عدم تعادل هورمونی در زنان و مردان - آنچه دانستنش نیاز است

• جنیفر هوآیزن، هالی ارنست
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

عدم تعادل هورمونی زمانی بروز می‎کند که میزان هورمونی در خون بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم باشد. به علت نقش حیاتی هورمون‎ها در بدن، حتی اندکی عدم تعادل در میزان آنها می‎تواند باعث ایجاد عوارض جانبی در سراسر بدن شود.
هورمون‎ها موادی شیمیایی هستند که توسط غدد درون‎ریز در بدن تولید می‎شوند.
هورمون‎ها از طریق سیستم گردش خون به بافت‎ها و ارگان‎های بدن رسیده، پیام‎هایی در بارۀ آنچه دستگاه‎های بدن باید انجام دهند و نیز زمان انجام آنها را اعلام می‎کنند.
هورمون‎ها برای تنظیم فرآیندهای اصلی بدن نقشی مهم دارند، بنابراین عدم تعادل هورمونی می‎تواند به طیف گسترده‎ای از عملکردهای بدن لطمه وارد کند.
[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• زنان
• مردان
• درمان
• مداوای خانگی
• دورنما

 هورمون‎ها در تنظیم موارد زیر کمک می‎کنند:
• متابولیسم و اشتها
• ضربان قلب
• چرخه خواب
• سیستم تولید مثل و عملکرد جنسی
• رشد و نمو عمومی
• میزان استرس و چگونگی خلق و حالت
• دمای بدن
زنان و مردان به شکلی مشابه ممکن است توسط عدم تعادل در انسولین، استروئیدها، هورمون‎های رشد و ادرنالین آسیب ببینند.
زنان در عین حال ممکن است به عدم تعادل در میزان استروژن و پروژسترون دچار شوند، حال آنکه مردان بیشتر محتمل است که شاهد عدم تعادل در سطح تستوسترون باشند.

علایم
علایم عدم تعادل هورمونی بستگی به آن دارد که کدام غدد و هورمون‎ها دچار آسیب شده‎اند.
علایم همراه علل شایع‌تر عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• افزایش وزن یا کاهش وزن غیر قابل توجیه
• تعریق بیش از حد یا تعریق غیر قابل توضیح
• دشواری در به خواب رفتن
• تغییرات حساسیت نسبت به گرما و سرما
• خشکی بیش از حد پوست یا بروز راش پوستی
• تغییرات فشار خون
• تغییرات ضربان قلب
• شکنندگی یا تضعیف استخوان‎ها
• تغییرات غلظت قند خون
• تحریک‎پذیری یا اضطراب
• خستگی مفرط درازمدت و غیر قابل توضیح
• افزایش میزان تشنگی
• افسردگی
• سردرد
• نیاز رفتن به توالت بیش از میزان معمول یا کمتر از میزان معمول
• نفخ
• تغییرات اشتها
• کاهش میل جنسی
• نازک و شکننده شدن تار مو
• ناباروری
• پُف کردن صورت
• تاری دید
• بروز غده یا برآمدگی در گلو
• افتادگی پستان
• عمیق یا کلفت شدن صدا در زنان

