عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی - علایم و درمان

• جون جانسون، دکتر آلن کارتر
• ترجمه فرهنگ راد

برای بسیاری از مردم مصرف داروهای ضد افسردگی به معنی تجربۀ میزانی از اختلال عملکرد جنسی است.
کارشناسان هنوز در حال تحقیق بر روی عوارض جانبی جنسی ایجاد شده توسط داروهای ضد افسردگی هستند تا علت بروز این عوارض و چگونگی پیشگیری از آنها را مشخص کنند. ممکن است برخی از داروهای ضد افسردگی سبب عوارض جانبی کمتری شوند و نیز ممکن است راه‌های نویدبخشی برای پیشگیری از این عوارض وجود داشته باشد.

مطالب این مقاله:
• عوارض جانبی در مردان و زنان
• داروهای ضد افسردگی چگونه باعث عوارض جانبی جنسی می‌شوند
• کدام داروهای ضد افسردگی در مقایسه با بقیه دارای عوارض جانبی کمتری هستند؟
• مدیریت عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی

عوارض جانبی در مردان و زنان
مصرف داروهای ضد افسردگی باعث بروز طیف گسترده‌ای از عوارض جانبی می‌شود. از مشکلات روده گرفته تا اضطراب، به عنوان عوارض جانبی مصرف ضد افسردگی‌ها از سوی مردم گزارش شده است.
تا همین اواخر عوارض جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی پیش از تجویز این داروها به بیماران با آنها مطرح نمی‌شد.
علایم اختلال جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی در یک مطالعۀ اخیراً منتشر شده در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار" برجسته شده است.
علایمی که به طور شایع در این مورد گزارش شده‌اند عبارتند از:
• کاهش میل جنسی
• از دست دادن شور و هیجان جنسی
• از بین رفتن یا به تأخیر افتادن ارگاسم
• فقدان حس و حال
• تحریک تناسلی مداوم
این علایم ممکن است از فردی به فرد دیگر دچار تغییر شوند. اینها در عین حال علایمی هستند که مشخصاً هم در مرد و هم در زن بروز می‌کنند. در مردان، علایم به طور خاص ممکن است به شکل دشواری در رسیدن به نعوظ یا حفظ آن یا به شکل نعوظ مداوم و دردناک نمود یابد. مردان در عین حال ممکن است دچار انزال تأخیری یا دردناک شوند.
علایم خاص اختلال جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی در زنان شامل ایجاد شیر است که مرتبط به بارداری یا شیردهی به بچه نیست و نیز بی‌حسی ایجاد شده در ناحیۀ واژن و نوک پستان است.
علایم اختلال جنسی می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی داشته باشد. این اختلال می‌تواند بر روابط تأثیر گذاشته باعث کاهش عزت نفس مردم شود و برخی از مردم را به جایی برساند که مصرف داروهای خود را برای رسیدن به تسکین از علایم کنار بگذارند.
به هر جهت، ترک مصرف ناگهانی داروها می‌توانند مردم را به علایم ترک دچار کند که این نیز قابل توصیه نیست. مردم دچار تجربۀ عوارض جانبی جنسی باید برخی تکنیک‌های مدیریت وضعیت را امتحان کنند.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:

آنچه باید در مورد داروهای ضد افسردگی بدانیم

داروهای ضد افسردگی چگونه باعث عوارض جانبی جنسی می‌شوند
دلیل ایجاد عوارض جانبی جنسی توسط داروهای ضد افسردگی به طور کامل روشن نیست. افسردگی خود نیز می‌تواند سبب ایجاد عوارض جانبی جنسی شود و بنابراین تشخیص این موضوع ممکن است دشوار باشد که کدام علایم توسط خود اختلال و کدام علایم توسط داروها ایجاد شده است.
عوارض جانبی در عین حال ممکن است به این علت باشد که هر دارویی به شکلی اندک جزئی متفاوت از داروهای دیگر در بدن عمل می‌کند. برای مثال، مهار کننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs) کار خود را از طریق افزایش میزان سروتونین در گردش خون مغزی انجام می‌دهند.
سروتونین به مصرف کننده احساس افسردگی و نگرانی کمتری می‌دهد، اما میزان زیاد سروتونین می‌تواند مانع تحریک جنسی در فرد شود و نیز تجربۀ لذت جنسی را برای وی دشوارتر کند.
نظریۀ دیگر این است که وقتی سروتونین افزایش می‌یابد، سطح دوپامین دچار کاهش می‌شود. این مهم است زیرا دوپامین ماده‌ای شیمیایی در بدن است که مردم برای احساس تحریک به آن نیاز دارند. وقتی میزان دوپامین در بدن کم باشد، فرد ممکن است در احساس برانگیختگی جنسی دچار مشکل شود.

