخمدان یک تخمک بالغ آزاد می‌کند.
• تخمک توسط لوله فالوپ گرفته میشود.
• اسپرم در سرویکس شنا کرده از طریق رحم و لوله فالوپ خود را برای بارورسازی به تخمک می‌رساند.
• تخمک بارور شده از طریق لوله تخم‌بر به رحم می‌رود.
• تخمک بارور شده در رحم کاشته شده و رشد می‌کند.
در مورد زنان برخی عوامل می‌توانند فرآیند مزبور را در هر قدم دچار مشکل کنند. ناباروری زنان می‌تواند به عنوان نتیجه یکی از عوامل زیر یا تعداد بیشتری از آنها بروز کند.
اختلالات تخمک‌گذاری
اختلالات تخمک‌گذاری به این معنی است که زن دارای تخمک‌گذاری منظم نبوده یا اساساً تخمک‌گذاری ندارد، که این نقص برای یک مورد از هر چهار مورد زوج‌های نابارور محاسبه شده است. مشکلات مربوط به تنظیم هورمون‌های تولید مثل در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز، یا مشکلات مربوط به تخمدان می‌توانند سبب اختلالات تخمک‌گذاری شوند.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS). این اختلال سبب ایجاد نوعی عدم تعادل هورمونی میشود که بر تخمک‌گذاری تأثیر منفی دارد. PCOS با مقاومت به انسولین و چاقی، رشد غیر نرمال مو بر صورت یا بدن، و آکنه مرتبط است. PCOS شایع‌ترین علت ناباروری زنان محسوب میشود.
• اختلال عملکرد هیپوتالامیک. دو هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز مسؤول تحریک تخمک‌گذاری هر ماهه هستند: هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتینیزه کننده (LH). استرس فیزیکی یا عاطفی شدید، اضافه وزن یا کمبود وزن شدید، یا افزایش وزن قابل ملاحظه یا کاهش وزن زیاد در دوره‌های اخیر می‌توانند تولید هورمون‌های مزبور را مختل کرده و بر تخمک‌گذاری تأثیر منفی بگذارند. بی‌نظمی یا قطع پریودها شایع‌ترین نشانه‌ها محسوب می‌شوند.
• نارسایی تخمدان نابالغ. نارسایی تخمدان نابالغ که در عین حال عدم کفایت تخمدان اولیه خوانده میشود، اختلالی است که معمولاً بر اثر یک پاسخ ایمنی یا از دست دادن زودهنگام تخمک توسط تخمدان (احتمالاً بر اثر مشکلات ژنتیکی یا شیمی درمانی) ایجاد می‌گردد. تخمدان دیگر تخمک نمی‌سازد و باعث کاهش میزان تولید استروژن در زنان زیر سن 40 سال میشود.
• افزایش شدید پرولاکتین. غده هیپوفیز ممکن است باعث تولید مقدار بیش از حد پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی) شود، که این سبب کاهش تولید استروژن میشود و می‌تواند باعث ناباروری گردد. این مشکل که به طور معمول به یک مشکل در غده هیپوفیز مرتبط است، می‌تواند در عین حال بر اثر مصرف داروهایی که زن برای اختلالات دیگری دریافت می‌کند ایجاد شود.
صدمه دیدن لوله‌های فالوپ (ناباروری لوله‌ای)
آسیب دیدن یا انسداد لوله‌های فالوپ مانع از رسیدن اسپرم به تخمک یا انسداد معبر تخمک بارور شده در داخل زهدان میشود. علل آسیب دیدن یا انسداد لوله‌های فالوپ شامل موارد زیر است:
• بیماری التهابی لگن، عفونت رحم و لوله‌های تخم‌بر بر اثر کلامیدیا، سوزاک یا دیگر عفونت‌های واگیردار جنسی
• سابقه عمل جراحی در ناحیه شکم یا لگن، شامل عمل جراحی بارداری خارج رحمی، که در آن یک تخمک بارور شده به جای کاشته شدن در رحم در لوله فالوپ کاشته شده و رشد می‌کند
• سل لگن، یک علت اصلی ناباروری ناشی از مشکلات لوله‌های فالوپ در سطح جهان، اگرچه این مورد در ایالات متحد آمریکا شایع نیست
توضیح: تصاویر متعلق به متن مقاله اصلی است
اندومتریوز
اندومتریوز زمانی بروز می‌کند که بافتی که به طور معمول در تخمدان رشد می‌نماید در نقاط دیگر نضج گرفته و رشد می‌کند. رشد بافت اضافی - و برداشتن آن با عمل جراحی - می‌توانند سبب ایجاد جراحت شود که ممکن است لوله‌های فالوپ را مسدود کرده و مانع از ورود اسپرم و تخمک به یکدیگر گردد.
اندومتریوز در عین حال می‌تواند بر جدار رحم آسیب برساند، و کاشت تخمک بارور شده را مختل کند. همچنین به نظر می‌رسد که اندومتریوز باعث آسیب دیدن باروری به روش‌های غیر مستقیم مثل صدمه زدن به تخمک یا اسپرم میشود.
علل مربوط به رحم یا سرویکس
چند علت مرتبط به رحم یا سرویکس می‌توانند از طریق ایجاد اختلال در القاء یا افزایش احتمال سقط جنین ناخواسته بر باروری تأثیر منفی بگذارند:
• پولیپ‌ها یا تومورهای خوش‌خیم (فیبروئید رحم یا میوماها) در رحم شایعند. برخی از آنها می‌توانند لوله‌های فالوپ را مسدود کرده یا در فرآیند القاء اختلال ایجاد کرده بر باروری تأثیر منفی بگذارند. به هر حال، بسیاری از زنان دچار فیبروئید یا پولیپ باردار می‌شوند.
