کاربردهای پزشکی، عوارض جانبی، و فعل و انفعال‎های دارویی ماری‎جوانا یا حشیش

چنین به نظر می‎رسد که حشیش در درمان درد تأثیری همانند کدیین دارد.

• دکتر لورا جی. مارتین
• ترجمه محمدقاسم رافعی

حشیش [حشیش با ماری‎جوانا یکسان نیست، به این معنی که حشیش از صمغ گیاه شاهدانه و ماری‌جوانا از برگ و گل خشک شدۀ این گیاه به دست می‌آید، اما از آنجا که مواد تشکیل دهندۀ هر دو یکی بوده و خصوصیات آنها نیز از نظر کیفی کم و بیش یکسان است ما در اینجا هر دو کلمه را در یک معنی واحد مورد استفاده قرار داده‌ایم. توضیح م.] یا ماری‌جوانا نام‎های متعددی شامل موارد زیر دارد: آناشکا، بنگی، بنگ، بلانت، باد، کانابیس، کانابیس ساتیوا، چرس، دوپ، اسرار، گاگا، گنگا، گراس، علف، حشیش، حش، دارو، هیو ما رن، وصل، کیف، ماری‎هوانا، مری جین، پات، ساوی، سینسمیلا و...
حشیش یک گیاه دارویی است و دارای موادی شیمیایی به نام کانابینوئیدها است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‎گذارند. کانابینوئیدها به بیشترین غلظت و مقدار خود در برگ و گل حشیش یافت می‎شود، یعنی قسمت‎هایی از این گیاه که برای مصارف پزشکی به کار می‎روند.
برخی از مردم از حشیش برای تنفنن و ایجاد حالتی از سرخوشی یا دگرگون کردن حس‎ها یا نشئه استفاده می‎کنند. حشیش هم از طریق خوراکی و هم به صورت دود کردن (استنشاقی) مورد استفاده قرار می‎گیرد.
حشیش در عین حال برای مقاصد پزشکی به صورت خوراکی استفاده می‎شود. یک شکل کانابینوئید حشیش موسوم به تتراهیدروکانابینول (THC)، که صرفاً به شکل تجویزی به کار می‎رود، به نام تجاری درونابینول (مارینول) برای درمان کاهش وزن یا کاهش اشتها به علت ایدز و نیز برای تهوع و استفراغ بر اثر شیمی درمانی سرطان از سوی FDA تأیید شده است. کانابینوئیدها دستکم هم‎اندازۀ برخی داروهای مرسوم برای تهوع شامل پروکُلرپرازین (کمپازین)، متوکلوپرامید (رگلان)، کلرپرومازین (کمپازین) و تی‎اتیل‌پرازین (توریکان) برای درمان تهوع مؤثر هستند.
در ضمن چنین به نظر می‎رسد که حشیش در درمان درد تأثیری همانند کدیین دارد. به هر حال، خواب‎آلودگی بیش از حد و دیگر اثرات آن بر سیستم عصبی مرکزی کانابینوئیدها را به عنوان داروی ضد درد کمتر مطلوب جلوه‎گر می‌کند.
دیگر کانابینوئیدهای برگرفته از حشیش در عین حال به صورت خوراکی برای درمان علایم مالتیپل اسکلروزیس (MS) مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
برخی از مردم از شکل استنشاقی حشیش برای مصارف پزشکی استفاده می‎کنند. حشیش برای درمان تهوع، آب سیاه (گلوکوما)، تحریک اشتها، التهاب غشاء مخاطی، جذام، تب، شوره، هموروئید، چاقی، آسم، عفونت‎های دستگاه ادراری، سرفه، آنورکسیای مرتبط به کاهش وزن در بیماران مبتلاء به ایدز، درد، و MS استفاده می‎شود. حشیش در عین حال برای تضعیف سیستم ایمنی به دنبال پیوند کلیه با هدف کاهش واکنش پس زدن پیوند به صورت استنشاقی مورد استفاده قرار می‎گیرد.
از گیجی ناشی از کنف، یک شکل متمایز کانابیس ساتیوا، که به خاطر الیاف و دانه‎های آن کشت می‎شود، و دارای کمتر از 1% THC است باید اجتناب کرد.
در ایالات متحد آمریکا، حشیش در رده I جدول مواد مخدر تحت کنترل طبقه‌بندی شده است، که این به معنی غیر قانونی بودن همراه داشتن آن است. برخی ایالت‎ها مثل کالیفرنیا، واشینگتن، ارگون، آریزونا، و... مصرف حشیش را علی‎رغم اعتراض دولت فدرال قانونی کرده یا این رویکرد را از صبغۀ کیفری خارج کرده‎اند. برخی از کشورها همانند کانادا بر کاربرد حشیش پزشکی اصرار دارند.

حشیش چگونه عمل می‎کند؟
حشیش حامل ترکیباتی است که با اتصال به نقاط خاصی در مغز و عصب‌ها عمل می‎کنند.