کدام داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی کمتری دارند؟
هر داروی ضد افسردگی به شکل متفاوتی در بدن عمل می‌کند. تمامی انواع اصلی داروهای ضد افسردگی با عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‌اند. به هر جهت میزان شیوع این عوارض بر مبنای مطالعات مختلف و نوع دارو متفاوت است.

مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs)
در حالی که بسیاری از مردم با مصرف هر گونه داروی ضد افسردگی دچار اختلالات عملکرد جنسی می‌شوند، بیشترین میزان شیوع این اختلال در پیوند با مصرف SSRIs شایع است. نام‌های تجاری شاخص برای این گروه داروها شامل زولافت، و پاکسیل در میان سایر نام‌ها است.
یک گزارش در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار" خاطرنشان می‌کند که 58 تا 70 درصد مردم مصرف کنندۀ SSRIs دچار عوارض جانبی جنسی می‌شوند.

داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs)
این داروها مثل آمی‌تریپ‌تیلین ممکن است برای بسیاری از بیماران گزینۀ بهتری باشند. آمی‌‌تریپ‌تیلین با بروز اثرات جانبی جنسی در حدود 7.7 تا 10 درصد مردم دچار افسردگی مرتبط شده است.
چنین به نظر می‌رسد که در پیوند با مردم دچار اختلالات عملکرد جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی TCAs در مقایسه با SSRIs گزینۀ بهتری باشد.

بلوک کننده‌های 5-HT2
بر مبنای یک گزارش در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار"، مردم مصرف کنندۀ نسل جدید بلوک کننده‌های 5-HT2 در مقایسه با مصرف کنندگان داروهای SSRIs به اختلال جنسی کمتری دچار می‌شوند.
برای مثال، 8 درصد مردم گیرندۀ داروی نفازودون دچار عوارض جانبی جنسی شدند در حالی که این میزان در مورد مصرف کنندگان داروی میرتازاپین 24 درصد بود. این ارقام به میزان قابل توجهی پایین‌تر از ارقام مرتبط به SSRIs است.
مردمی که مایل به تغییر نوع داروهای مصرفی خود هستند برای باخبر شدن از کل جزئیات مرتبط به این موضوع باید با پزشک خویش مشورت کنند.

مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
بر مبنای یک مقالۀ منتشر شده در "پزشکی خانواده آفریقای جنوبی"، برخی MAOIs با بروز عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‌اند. این رقم با نوع داروی MAOIs مصرفی مرتبط است.
برای مثال، داروی فینلزین با بروز اختلال عملکرد جنسی تا 40 درصد موارد همراه بوده است.

مهار کنندۀ قابل معکوس شدن یا مونوآمین اکسیداز A  یا (RIMA)
در هنگام بررسی برای اجتناب از عوارض جانبی جنسی در هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، بسیاری از کاربران به سمت داروی RIMA ماکلوبمید گرایش پیدا می‌کنند. نام‌های برندی این دارو شامل ائوروریکس، امیرا، و نام‌های دیگر است.
چنین به نظر می‌رسد که میزان عوارض جانبی جنسی ماکلوبمید بسیار کمتر است. کمتر از 4 درصد مصرف کنندگان این دارو خبر از دچار شدن به عوارض جانبی جنسی در زمان مصرف آن داده‌اند. مصرف این دارو در استرالیا و فنلاند شایع است اما داروی مزبور برای مصرف در ایالات متحد آمریکا مورد تأیید قرار نگرفته است.