• جراحت ناشی از اندومتریوز یا التهاب رحم می‌تواند القاء را مختل کند.
• ناهنجاری‌های مادرزادی رحم مثل ناهنجاری مربوط به شکل رحم، می‌تواند سبب ایجاد مشکلاتی در باردار شدن یا حفظ بارداری شود.
• استنوزیز گردن رحم، که باریک شدن سرویکس است، ممکن است بر اثر بدشکل‌گیری یا آسیب دیدن سرویکس ایجاد شود.
• برخی از اوقات سرویکس قادر نیست تا بهترین نوع مخاط را برای اینکه اسپرم بتواند از طریق سرویکس وارد رحم شود تولید کند.
ناباروری غیر قابل توضیح
گاهی از اوقات علت ناباروری هرگز مشخص نمی‌شود. ترکیبی از چند عامل کوچک در هر دو شریک زندگی می‌تواند باعث مشکلات غیر قابل توضیح در باروری شود. اگرچه عدم دستیابی به پاسخ مشخص یأس‌آور است، این مشکل ممکن است به مرور زمان خود به خود برطرف شود. اما، مردم نباید در درمان خود برای ناباروری تأخیر کنند.
ریسک فاکتورهای ناباروری زنان
برخی عوامل شخص را در معرض ریسک بالاتری برای ابتلاء به ناباروری قرار می‌دهند، که این عوامل عبارتند از:
• سن. با بالا رفتن سن کمیت و کیفیت تخمک زن دچار نقصان میشود. در میانههای سال‌های 30 زندگی، میزان از دست دادن فولیکول افزایش می‌یابد، که نتیجه آن کمتر و ضعیف‌تر شدن کیفیت تخمک است. این وضعیت لقاح را مشکلتر می‌کند و خطر سقط جنین ناخواسته را افزایش می‌دهد.
• مصرف دخانیات. در کنار آسیب زدن به سرویکس و لوله‌های فالوپ، سیگار کشیدن خطر سقط جنین ناخواسته و بارداری خارج از رحم را افزایش می‌دهد. همچنین گمان می‌رود که مصرف دخانیات باعث پیری تخمدان و حذف تخمک‌های نابالغ می‌گردد. مردم باید پیش از آغاز درمان برای ناباروری مصرف دخانیات را ترک کنند.
• وزن. داشتن اضافه وزن یا کمبود وزن قابل ملاحظه می‌تواند بر تخمک‌گذاری نرمال تأثیر سوء داشته باشد. رسیدن به یک شاخص توده بدن (BMI) سالم می‌تواند تواتر تخمک‌گذاری و احتمال باردار شدن را افزایش دهد.
• تاریخچه جنسی. عفونت‌های واگیردار جنسی مثل کلامیدیا و سوزاک می‌توانند به لوله‌های تخم‌بر آسیب برسانند. داشتن سابقه مقاربت جنسی محافظت نشده با همخوابه‌های متعدد خطر بروز عفونت واگیردار جنسی را افزایش می‌دهد که این می‌تواند بعدها زن را دچار مشکلات ناباروری کند.
• الکل. زنان باید اعتدال در مصرف الکل را مراعات کرده و از نوشیدن بیش از یک گیلاس مشروب الکلی در هر روز خودداری کنند.
پیشگیری از ناباروری زنان
برای زنانی که در صددند تا در آینده نزدیک باردار شوند راهنمایی‌های زیر می‌تواند در رسیدن به شرایط بهینه برای باروری کمک کننده باشد:
• نگهداری وزن در محدوده سالم. زنان دچار اضافه وزن و کمبود زن در معرض افزایش ریسک اختلالات تخمک‌گذاری قرار دارند. اگر لازم است تا زنی وزن خود را کاهش دهد باید ورزش با شدت متوسط در دستور کار او قرار گیرد. ورزش سنگین و شدید به میزان بیش از 5 ساعت در هفته با کاهش تخمک‌گذاری مرتبط شده است.
• ترک دخانیات. تنباکو چندین اثر مخرب بر بارداری دارد. در صورتی که زنی قصد باردار شدن داشته باشد باید سیگار را ترک کند.
• اجتناب از مصرف الکل. مصرف سنگین الکل به کاهش باروری منجر میشود. و هر بار مصرف الکل می‌تواند به سلامت جنین در حال رشد تأثیر منفی بگذارد. اگر زنی در صدد باردار شدن است، باید از الکل دوری کند، و در زمان بارداری نباید الکل بنوشد.
• کاهش استرس. برخی مطالعات نشان داده‌اند که زوج‌های دچار استرس روان‌شناختی نتایج ضعیف‌تری از درمان‌های باروری گرفته‌اند. در صورت امکان زنان پیش از اقدام به باردار شدن باید راهی برای کاهش استرس در زندگی خود بیابند.
• محدود کردن مصرف کافئین. تحقیقات عنوان می‌کنند که محدود کردن مصرف کافئین به کمتر از 200 میلی‌گرم در روز نباید تأثیر منفی بر توانایی باردار شدن زنان داشته باشد. 200 میلی‌گرم چیزی در حدود 2 فنجان 6 تا 8 اونسی قهوه در روز است.
برای مطالعه ادامه مقاله روی همین سطر کلیک کنید
• مایو کلینیک
• ترجمۀ هستی فراست‌فر، فرهنگ راد
Source:
Mayo Clinic
Female infertility
July 27, 2019
برو به صفحه اصلی
