اثرات اُپیوئیدها [مشتقات افیون] بر روی مغز

در این مقاله:
◄ اپیوئید چیست؟
◄ اپیوئیدها و کاربرد خطرناک
◄ اپیوئیدها چگونه بر مغز تأثیر می‌گذارند
◄ درمان اختلال مصرف اپیوئیدها
◄ خلاصه

اثرات اپیوئیدها [مواد مشتق از افیون یا تریاک] روی مغز به حالت نشاط، کاهش درد و سرکوب تنفسی منجر می‌شود. این اثرات به این دلیل ظاهر می‌شوند که اپیوئیدها به گیرنده‌های اپیوئیدی در سلول‌های عصبی مغز می‌چسبند و آنها را فعال می‌کنند.
استفاده درازمدت از اپیوئیدها می‌تواند به اختلال مصرف اپیوئید منجر گردد. این وضعیت همچنین ممکن است تغییراتی در مغز به ضرر شناخت و توانایی فکر کردن ایجاد کند. درمان سوءمصرف اپیوئیدها ممکن است شامل درمان به واسطه دارو با کاربرد داروهایی باشد که به همان گیرنده‌های مورد اشاره در مغز متصل می‌شوند.

اپیوئیدها چیستند؟
اپیوئیدها یک کلاس داروهایی هستند که به گیرنده‌های اپیوئیدها در مغز و دیگر قسمت‌های بدن متصل می‌شوند. انواع مختلف آنها شامل طبیعی، صناعی و نیمه‌صناعی می‌شود. برخی از اپیوئیدها مصرف داروهایی دارند و مابقی ندارند.

اپیوئیدهای طبیعی
اپیوئیدها طبیعی از گیاه خشخاش مشتق می‌شوند. اینها شامل مورفین، دارویی برای درد، و کدئین می‌شوند که دارویی برای درد و سرفه است.

اپیوئیدهای صناعی
اپیوئیدهای صناعی آنهایی هستند که افراد و کمپانی‌های دارویی تولید می‌کنند. انواع نسخه‌ای آنها عبارتند از:
• فنتانیل (سوبلیماز)، که دارویی برای درد شدید است
• متادون (دولوفین)، که دارویی برای اختلال مصرف اپیوئیدها است
• ترامادول (اولترام)، که دارویی برای درد متوسط تا شدید است

اپیوئیدهای نیمه‌صناعی
اپیوئیدهای نیمه‌صناعی آنهایی هستند که افراد و شرکت‌های دارویی در محیط آزمایشگاه تولید می‌کنند در حالی که از اپیوئیدهای طبیعی نیز بهره می‌برند. مثال‌های نسخه‌ای از این اپیوئیدها موارد فهرست شده در زیرند که برای تسکین درد پس از جراحی یا صدمات به کار می‌روند:
• هیدروکودون (ویکودین)
• اکسی‌کودون (اکسی‌کانتین)
• اکسی‌مورفین (اُپانا)
• هیدرومورفون (دیلائودید)

اپیوئیدها و کاربرد خطرناک
در حالی که تمامی داروهای فهرست شده در بالا اپیوئیدهای نسخه‌ای برای کاربردهای پزشکی هستند برخی اپیوئیدها به شکل غیر قانونی تولید، فروخته و استفاده می‌شوند. این می‌تواند بسیار خطرناک باشد. یکی از اینها هروئین است، ماده مخدری بسیار اعتیادآور که از مورفین به دست می‌آید.
اپیوئیدهای صناعی با ساختارهای شیمیایی مشابه فنتانیل وجود دارد که مثال‌هایی چند از آنها شامل موارد زیر است:
• استیل فنتانیل
• بوتیریل فنتانیل
• فورانیل فنتانیل
• بتا-هیدروکسی‌تیوفنتانیل

اپیوئیدها چگونه بر مغز تأثیر می‌گذارند
اپیوئیدها اثراتی کوتاه مدت و نیز طولانی مدت بر مغز دارند.

اثرات کوتاه مدت
این اثرات شامل موارد زیر است:
• تسکین درد. آنها به گیرنده‌های اپیوئیدی در سلول‌های عصبی مغز و دیگر قسمت‌های بدن متصل می‌شوند. این کار باعث بلوک شدن پیام‌های درد ارسال شده به مغز از سوی بدن می‌شود، که درک و دریافت درد را کاهش می‌دهد.
• رضایت. آنها بر بخشی از مغز که "مدار پاداش" نامیده می‌شود تأثیر می‌گذارند که حسی از خلسه یا رفعت روحی ایجاد می‌کند. به علاوه آنها سیل دوپامین را – ماده‌ای شیمیایی که بر مدار پاداش در مسیری که تولید لذت می‌کند – به مغز سرازیر می‌کنند. این شخص را وامی‌دارد که ادامۀ مصرف مواد مخدر را بخواهد.
• سرکوب تنفسی. مواد مزبور قسمتی از مغز که نرخ تنفس را کنترل می‌کند سرکوب می‌نماید. این باعث کند و سطحی شدن تنفس می‌گردد که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. سرکوب تنفسی می‌تواند باعث آن شود که مقدار کمی اکسیژن به مغز برسد که این می‌تواند به تغییر دایمی مغز، کما، و در برخی موارد به مرگ منجر گردد.
• خواب‌آلودگی و گیجی. اینها عوارض جانبی مصرف اپیوئیدها محسوب می‌شوند.
• سرکوب استدلال آگاهانه و هشیاری. برای مثال، فردی که بر اثر مصرف اپیوئیدها دچار مشکلات تنفسی می‌شود از دیسترس تنفسی خود آگاه نیست بنابراین نخواهد دانست که به کمک اورژانسی نیاز دارد.