علل
هر انسانی در برهه‎ای از زندگی به صورت طبیعی دوره‌هایی از عدم تعادل هورمونی را تجربه می‎کند. اما عدم تعادل هورمونی در عین حال می‎تواند بر اثر عدم کارکرد درست غدد درون‎ریز بروز کند.
غدد درون‎ریز سلول‌هایی تخصصی شده هستند که هورمون‎ها را تولید، ذخیره و به درون جریان خون رها می‎کنند. چــندین غده درون‎ریز شامل موارد زیر وجود دارد که در سراسر بدن جایگیر شده و دستگاه‎های مختلف بدن را کنترل می‎کنند:
• غدد فوق کلیوی
• گونادها (بیضه‎ها و تخمدان‌ها)
• غده پینئال
• غده هیپوفیز
• غده هیپوتالاموس
• غدد پاراتیروئید و تیروئید
• ایزلت‎های پانکراتیک
چندین اختلال پزشکی شناخته شده‎اند که بر بعضی از غدد درون‎ریز یا تعداد قابل توجهی از آنها تأثیر می‎گذارند و برخی عادات مربوط به سبک زندگی و عوامل زیست‎محیطی نیز در عدم تعادل هورمونی نقش دارند.
علل عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• استرس مزمن یا شدید
• دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2
• هیپرگلیسمی (تولید بیش از حد گلوکاگون)
• هیپوگلیسمی (تولید انسولین به میزان بیش از گلوکز موجود در خون)
• کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
• پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)
• تولید بیش از حد یا تولید کمتر از حد نیاز هورمون پاراتیروئید
• ضعف رژیم غذایی یا تغذیه
• داشتن اضافه وزن
• جایگزینی هورمونی یا داروهای کنترل بارداری
• سوء مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک
• نودول‎های منفرد تیروئیدی
• تومورهای غده هیپوفیز
• سندرم کوشینگ (میزان بالای هورمون کورتیزول)
• بیماری ادیسون (پایین بودن میزان کورتیزول و الدوسترون)
• تومورها و کیست‎های خوش‌خیم که بر غدد درون‎ریز لطمه می‎زنند
• هیپرپلازی غدد فوق کلیوی مادرزادی (پایین بودن سطح کورتیزول)
• جراحت غدد درون‎ریز
• واکنش‎های آلرژیک شدید یا عفونت‎های شدید
• سرطان‎های درگیر کننده غدد درون‎ریز
• شیمی درمانی یا اشعه درمانی
• کمبود ید (گواتر)
• پانکراتیت ارثی
• سندرم ترنر (جنس مؤنث دارای فقط یک کروموزوم عملکردی X)
• سندرم پریدر - ویلی
• آنورکسیا (آنورکسی)
• فیستواستروژن‎ها، استروژن‎های گیاهی طبیعی که در فرآورده‎های سویا یافت می‎شوند
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی، هوای آلوده و مواد شیمیایی موجب اختلال غدد درون‎ریز شامل آفت‎کش‌ها و علف‎کش‎ها

عدم تعادل هورمونی در زنان
زنان در طول زندگی به شکل طبیعی برخی دوره‎های عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر را تجربه می‎کنند:
• بلوغ
• عادت ماهانه
• بارداری، زایمان، و شیردهی
• پیش‌یائسگی، یائسگی، و پسایائسگی
زنان در عین حال بر اثر داشتن دستگاه‎ها و چرخه‌های غدد درون‎ریز متفاوت از مردان در ریسک ابتلا به انواع مختلفی از اختلالات عدم تعادل هورمونی قرار دارند.
اختلالات پزشکی مسبب عدم تعادل هورمونی نامنظم در زنان عبارتند از:
• سندرم تخمدان پلی‎کیستیک (PCOS)
• جایگزینی هورمونی یا داروهای کنترل بارداری
• یائسگی زودرس
• عدم کفایت تخمدان اولیه (POI)
• سرطان تخمدان
علایم عدم تعادل هورمونی در زنان عبارت است:
• پریودهای سنگین، نامنظم یا دردناک
• استئوپوروزیس یا پوکی استخوان (شکننده و ضعیف شدن استخوان‎ها)
• گرگرفتگی یا تعریق شبانه
• خشکی واژن
• افتادگی پستان
• سوء هاضمه
• یبوست یا اسهال
• آکنه در طول عادت ماهانه یا درست پیش از آغاز آن
• خونریزی رحمی نامرتبط به عادت ماهانه
• افزایش رشد مو در ناحیه صورت، گردن، قفسه سینه، یا پشت
• ناباروری
• افزایش وزن
• تنک شدن مو یا ریزش مو
• نشانه‎های پوستی یا بروز توده‎های غیر نرمال روی پوست
• عمیق شدن صدا
• بزرگ شدن چوچوله یا کلیتوریس