کاربردها و اثربخشی
حشیش احتمالاً در موارد زیر مؤثر است:
• گلوکوما (گلوکوم). به نظر می‎رسد که دود کــــردن حشیش باعث کاهش فشار داخل چشم در مردم مبتلا به گلوکوم می‎شود. در هر حال، این‎گونه نیز به نظر می‎رسد که حشیش جریان خون به عصب بینایی را کاهش می‎دهد. تا زمان حاضر تأثیر حشیش بر بهبود بینایی شناخته شده نیست.
• کاهش وزن مرتبط به HIV / ایدز. چنین به نظر می‎رسد که دود کردن حشیش باعث تحریک اشتها در مردم مبتلا به ایدز می‎شود. حشیش سیگاری همچنین در مردم دچار HIV که داروهای ایندیناویر (کریکسوان) یا نلفیناویر (ویراسپت) مصرف می‎کنند، سبب افزایش وزن می‎گردد.
• مالتیپل اسکلروزیس (MS). به نظر می‎رسد که دود کردن حشیش یا مصرف آن به صورت اسپری دهانی، برای درمان سفتی عضلانی و لرزش در مردم دچار مالتیپل اسکلروزیس مؤثر باشد. به هر جهت، به نظر نمی‎رسد که مصرف عصارۀ حشیش از راه دهان به شکل پایدار لرزش بیماران MS را کاهش دهد.
• درد عصب. تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که دود کردن حشیش به میزان سه بار در طول روز می‎تواند درد عصب ناشی از HIV و دیگر بیماری‌ها را کاهش دهد.
• درد. تحقیقات نشان می‎دهند که مصرف حشیش یا برخی ترکیبات آن به نام کانابینوئیدها از طریق خوراکی می‎تواند باعث کاهش درد در مردم دچار درد مزمن شود.

در موارد زیر شواهد کافی وجود ندارد:
• اسکلروز جانبی امیوتروفیک (ALS) یا بیماری لو گریگ. تحقیقات اولیه نشان می‎دهند که مردم دچار ALS که حشیش مصرف می‎کنند شاهد بهبود در علایم بیماری شامل افسردگی، اشتها، اسپاسم‎، و یاوه‌سرایی می‎شوند.
• کاهش وزن در مردم دچار سرطان پیشرفته (کاچکسی). تحقیقات اولیه نشان می‎دهند که مصرف عصارۀ حشیش از طریق دهان باعث بهبود اشتها در مردم مبتلا به کاچکسی (کاشکسی) نمی‎شود.
• ارتریت روماتوئید. برخی تحقیقات عنوان می‎کنند که استفاده از اسپری دهانی حاوی عصارۀ حشیش (ساتیوکس) می‎تواند درد صبحگاهی را در بیماران ارتریت روماتوئید کاهش داده و کیفیت خواب را در آنان بهبود بخشد. در هر حال، چنین به نظر می‎رسد که محصول مزبور باعث بهبود خشکی مفاصل در صبح یا کاهش شدت کلی درد نمی‎شود.
• شوره
• هموروئید
• چاقی
• آسم
• عفونت‎های ادراری
• جذام
• پیشگیری از پس زدن پیوند در بیماران دارای پیوند کلیه
• دیگر اختلالات
برای رتبه‎دهی به حشیش در مورد کاربرد آن برای موارد مزبور به تحقیق بیشتری نیاز است.

عوارض جانبی و ایمنی
احتمالاً مصرف خوراکی کانابینوئید، درونابینول، که در حشیش وجود دارد در هنگامی که بر مبنای تجویز نسخه‎ای و مقدار مناسب استفاده شود ایمن است. درونابینول (مارینول) محصولی دارای تأییدیۀ FDA است.
حشیش در صورت استفاده به صورت اسپری دهانی استاندارد (ساتیوکس) احتمالاً ایمن است.
حشیش در صورت استفاده به صورت سیگار یا مصرف شده از راه دهان به عنوان گیاه یا به صورت عصارۀ گیاه احتمالاً ایمن است.
استفاده از حشیش می‎تواند باعث ایجاد خشکی دهان، تهوع، استفراغ، خشکی یا سرخی چشم، مشکلات قلبی و فشار خون، مشکلات ریوی، اختلال عملکرد ذهنی، سردرد، گیجی، بی‎حسی، واکنش‎های پانیک، توهم، بازگشت ذهنی به گذشته، افسردگی، و مشکلات جنسی شود.

