عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی - علایم و درمان

• جون جانسون، دکتر آلن کارتر
• ترجمه هستی فراست‎فر

برای بسیاری از مردم مصرف داروهای ضد افسردگی به معنی تجربۀ میزانی از اختلال عملکرد جنسی است.
کارشناسان هنوز در حال تحقیق بر روی عوارض جانبی جنسی ایجاد شده توسط داروهای ضد افسردگی هستند تا علت بروز این عوارض و چگونگی پیشگیری از آنها را مشخص کنند. ممکن است برخی از داروهای ضد افسردگی سبب عوارض جانبی کمتری شوند و نیز ممکن است راه‎های نویدبخشی برای پیشگیری از این عوارض وجود داشته باشد.

مطالب این مقاله:
• عوارض جانبی در مردان و زنان
• داروهای ضد افسردگی چگونه باعث عوارض جانبی جنسی می‎شوند
• کدام داروهای ضد افسردگی در مقایسه با بقیه دارای عوارض جانبی کمتری هستند؟
• مدیریت عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی

عوارض جانبی در مردان و زنان
مصرف داروهای ضد افسردگی باعث بروز طیف گسترده‎ای از عوارض جانبی می‎شود. از مشکلات روده گرفته تا اضطراب، به عنوان عوارض جانبی مصرف ضد افسردگی‎ها از سوی مردم گزارش شده است.
تا همین اواخر عوارض جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی پیش از تجویز این داروها به بیماران با آنها مطرح نمی‎شد.
علایم اختلال جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی در یک مطالعۀ اخیراً منتشر شده در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار" برجسته شده است.
علایمی که به طور شایع در این مورد گزارش شده‎اند عبارتند از:
• کاهش میل جنسی
• از دست دادن شور و هیجان جنسی
• از بین رفتن یا به تأخیر افتادن ارگاسم
• فقدان حس و حال
• تحریک تناسلی مداوم
این علایم ممکن است از فردی به فرد دیگر دچار تغییر شوند. اینها در عین حال علایمی هستند که مشخصاً هم در مرد و هم در زن بروز می‎کنند. در مردان، علایم به طور خاص ممکن است به شکل دشواری در رسیدن به نعوظ یا حفظ آن یا به شکل نعوظ مداوم و دردناک نمود یابد. مردان در عین حال ممکن است دچار انزال تأخیری یا دردناک شوند.
علایم خاص اختلال جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی در زنان شامل ایجاد شیر است که مرتبط به بارداری یا شیردهی به بچه نیست و نیز بی‎حسی ایجاد شده در ناحیۀ واژن و نوک پستان است.
علایم اختلال جنسی می‎تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی داشته باشد. این اختلال می‎تواند بر روابط تأثیر گذاشته باعث کاهش عزت نفس مردم شود و برخی از مردم را به جایی برساند که مصرف داروهای خود را برای رسیدن به تسکین از علایم کنار بگذارند.
به هر جهت، ترک مصرف ناگهانی داروها می‎توانند مردم را به علایم ترک دچار کند که این نیز قابل توصیه نیست. مردم دچار تجربۀ عوارض جانبی جنسی باید برخی تکنیک‎های مدیریت وضعیت را امتحان کنند.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:

آنچه باید در مورد داروهای ضد افسردگی بدانیم

داروهای ضد افسردگی چگونه باعث عوارض جانبی جنسی می‌شوند
دلیل ایجاد عوارض جانبی جنسی توسط داروهای ضد افسردگی به طور کامل روشن نیست. افسردگی خود نیز می‎تواند سبب ایجاد عوارض جانبی جنسی شود و بنابراین تشخیص این موضوع ممکن است دشوار باشد که کدام علایم توسط خود اختلال و کدام علایم توسط داروها ایجاد شده است.
عوارض جانبی در عین حال ممکن است به این علت باشد که هر دارویی به شکلی اندک جزئی متفاوت از داروهای دیگر در بدن عمل می‎کند. برای مثال، مهار کننده‎های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs) کار خود را از طریق افزایش میزان سروتونین در گردش خون مغزی انجام می‎دهند.
سروتونین به مصرف کننده احساس افسردگی و نگرانی کمتری می‎دهد، اما میزان زیاد سروتونین می‎تواند مانع تحریک جنسی در فرد شود و نیز تجربۀ لذت جنسی را برای وی دشوارتر کند.
نظریۀ دیگر این است که وقتی سروتونین افزایش می‎یابد، سطح دوپامین دچار کاهش می‎شود. این مهم است زیرا دوپامین ماده‎ای شیمیایی در بدن است که مردم برای احساس تحریک به آن نیاز دارند. وقتی میزان دوپامین در بدن کم باشد، فرد ممکن است در احساس برانگیختگی جنسی دچار مشکل شود.