عدم تعادل هورمونی در مردان
مردان نیز در طول زندگی خود دوره‎های طبیعی عدم تعادل هورمونی را تجربه می‎کنند.
علل طبیعی عدم تعادل هورمونی در مردان شامل موارد زیر است:
• بلوغ
• سالخوردگی
مردان در عین حال در معرض تجربۀ عدم تعادل هورمونی متفاوتی از زنان هستند زیرا ارگان‎ها و چرخه‌های غدد درون‎ریز متفاوتی دارند.
اختلالات پزشکی مسبب عدم تعادل هورمونی در مردان شامل موارد زیر است:
• سرطان پروستات
• هیپوگونادیسم (پایین بودن میزان تستوسترون)
علایم عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ
• کاهش تعداد اسپرم
• کاهش توده عضلانی
• کاهش رشد مو در سطح بدن
• افزایش رشد بافت پستان
• افتادگی پستان
• استئوپوروزیس

درمان
درمان عدم تعادل هورمونی به میزان زیادی به علت بروز آن بستگی دارد. هر فردی ممکن است برای معالجۀ عدم تعادل هورمونی به درمان‏های متفاوتی نیاز داشته باشد.
گزینه‎های درمانی برای زنان دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• کنترل هورمونی یا کنترل بارداری. برای افرادی که قصد باردار شد ندارند، داروهای حاوی اشکال مختلف استروژن و پروژسترون می‎تواند در تنظیم چرخه‏های عادت ماهانه و علایم مفید باشد. زنان می‎توانند داروهای کنترل بارداری را به شکل قرص، حلقه، پچ، تزریق، یا دستگاه‎های داخل رحمی (IUD) استفاده کنند.
• استروژن واژینال. زنان ممکن است بر اثر تغییرات میزان استروژن دچار خشکی واژن شوند و می‏توانند برای کاهش علایم از کرم‎های استروژن به طور مستقیم در ناحیۀ واژن استفاده کنند. همچنین امکان استفاده از قرص‎های استروژن و حلقه‎های واژینال استروژن برای کاهش خشکی واژن وجود دارد.
• داروهای جایگزینی هورمون. داروهایی در دسترسند که به طور موقت علایم شدید همراه یائسگی مثل گرگرفتگی یا تعریق شبانه را کاهش می‎دهند.
• افلورنیتین (وانیکا). این کرم نسخه‎ای می‎تواند روند رشد بیش از حد مو در صورت زنان را کاهش دهد.
• داروهای ضد اندروژن. داروهای بلوک کنندۀ هورمون جنسی عمدتاً مردانۀ اندروژن می‎توانند به محدود کردن آکنه شدید و رشد بیش از حد یا ریزش مو کمک کنند.
• کلومیفن (کلومید) و لترازول (فیمارا). این داروها به تحریک تخمک‎گذاری در زنان دچار PCOS که در تلاش باردار شدن هستند، کمک می‎کنند. زنان دچار PCOS و ناباروری در عین حال ممکن است تزریق‎های گونادوتروپین‎ها را با هدف کمک به افزایش شانس باروری دریافت کنند.
• فناوری کمک به تولید مثل. باروری در محیط آزمایشگاهی (IVF) ممکن است برای کمک به زنان دچار عوارض PCOS برای باروری کمک کننده باشد.
گزینه‎های دارویی برای افراد دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• متفورمین. دارویی برای دیابت نوع 2 است که می‎تواند به مدیریت یا کاهش سطح قند خون کمک کند.
• لووتیروکسین. داروهای حاوی لووتیروکسین مثل سینتروئید و لووتیروئید می‎توانند به بهبود علایم در هیپوتیروئیدیسم کمک کنند.
گزینه‎های درمانی برای مردان دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• داروهای تستوسترون. ژل‎ها و پچ‎های حاوی تستوسترون می‏توانند به کاهش علایم هیپوگونادیسم و دیگر اختلالات مسبب کاهش سطح تستوسترون مثل تأخیر یا توقف بلوغ کمک کنند.