پرهیزها و هشدارهای خاص
بارداری: مصرف حشیش، چه به صورت سیگاری و چه به صورت خوراکی، در طول دورۀ بارداری مجاز نیست و ناایمن محسوب می‎شود. حشیش از جفت عبور کرده و می‎تواند باعث کند شدن رشد جنین شود. مصرف حشیش در طول بارداری در عین حال با بروز لوسمی در دوران کودکی و ناهنجاری‎های جنین مرتبط شده است.
شیردهی: کاربرد حشیش، چه به صورت خوراکی و چه به شکل استنشاقی، در طول دورۀ شیردهی احتمالاً ناایمن است. درونابینول (THC) حشیش وارد شیر پستان می‎شود و مصرف زیاد حشیش در طول دورۀ شیردهی ممکن است به کاهش رشد بچه منجر گردد.
بیماری قلبی: حشیش می‎تواند سبب تسریع ضربان قلب، و افزایش کوتاه مدت فشار خون شود. حشیش در عین حال ممکن است ریسک بروز حمله قلبی را افزایش دهد.
تضعیف سیستم ایمنی: کانابینوئید حشیش می‎تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی شود که این اختلال می‎تواند مقابله با عفونت‎ها را برای بدن دشوارتر کند.
بیماری‎های ریوی: مصرف درازمدت حشیش می‎تواند به وخامت بیشتر بیماری‎های ریوی منجر شود. مصرف منظم و طولانی مدت حشیش با سرطان ریه و نیز چند مورد مختلف نوع نامعمولی از آمفیزم، که یکی از بیماری‎های ریه محسوب می‎شود، مرتبط شده است.
اختلالات تشنجی: حشیش ممکن است در برخی از مردم به وخامت بیشتر اختلالات تشنجی منجر شود. در مورد بعضی دیگر از مردم حشیش به کنترل تشنج کمک می‎کند.
جراحی: حشیش بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‎گذارد. حشیش می‎تواند در ترکیب با داروهای بیهوشی و دیگر داروها باعث کند شدن بیش از حد سیستم عصبی مرکزی در طول جراحی و پس از آن شود. مصرف حشیش دستکم دو هفته پیش از انجام عمل جراحی انتخابی یا برنامه‎ریزی شده باید متوقف گردد.

فعل و انفعال‌ها
فعل و انفعال اساسی
از ترکیب‎های زیر نباید استفاده کرد
• داروهای آرام‎بخش (باربیتورات‎ها) با حشیش فعل و انفعال ایجاد می‎کنند.
حشیش می‎تـــــواند باعث خواب‎آلودگی و گیجی شود. داروهایی که سبب ایجاد حالت خواب‎آلودگی می‎شوند آرام‎بخش نام دارند و مصرف حشیش در کنار داروهای آرام‎بخش (سداتیو) می‎تواند به ایجاد خواب‎آلودگی بیش از حد منجر شود.
• داروهای آرام‎بخش (دپرس کننده‎های سیستم عصبی مرکزی) با حشیش فعل و انفعال ایجاد می‎کنند.
برخی داروهای آرام‎بخش شامل کلونازپام (کلونوپین)، لورازپام (اتیوان)، فنوباربیتال (دوناتال)، زولپیدم (امبین) و دیگر داروهای این گروه با حشیش برهم‎کنش دارند.
• تئوفیلین با حشیش فعال و انفعال ایجاد می‎کند
مصرف حشیش می‎تواند باعث کاهش میزان تأثیر تئوفیلین شود. اما در بارۀ میزان نگرانی مطرح در این مورد اطلاعات کافی وجود ندارد.

فعل و انفعال متوسط
در مورد ترکیبات زیر باید هشیار بود
• دیسولفیران (انتابیوس) با حشیش فعل و انفعال ایجاد می‎کند
دیسولفیران می‎تواند با حشیش برهم‎کنش داشته باشد. مصرف این دو در کنار هم می‎تواند سبب ایجاد حالت سراسیمگی، مشکلات خواب، و تحریک‎پذیری شود.
• فلوکستین (پروزاک) با حشیش فعل و انفعال ایجاد می‎کند
مصرف حشیش با فلکوستین می‎تواند سبب ایجاد تحریک، خشم و عصبانیت، پرخاشگری، و هیجان شود. پزشکان این حالت را هیپومانیا می‎نامند.

فعل و انفعال خفیف
در مورد مصرف ترکیبات زیر باید مراقب بود
• وارفارین (کومادین) با حشیش فعل و انفعال ایجاد می‎کند
مصرف حشیش همراه وارفارین می‎تواند تأثیر وارفارین را تشدید کند. دود کردن حشیش در هنگام مصرف وارفارین می‎تواند شانس کبودی و خونریزی را افزایش دهد.

دوز مصرف
دوزهای مندرج در فهرست زیر در تحقیقات علمی مورد برسی قرار گرفته است:

مصرف دهانی یا خوراکی
• برای مالتیپل اسکلروزیس: یک تا پنج کپسول حاوی عصارۀ استانداردسازی شدۀ حشیش حاوی 2.5 میلی‎گرم تتراهیدروکانابینول و 0.8 تا 1 میلی‎گرم کانابینول که دو بار در روز به مدت 12 هفته مصرف می‎شود.

به عنوان اسپری دهانی
• برای مالتیپل اسکلروزیس: یک محصول خاص عصارۀ استانداردسازی شدۀ حشیش (ساتیوکس) حاوی 27 میلی‎گرم / میلی‎لیتر تتراهیدروکانابینول (THC) و 25 میلی‎گرم / میلی‏لیتر کانابیدیول که به صورت روزانه تا حداکثر 2 سال استفاده می‎شود.

Source:
Medical Marijuana
Reviewed by Laura J. Martin, MD
on May 23, 2016