کدام داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی کمتری دارند؟
هر داروی ضد افسردگی به شکل متفاوتی در بدن عمل می‎کند. تمامی انواع اصلی داروهای ضد افسردگی با عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‎اند. به هر جهت میزان شیوع این عوارض بر مبنای مطالعات مختلف و نوع دارو متفاوت است.

مهارکننده‎های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs)
در حالی که بسیاری از مردم با مصرف هر گونه داروی ضد افسردگی دچار اختلالات عملکرد جنسی می‎شوند، بیشترین میزان شیوع این اختلال در پیوند با مصرف SSRIs شایع است. نام‎های تجاری شاخص برای این گروه داروها شامل زولافت، و پاکسیل در میان سایر نام‎ها است.
یک گزارش در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار" خاطرنشان می‎کند که 58 تا 70 درصد مردم مصرف کنندۀ SSRIs دچار عوارض جانبی جنسی می‎شوند.

داروهای ضد افسردگی سه‎حلقه‎ای (TCAs)
این داروها مثل آمی‎تریپ‎تیلین ممکن است برای بسیاری از بیماران گزینۀ بهتری باشند. آمی‎‎تریپ‎تیلین با بروز اثرات جانبی جنسی در حدود 7.7 تا 10 درصد مردم دچار افسردگی مرتبط شده است.
چنین به نظر می‎رسد که در پیوند با مردم دچار اختلالات عملکرد جنسی ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی TCAs در مقایسه با SSRIs گزینۀ بهتری باشد.

بلوک کننده‎های 5-HT2
بر مبنای یک گزارش در "دارو، مراقبت بهداشتی و ایمنی بیمار"، مردم مصرف کنندۀ نسل جدید بلوک کننده‌های 5-HT2 در مقایسه با مصرف کنندگان داروهای SSRIs به اختلال جنسی کمتری دچار می‎شوند.
برای مثال، 8 درصد مردم گیرندۀ داروی نفازودون دچار عوارض جانبی جنسی شدند در حالی که این میزان در مورد مصرف کنندگان داروی میرتازاپین 24 درصد بود. این ارقام به میزان قابل توجهی پایین‎تر از ارقام مرتبط به SSRIs است.
مردمی که مایل به تغییر نوع داروهای مصرفی خود هستند برای باخبر شدن از کل جزئیات مرتبط به این موضوع باید با پزشک خویش مشورت کنند.

مهار کننده‎های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
بر مبنای یک مقالۀ منتشر شده در "پزشکی خانواده آفریقای جنوبی"، برخی MAOIs با بروز عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‎اند. این رقم با نوع داروی MAOIs مصرفی مرتبط است.
برای مثال، داروی فینلزین با بروز اختلال عملکرد جنسی تا 40 درصد موارد همراه بوده است.

مهار کنندۀ قابل معکوس شدن یا مونوآمین اکسیداز A  یا (RIMA)
در هنگام بررسی برای اجتناب از عوارض جانبی جنسی در هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، بسیاری از کاربران به سمت داروی RIMA ماکلوبمید گرایش پیدا می‎کنند. نام‎های برندی این دارو شامل ائوروریکس، امیرا، و نام‎های دیگر است.
چنین به نظر می‎رسد که میزان عوارض جانبی جنسی ماکلوبمید بسیار کمتر است. کمتر از 4 درصد مصرف کنندگان این دارو خبر از دچار شدن به عوارض جانبی جنسی در زمان مصرف آن داده‌اند. مصرف این دارو در استرالیا و فنلاند شایع است اما داروی مزبور برای مصرف در ایالات متحد آمریکا مورد تأیید قرار نگرفته است.

