اعتیاد جنسی یا بیش‌فعالی جنسی در زن و مرد - مشخصات، علل، و درمان

• کریستین نوردکویست، دکتر تیموتی جی. لیگ
• ترجمه نادر اکبری

اعتیاد جنسی اختلالی است که در آن فرد قادر نیست رفتار جنسی خود را مدیریت کند. پایداری افکار جنسی به توانایی کار کردن، حفظ روابط و تحقق فعالیت‌های فرد لطمه می‎زند.
دیگر اصطلاحات مورد استفاده برای اعتیاد جنسی شامل وابستگی جنسی، بیش‌‌فعالی جنسی، و رفتار جنسی تکانشی است. این اختلال همچنین در زنان زیر عنوان حشری‎ بودن و در مردان به عنوان ساتیریازیس شناخته می‌شود.
اگرچه اعتیاد جنسی دارای برخی ویژگی‌های مشترک با اعتیاد به مواد مخدر است، فرد در این اختلال به یک عمل یا فعالیت اعتیاد دارد و نه به یک ماده. درمان ممکن است کمک کننده باشد اما در صورت عدم درمان، امکان تشدید اختلال وجود دارد.
در حدود 12 تا 30 میلیون نفر در ایالات متحد آمریکا دچار اعتیاد جنسی هستند. این اعتیاد هم در مردان و هم در زنان بروز می‌کند.

مطالب این مقاله:
• اعتیاد جنسی چیست؟
• رفتارها و مشخصات
• علل اعتیاد جنسی
• تشخیص اعتیاد جنسی
• درمان اعتیاد جنسی

اعتیاد جنسی چیست؟
"انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا" اعتیاد را چنین تعریف می‌کند: "یک بیماری اولیه و مزمن سیستم پاداش، انگیزش، حافظه و مدارهای مرتبط در مغز."
فرد دچار اعتیاد جنسی غرق در بحر سکس بوده یا دچار میل جنسی بیش از حد شدید است. افکار این نوع معتادان در تسخیر فعالیت جنسی است تا به حدی که در آن این وضعیت بر دیگر فعالیت‌ها و فعل و انفعالات زندگی آنان تأثیر سوء می‌گذارد. اگر این فشار و اصرار، غیر قابل کنترل شود، فرد ممکن است در زندگی اجتماعی با دشواری‌‌های عملکردی مواجه گردد.
در برخی موارد ممکن است فردی که دارای زندگی جنسی سالم و لذت‌‌بخشی است دچار اعتیاد جنسی شود. این نوع افراد ممکن است با افعال و فانتزی‌هایی که برای اغلب مردم قابل پذیرش تلقی نمی‌شود تحریک گردند.
در برخی از موارد این امکان هست که فرد دچار یک اختلال پارافیلیک مثل بچه‌ نوازی (بچه‌ بازی) باشد. این نوعی اختلال قابل تشخیص است.
اختلال پارافیلیک شامل برانگیختگی جنسی با محرک‌هایی است که اغلب مردم آنها را قابل پذیرش نمی‌دانند که به عنوان مثال می‌توان از بچه‌ بازی نام برد. این اختلال دربرگیرندۀ پریشان ‎حالی و اختلال عملکرد است.
اعتیاد جنسی به صورت کامل در چهارچوب یک اختلال پزشکی تعریف نشده است، اگرچه می‌تواند بر زندگی خانواده‌ها، روابط بین فردی و هستی مردم تأثیرات منفی داشته باشد. یک مشکل در مورد شناسایی اعتیاد جنسی این است که مردم دارای سطوح متفاوتی از میل جنسی یا شهوت جنسی هستند. فرد ممکن است شریک جنسی خود را به صرف بیشتر بودن میل جنسی در وی "معتاد سکس" تلقی کند.
تحقیق بیشتری نیاز است تا بتوان تعیین کرد که آیا اعتیاد جنسی به عنوان یک اختلال وجود دارد یا خیر.