اثرات طولانی مدت
"انستیتو ملی سوءمصرف مواد مخدر" می‌نویسد که مصرف درازمدت اپیوئیدها، حتی آنهایی که به تجویز پزشک صورت می‌گیرد می‌تواند باعث موارد زیر گردد:
• تحمل. این به مفهوم نیاز به مصرف مقادیر بیشتر یا دورهای مکرر مواد مخدر برای رسیدن به اثرات مورد نظر است.
• وابستگی. مصرف مکرر اپیوئیدها باعث می‌شود تا فعالیت سلول عصبی به روشی تغییر کند که می‌تواند باعث گردد تا فرد چنین احساس کند که به شکل موقتی از طریق مصرف اپیوئیدها تسکین می‌یابد. در نتیجه وقتی شخص مصرف ماده مخدر را متوقف می‌کند دچار واکنش‌های ناشی از ترک مخدر می‌گردد.
• تغییرات رفتاری و اختلال در تصمیم‌گیری. اینها عوارض جانبی طولانی مدت و نیز کوتاه مدت مصرف اپیوئیدها محسوب می‌شوند.
• اعتیاد. اعتیاد یک وضعیت غیر قابل کنترل ادامه مصرف مواد مخدر علی‌رغم عوارض جانبی آنها است. اعتیاد می‌تواند بر اثر تغییرات طولانی مدت مغز ایجاد شده به رفتارهای مضر منجر گردد.
"انجمن صدمات مغزی آمریکا" عنوان می‌کند که مصرف طولانی مدت اپیوئیدها باعث تغییراتی در ناحیه فرونتال مغز می‌شود، که به اختلال در شناخت یا توانایی تفکر منجر می‌شود.
در واقع، اسکن‌های مغز کاهشی را در حجم ناحیه مزبور نشان داده‌اند. گزارش‌هایی وجود دارد که بر مبنای آنها اختلال شناختی به مدت چندین سال پس از بهبود دوام می‌آورند.

درمان اختلال مصرف اپیوئیدها
بر مبنای یک تخمین 2.7 میلیون آمریکایی در سنین 12 و بالاتر اختلال مصرف اپیوئیدها را در طول 12 ماه گذشته تجربه کرده‌اند. درمان شامل استفاده از دارو و رفتاردرمانی است.

داروها
گزینه‌های درمانی دارویی شامل متادون (دولوفین) و بوپرنورفین (سابلوکید) است، که به گیرنده‌های همان ناحیه در مغز که اپیوئیدها به آنها می‌چسبند متصل می‌شوند. این تأثیر به کاهش میل به اپیوئیدها و علایم ترک منجر می‌شود.
گزینه سوم یعنی نالتریکسون (ریویا)، گیرنده‌های اپیوئیدها را بلوک می‌کند، که مانع از تأثیرگذاری اپیوئیدها می‌شود.
" اداره خدمات بهداشت روانی و سوء مصرف مواد" (SAMHSA) می‌گوید، درمان به کمک دارو می‌تواند باعث موارد زیر گردد:
• افزایش دوره حفظ درمان
• بهبود بقاء
• بالا بردن احتمال به دست آوردن و حفظ شغل
• کاهش سوءمصرف اپیوئیدها
• بهبود فرجام تولد در میان اشخاص دچار اختلالات سوءمصرف که حامله هستند

رفتاردرمانی
رفتاردرمانی دیگر گزینه درمانی محسوب می‌شود و می‌تواند سبب موارد زیر گردد:
• توسعه مهارت‌های سالم در زندگی
• تغییر رفتارها و تلقیاتی که بر سوءمصرف مواد مخدر تأثیرگذار هستند
• ادامه درمان‌های دیگر مثل دارودرمانی
یک نوع این درمان‌ها درمان شناختی رفتاری است. درمان مزبور می‌تواند به افراد دچار استرس و تحریک‌پذیری کمک کند و نیز انتظارات مربوط به مصرف مواد را در آنان تغییر دهد.
نوع دیگر درمان شامل خانواده درمانی چند بُعدی است، که نوجوانان دچار مشکلات سوءمصرف مواد را هدف قرار می‌دهد. این درمان شامل شناسایی و کاهش تأثیرات خانوادگی و شخصی بر رفتار مرتبط به مصرف مخدر است. هدف در این مورد افزایش عملکرد کلی است.

خلاصه
اثرات اپیوئیدها بر مغز می‌تواند باعث کاهش حس درد گردد که علت تجویز اپیوئیدها را برای تخفیف درد توسط پزشکان توضیح می‌دهد. این اثرات همچنین حالت رضایت را که می‌تواند به اختلال مصرف اپیوئیدها منجر گردد شامل می‌شود.
دیگر تأثیرات مصرف اپیوئیدها مثل تنفس کند و سطحی می‌تواند به کما یا مرگ بینجامد. اوردوز آنها نیز ممکن است به مرگ ختم شود.
درمان آرایه‌ای از فواید مثل کاهش سوءمصرف، افزایش میزان بقاء و تشویق احتمال اشتغال مفید را شامل می‌شود.

اثرات اُپیوئیدها [مشتقات افیون] بر روی مغز
دکتر هیدی مواود، مری وست
ترجمه فرهنگ راد

Source:
Medical News Today
The effects of opioids on the brain
Medically reviewed by Heidi Moawad, M.D. —
Written by Mary West
On April 26, 2022