مدیریت عوارض جانبی جنسی داروهای ضد افسردگی
اختلال عملکرد جنسی لزوماً یک عارضۀ جانبی پایدار ناشی از مصرف داروهای ضد افسردگی نیست. در برخی از موارد بیماران در خلال هفته‎ها یا ماه‌های نخست مصرف این داروها دچار عوارض مزبور می‎شوند و سپس از شدت بروز این علایم کاسته می‎شود.
بسیاری از مردم مصرف کننده داروهای مزبور نیز ممکن است در مدیریت عوارض جانبی جنسی مبتلابه خود به طرق مختلف موفقیت‎هایی پیدا کنند.

تغییر دارو
اگر عوارض جانبی ایجاد شده توسط داروهای ضد افسردگی پایدار یا شدید باشد، این امکان برای بیمار وجود دارد که نتایج مصرف داروهای دیگر را امتحان کند.
در صورت همکاری با پزشک، فرد به تدریج از یک داروی فعلاً مورد مصرف فاصله گرفته و داروی دیگری مصرف خواهد کرد. پس از گذراندن یک دورۀ آزمون مناسب، دکتر می‎تواند به ارزیابی این موضوع بپردازد که آیا باید نوع داروی مصرفی یا دوز مصرف داروی کنونی را تغییر دهد.

کاهش دوز
دوز مصرفی دارو نیز ممکن است بر اثرات جانبی جنسی تجربه شده از سوی بیمار مؤثر باشد. اگر بیمار احساس می‌کند که دوز داروی مصرف شده توسط وی بیش از حد زیاد است می‎توان این موضوع را زیر نظر پزشک مورد ارزیابی قرار داد.
دکتر در این مورد ابتدا دوزهای کمتری از دارو را برای بیمار تجویز می‎کند. آنگاه این وضعیت پایش می‎شود تا کمترین میزان دارو که به شکل مؤثر عمل می‎کند برای بیمار مشخص گردد. دوز مصرف دارو چیزی بسیار وابسته به شرایط فرد بیمار است و نباید تنظیم آن بدون نظارت و راهنمایی پزشک صورت گیرد.

تغییرات شخصی
در عین حال راه‌هایی برای افزایش شهوت جنسی بدون تنظیم مقدار داروی مصرفی توسط فرد وجود دارد.
برای بسیاری از مردم این میل به سکس است که توسط داروهای ضد افسردگی لطمه می‎بیند. آنان ممکن است به صورت فیزیکی تحریک شوند و با وجود این فاقد میل و شور جنسی برای تحقق برانگیختگی فیزیکی خود باشند.
در چنین مواردی، این کار مفید خواهد بود که به بدن اجازه دهیم وارد سلسله حرکاتی شود که معمولاً باعث بروز انگیزش جنسی در فرد می‎شود. اقدام به ناز و نوازش می‎تواند بدن را تحریک کند و نیز می‎تواند به تأثیرگذاری بر ذهن و افزایش شهوت جنسی طبیعی کمک کند.
دکترها همچنین ممکن است به بیمارانی که به صورت همه روزه دارو مصرف کنند توصیه نمایند که فعالیت جنسی خود را برای زمان پیش از مصرف دارو برنامه‎ریزی کنند. در برخی موارد، افزودن یک داروی محرک جنسی می‎تواند به بهبود عملکرد جنسی فرد کمک کند. همانند همیشه مردم باید در مورد این گزینه‎ها با پزشک خود مشورت کنند.
از آنجا که امکان دارد داروهای ضد افسردگی باعث کاهش میزان دوپامین در بدن شوند، این موضوع مهم است که مردم برای حفظ سطح طبیعی دوپامین در بدن مقدار کافی آن را دریافت کنند. این می‎تواند به سادگی برخورداری از استراحت کافی و ورزش و در کنار آنها کاهش از میزان استرس باشد.

دورنما
بسیاری از داروهای ضد افسردگی موجود در بازار با عوارض جانبی جنسی مرتبط شده‎اند. علایم از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما می‎تواند بر زندگی شخص تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
مدیریت این عوارض جانبی نیازمند ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروهای متفاوت، و تصحیح دوز مصرف داروها است. در همکاری با پزشک بیماران می‎توانند به کاهش یا محو اثرات جانبی جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی کمک کنند./

Source:
Sexual side effects of antidepressants: Symptoms and treatment
Last reviewed Thu 23 February 2017
By Jon Johnson
Reviewed by Alan Carter, PharmD