رفتارها و مشخصات
برخی تلاش‎‌ها برای تعریف مشخصات اعتیاد جنسی بر پایۀ متونی در مورد وابستگی به مواد شیمیایی استوار بوده است. اعتیاد جنسی می‌تواند همان سیستم‌های پاداش و مدارهای مرتبط به اعتیاد به مواد مخدر را در مغز فعال کند.
به هر جهت مردم دچار اعتیاد جنسی ممکن است به انواع مختلفی از رفتار جنسی معتاد شوند. این موضوع تعریف این اختلال را دشوارتر می‌کند. موضوع مزبور همچنین عنوان کنندۀ آن است که اختلال نه از اعمال فرد مبتلا بلکه بیشتر از عقدۀ روانی همراه آن نشأت می‌گیرد.
همچنین به نظر می‌رسد که اعتیاد جنسی شامل ایجاد قواعدی برای احساس کنترل بر اختلال و سپس بر هم زدن این قواعد برای ایجاد قواعدی تازه است.
فعالیت‌های مرتبط به اعتیاد جنسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• خودارضاء‌گری تکانشی
• ماجراهای متعدد، شرکاء جنسی متعدد و شرکاء جنسی یک‌ شبه
• مشغولیت مداوم به پورنوگرافی
• اقدام به انجام سکس ناسالم
• سکس سایبری یا استفاده از تکنولوژی کامپیوتری برای سکس
• ملاقات با زنان خیابانی یا اقدام به فاحشه ‎نوازی
• خودنمایی جنسی یا عریان ‎گردی
• نظربازی یا چشم‌ چرانی
رفتارها و طرز تلقی‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• ناتوانی در حفظ انگیزش‎های جنسی و احترام نسبت به حدود و ثغور مورد احترام دیگران در عمل جنسی
• جداسری، که در آن فعالیت جنسی از نظر عاطفی فرد را اقناع نمی‌کند
• اجبار به جلب توجه دیگران، عاشق شدن، و شروع داستان‌های عاشقانۀ جدید، که اغلب به یک رشته از روابط منجر می‌شود
• احساس گناه و شرم
• آگاهی نسبت به غیر قابل کنترل بودن میل جنسی علی‎رغم تبعات اجتماعی، مالی و پزشکی آن
• الگوی برگشت کننده‌ از تکانش‌‌های مقاومت و مشارکت در اعمال زیاده ‎روانۀ سکس هرزه یا ناشی از هرزگی
• درگیری در رفتارهای جنسی به میزان بیش از حد نیاز و بیش از اندازه
• چند تلاش برای توقف، کاهش یا کنترل رفتار
• صرف وقت و انرژی زیاد برای به دست آمردن سکس، سکسی بودن یا بهبود از یک تجربۀ سکسی
• از دست دادن فعالیت‌های مرتبط به کار، تفریحی و اجتماعی به دلیل اعتیاد به سکس
• اختلال خشم جنسی، که در آن فرد اگر نتواند به اعتیاد خود بپردازد دچار پریشان ‎حالی، اضطراب، بی‌قراری، و احتمالاً اعمال خشونت می‌شود.
مطالعات به وجود ارتباط قوی میان به اصطلاح اعتیاد جنسی و ریسک‌ پذیری اشاره کرده‌‌اند. اعتیاد جنسی می‌تواند سبب رفتار مصرانۀ فرد در پذیرش ریسک‌هایی مثل عفونت‌‏های واگیر جنسی، آسیب‌ دیدگی جسمانی یا پیامدهای عاطفی شود که خطرات مرتبط به سلامت با آنها همراه است.

عوارض اعتیاد جنسی
در صورت عدم درمان رفتار جنسی تکانشی می‌تواند فرد را دچار احساس شدید گناه و افت اعتماد به نفس کند. برخی از بیماران ممکن است دچار اضطراب و افسردگی شدید شوند.
دیگر عوارض در این مورد شامل موارد زیر است:
• مشکلات ارتباطی، خانوادگی و جدایی
• مشکلات شغلی
• بیماری‌‌های واگیر جنسی
• عواقب قانونی اگر عمل جنسی فرد غیر قانونی بوده یا در چشم عموم مردم مخل و آزار دهنده باشد، مثل عریان‌گردی