مدیریت عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی
اختلال عملکرد جنسی لزوماً یک عارضۀ جانبی پایدار ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی نیست. در برخی از موارد بیماران در خلال هفته‌ها یا ماه‌های نخست مصرف این داروها دچار عوارض مزبور می‌شوند و سپس از شدت بروز این علایم کاسته می‌شود.
بسیاری از مردم مصرف کننده داروهای مزبور نیز ممکن است در مدیریت عوارض جانبی جنسی مبتلابه خود به طرق مختلف موفقیت‌هایی پیدا کنند.

تغییر دارو
اگر عوارض جانبی ایجاد شده توسط داروهای ضد افسردگی پایدار یا شدید باشد، این امکان برای بیمار وجود دارد که نتایج مصرف داروهای دیگر را امتحان کند.
در صورت همکاری با پزشک، فرد به تدریج از یک داروی فعلاً مورد مصرف فاصله گرفته و داروی دیگری مصرف خواهد کرد. پس از گذراندن یک دورۀ آزمون مناسب، دکتر می‌تواند به ارزیابی این موضوع بپردازد که آیا باید نوع داروی مصرفی یا دوز مصرف داروی کنونی را تغییر دهد.

کاهش دوز
دوز مصرفی دارو نیز ممکن است بر اثرات جانبی جنسی تجربه شده از سوی بیمار مؤثر باشد. اگر بیمار احساس می‌کند که دوز داروی مصرف شده توسط وی بیش از حد زیاد است می‌توان این موضوع را زیر نظر پزشک مورد ارزیابی قرار داد.
دکتر در این مورد ابتدا دوزهای کمتری از دارو را برای بیمار تجویز می‌کند. آنگاه این وضعیت پایش می‌شود تا کمترین میزان دارو که به شکل مؤثر عمل می‌کند برای بیمار مشخص گردد. دوز مصرف دارو چیزی بسیار وابسته به شرایط فرد بیمار است و نباید تنظیم آن بدون نظارت و راهنمایی پزشک صورت گیرد.

تغییرات شخصی
در عین حال راه‌هایی برای افزایش شهوت جنسی بدون تنظیم مقدار داروی مصرفی توسط فرد وجود دارد.
برای بسیاری از مردم این میل به سکس است که توسط داروهای ضد افسردگی لطمه می‌بیند. آنان ممکن است به صورت فیزیکی تحریک شوند و با وجود این فاقد میل و شور جنسی برای تحقق برانگیختگی فیزیکی خود باشند.
در چنین مواردی، این کار مفید خواهد بود که به بدن اجازه دهیم وارد سلسله حرکاتی شود که معمولاً باعث بروز انگیزش جنسی در فرد می‌شود. اقدام به ناز و نوازش می‌تواند بدن را تحریک کند و نیز می‌تواند به تأثیرگذاری بر ذهن و افزایش شهوت جنسی طبیعی کمک کند.
دکترها همچنین ممکن است به بیمارانی که به صورت همه روزه دارو مصرف کنند توصیه نمایند که فعالیت جنسی خود را برای زمان پیش از مصرف دارو برنامه‌ریزی کنند. در برخی موارد، افزودن یک داروی محرک جنسی می‌تواند به بهبود عملکرد جنسی فرد کمک کند. همانند همیشه مردم باید در مورد این گزینه‌ها با پزشک خود مشورت کنند.
از آنجا که امکان دارد داروهای ضد افسردگی باعث کاهش میزان دوپامین در بدن شوند، این موضوع مهم است که مردم برای حفظ سطح طبیعی دوپامین در بدن مقدار کافی آن را دریافت کنند. این می‌تواند به سادگی برخورداری از استراحت کافی و ورزش و در کنار آنها کاهش از میزان استرس باشد.

دورنما
بسیاری از داروهای ضد افسردگی موجود در بازار با عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‌اند. علایم از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما می‌تواند بر زندگی شخص تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
مدیریت این عوارض جانبی نیازمند ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروهای متفاوت، و تصحیح دوز مصرف داروها است. در همکاری با پزشک بیماران می‌توانند به کاهش یا محو اثرات جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی کمک کنند./

Source:
Sexual side effects of antidepressants: Symptoms and treatment
Last reviewed Thu 23 February 2017
By Jon Johnson
Reviewed by Alan Carter, PharmD