مداوای طبیعی
مردم هزاران سال است که از مکمل‎های طبیعی یا گیاهی برای درمان عدم تعادل هورمونی استفاده می‎کنند.
به هر حال، غیر از تغییرات مربوط به سبک زندگی، هیچ مداوای طبیعی وجود ندارد که اثرات پایدار آن در تحقیقات بالینی مربوط به عدم تعادل هورمونی و علل آنها به اثبات رسیده باشد.
مکمل‎های طبیعی شامل موارد زیر به طور معمول برای کاهش علایم همراه عدم تعادل هورمونی مورد استفاده قرار می‎گیرند:
• کوهوش سیاه، دانگ کوآی، شبدر سرخ، و روغن گل مغربی برای گرگرفتگی ناشی از یائسگی
• جینسنگ برای ناباروری، اضطراب، و اختلالات خواب ناشی از یائسگی
• جینسنگ و ماکا برای اختلال نعوظ
تغییرات سبک زندگی که ممکن است در کاهش علایم همراه عدم تعادل هورمونی مفید باشند عبارتند از:
• نگه داشتن وزن بدن در محدوده سالم
• تغذیه متوازن و سالم
• ورزش منظم
• رعایت موازین بهداشتی به شکل درخور با تمرکز بر شستشوی نواحی مختلف بدن مثل صورت، گردن، پشت و قفسه سینه با استفاده از روغن‎های طبیعی
• استفاده از مواد غیر نسخه‎ای شویندۀ آکنه و کرم‎ها یا ژل‎های دارویی برای موارد خفیف تا متوسط آکنه
• اجتناب از محرک‎های گرگرفتگی مثل هوای گرم و غذاها و نوشیدنی‎های تند و ادویه‎دار
• کاهش استرس و مدیریت آن
• انجام یوگا، مدیتیشن، و تجسم هدایت شده
• محدود کردن مصرف غذاهای قنددار و کربوهیدرات‎های تصفیه شده
• اجتناب از خوردن غذاهای حاضری
• جایگزین کردن تابه‎های غیر چسبندۀ قدیمی با تابه‎های سرامیکی
• استفاده از محفظه‎های نگهداری غذای شیشه‎ای برای حفظ غذاها و نوشابه‌های گرم
• محدود کردن میزان مصرف فرآورده‌هایی مثل سفید کننده‌ها که حاوی مواد شیمیایی هستند
• استفاده از میوه‎هایی که تحت اسپری آفت‎کش‌ها و مواد شیمیایی رشد دهنده قرار نداشته‎اند
• عدم استفاده از غذاهای آماده شده در مایکروویو و نوشیدن از لیوان‌های پلاستیکی

دورنما
تقریباً هر انسانی دستکم یک تا دو بار در طول زندگی خود دوره‌های عدم تعادل هورمونی را تجربه می‎کند.
عدم تعادل هورمونی در طول دوران بلوغ، عادت ماهانه و بارداری عمومیت دارد. اما برخی از مردم دچار عدم تعادل هورمونی مداوم یا متناوب می‎شوند.
بسیاری از عوامل بیرونی مثل استرس یا داروهای هورمونی می‎توانند به عنوان مسبب عدم تعادل هورمونی ظاهر شوند. به هر جهت، امکان بروز عدم تعادل هورمونی بر اثر اختلالات پزشکی تأثیرگذار یا درگیر کنندۀ سیستم غدد درون‎ریز وجود دارد.
مردم باید در مورد علایم غیر قابل توجیه، به ویژه موارد مربوط به درد، ناراحتی یا تداخل در زندگی روزمره با پزشک مشورت کنند./

Source:
What to know about hormonal imbalances
Last reviewed Thu 12 April 2018
By Jennifer Huizen
Reviewed by Holly Ernst, PA-C