علل اعتیاد جنسی
علل مسبب اعتیاد جنسی ناروشن است.
اعتیاد ریشه در مرکز پاداش در مغز دارد. اعتیاد وقتی بروز می‍کند که برخی بخش‌های مغز پاسخ‎‌های مربوط به لذت را با مکانیسم‌های بقاء اشتباه می‎گیرند.
مغز میانی بخشی از مغز است که سیستم پاداش بدن و غریزه‎های بقاء را مدیریت می‏‌کند. وقتی فعالیت جنسی سیلابی از دوپامین ایجاد می‌کند، این مادۀ شیمیایی معروف به "حس خوب" در مغز باعث تحریک احساس لذت می‌شود. آنگاه مغز میانی این حس لذت را به مثابۀ محوری برای بقاء تلقی می‌کند.
یک احتمال این است که در مردم دچار اعتیاد جنسی، قشر فرونتال مغز، یا مرکز منطق و اخلاق توسط مغز میانی دچار اختلال می‌‌شود.
مطالعات انجام شده بر روی موش‌‌های صحرایی ضایعات یک بخش مغز موسوم به کورتکس پری ‎فرونتال مدیال (mPFC) را با رفتار جنسی تکانشی مرتبط کرده‌اند. این موضوع ممکن است تا حدی روشنگر علل بیش‎فعالی جنسی در نوع انسان باشد.
برخی مطالعات فرکانس بالاتری از رفتار اعتیاد جنسی را در مردم دارای خانواده‌‌های دچار اختلال عملکردی یافته‌‌اند. فرد دچار اعتیاد جنسی بیشتر محتمل است که از سوی دیگران مورد سوء استفاده قرار گرفته باشد.
شمار قابل توجهی از مردم بهبود یافته از اعتیاد جنسی خبر از وجود برخی انواع اعتیاد در میان اعضاء خانوادۀ خود داده‌اند. اعتیاد جنسی می‌تواند در کنار سایر انواع اعتیاد بروز نماید.

تشخیص اعیاد جنسی
علایم اعتیاد جنسی ممکن است مشابه انواع دیگر اعتیاد باشد اما مقیاس‌های تشخیصی اعتیاد جنسی محل مناقشه باقی مانده است. به همین دلیل، انواع مختلفی از مقیاس‌ها برای تشخیص اعتیاد جنسی وجود دارد.
بر مبنای اعلام "راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان‌پزشکی آمریکا، چاپ پنجم" (DSM-V) بیش‎فعالی جنسی به علت فقدان شواهد حمایت کننده از تجربۀ آن به مثابۀ یک اختلال، یک تشخیص رسمی محسوب نمی‌شود.
به هر جهت "طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها، چاپ دهم" (ICD-10)، یک دسته‌ بندی ارائه می‌دهد که می‌تواند با بیش‌فعالی جنسی تناسب داشته باشد: "F52.8: اختلال جنسی دیگری نه بر اثر مواد مخدر یا یک اختلال شناختۀ شده فیزیویولوژیک."
میل جنسی بیش از حد یا حشری بودن در زنان، و ساتیریازیس در مردان همگی در این دسته‎بندی قرار می‌گیرد.
"انستیتو نوروساینس و رفتار انسان سیمل"، در UCLA، در یک مطالعۀ مربوط به سال 2012 عنوان کرده است که برای واجد شرایط بودن اعتیاد جنسی به عنوان یک اختلال روانی فرد باید دارای مشخصات زیر باشد:
"تخیلات، رفتارها، و اجبارهایی را که تا 6 ماه ادامه می‌یابند، و ناشی از عواملی مثل دارو، دیگر اختلالات پزشکی، سوء مصرف مواد مخدر یا دوره‎های مانیک مرتبط به اختلال دو قطبی نیستند، تجربه کند."
از آنجا که موارد بیشتری از اعتیاد جنسی و پیامدهای آن بروز یافته‌اند، اختلال مزبور در سطح گسترده‌تری خود را به عنوان اختلال روانی تثبیت کرده است.

اعتیاد جنسی یا شهوت جنسی بیش از حد؟
یک چالش موجود تمیز دادن اعتیاد جنسی از میل جنسی زیاد است.
دو ویژگی کلیدی می‌توانند متخصصان سلامت را در زمینۀ تشخیص این دو از هم کمک کنند:
• نارسایی پایدار در کنترل رفتار
• ادامۀ رفتار علی‌رغم مضرات ایجاد شده توسط آن
یک روانپزشک خبره می‎تواند بین شهوت جنسی شدید و الگوی وابستگی به تحریک جنسی یا دیگر اختلالات پارافیلیک که نیازمند مراقبت پزشکی هستند تفاوت قائل شود.

مقیاس پیشنهادی
دکتر اویل گودمن / Aviel Goodman، مدیر انستیتو روان‎پزشکی مینه‌ سوتا، مقیاسی مشابه همان‌هایی که در مورد اعتیاد به مواد مخدر به کار می‌روند ارائه داده است. این مقیاس زمانی اعتیاد جنسی را محرز می‎‌داند که صدمه یا اختلال قابل توجهی بر اثر یک الگوی رفتاری ایجاد شده باشد.
برای رسیدن به تشخیص، فرد باید دستکم سه مورد از روندهای برشمرده در زیر را در یک دورۀ 12 ماهه از خود نشان داده باشد. رفتارها به تحمل و موضوع انصراف یا پا پس کشیدن مرتبطند. آنها برای مورد شرایط تغییرات شخصی بر اثر اعتیاد جنسی تنظیم نشده‌اند.
• رفتار نیاز به افزایش تواتر و شدت برای تحقق اثرات مورد نظر داشته باشد.
• ادامۀ رفتار در یک سطح یا شدت واحد برای ایجاد اثرات مورد نظر کافی نباشد.
• عدم ادامۀ رفتار منجر به سندرم انصراف، شامل تغییرات فیزیولوژیک یا روان‌‌شناختی.
• توسل به رفتارهای مشابه برای رسیدن به تسکین یا اجتناب از علایم انصراف و کنار کشیدن.
دیگر مقیاس‌های محتمل شامل موارد زیر است:
• اقدام به انجام رفتار برای زمانی طولانی یا با شدت یا تواتری بیش از حد تمایل.
• داشتن میل پایدار نسبت به قطع رفتار یا کنترل آن یا اقدام به کوشش‌های بی‌فرجام برای انجام این کار
• صرف وقت زیادی برای فعالیت‌های مورد نیاز برای آماده شدن جهت انجام رفتار یا بهبود از آن
• وادادن یا کاهش میزان فعالیت‌های مهم زندگی اجتماعی، شغلی یا تفننی به دلیل اشتغال به رفتار مزبور
• ادامۀ رفتار علی‌رغم آگاهی از اینکه محتمل است که سبب مشکلات فیزیکی یا روان‌‌شناختی یا تشدید آنها شود.

درمان اعتیاد جنسی
درمان اعتیاد ممکن است دشوار باشد، زیرا فرد دچار اعتیاد اغلب اوقات الگوهای رفتاری و فکری خود را عقلانی سازی و تنظیم می‌کند. مردم دچار اعتیاد به سکس ممکن است منکر وجود هر گونه مشکلی شوند.
گزینه‌‌های درمانی کنونی با هدف کاهش اصرار بیش از حد به پرداختن به روابط جنسی و تشویق پرورش ارتباطات مفید دنبال می‌شوند.
گزینه‌های درمانی فهرست زیر در دسترس است:
• نهادهای خودیاری که به فرد با ارائۀ برنامه‌های مختلف خودیاری و خودمدیریتی کمک می‌کنند.
• برنامه‌های درمان بر پایۀ اقامت برای افراد دچار اختلالات اعتیادی مختلف در دسترس است. اینها برنامه‌های بیمارستانی هستند، که در آن فرد در یک مکان مشخص دارای تسهیلات بسر می‌برد و مراقبت‌های لازم را از درمانگرهای متخصص دریافت می‌کند.
• درمان شناختی رفتاری (CBT) طیفی از تکنیک‌های مختلف را در اختیار فرد قرار می‌دهد که به وی کمک می‌کنند تا رفتار خویش را تغییر دهد. CBT می‌تواند فرد را از عود رفتار بازدارد و برای رفتارهای جنسی مضر مجدداً برنامه‌ ریزی کند.
• تجویز داروهایی مثل پروزاک برای کاهش میزان انگیزش جنسی، اما این دارو از سوی FDA برای استفاده در این اختلال مورد تأیید قرار نگرفته است.
در زمینۀ ریکاوری از اعتیاد حمایت دوستان و اعضاء خانواده نقش حیاتی دارد. ممکن است فهم و تحمل اعتیاد جنسی به علت سرشت رفتاری این اعتیاد برای دیگران دشوار باشد، به ویژه اگر اعتیاد مزبور پیشتر باعث ضربه زدن و آسیب رساندن به روابط شده باشد.
به هر جهت، یک شبکۀ حمایتی نیرومند به کاهش رفتار تخریبی و ریسک عود اعتیاد کمک می‌کند./

Source:
Medical News Today
Sexual addiction: Characteristics, causes, and treatment
Last updated Tue 29 August 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Timothy J. Legg, PhD, CRNP