ریکتس (ریکتز) یا نرمی استخوان، ناشی از کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات

• دکتر جاستین چوی، ژاکلین کفاسو
• ترجمۀ فرهنگ راد

ریکتس [که برای آن معادل فارسی نرمی استخوان در دسترس بوده و در متن‎های موجود بیشتر با املاء ریکتز آمده است] یک اختلال اسکلتی است که بر اثر کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات ایجاد می‎شود. این مواد مغذی برای توسعه استخوان‎های سالم و نیرومند مهم هستند. مردم مبتلاء به ریکتس ممکن است استخوان‎های نرم یا ضعیف داشته، دچار توقف رشد شوند و در موارد شدید بیماری دفورمیتی (دگرشکلی) اسکلتی در بیمار ایجاد می‎شود.
ویتامین D به بدن در جذب کلسیم و فسفات از روده‎ها کمک می‎کند. مردم می‎توانند ویتامین D را از منابع مختلف مثل شیر، تخم مرغ، و ماهی تأمین کنند. بدن در عین حال وقتی در معرض نور آفتاب قرار می‎گیرد این ویتامین را تولید می‎کند.
کمبود ویتامین D برای بدن حفظ مقادیر کافی کلسیم و فسفات را با مشکل مواجه می‎کند. وقتی چنین اتفاقی رخ دهد، بدن هورمون‎هایی تولید می‎کند که باعث می‎شوند تا کلسیم و فسفات از استخوان‌ها خارج گردند. وقتی استخوان‎ها فاقد مواد معدنی مزبور باشند، ضعیف و نرم می‎شوند.
ریکتس بیشترین شیوع را در کودکان سنین 6 تا 36 ماهه دارد. کودکان در بالاترین ریسک ابتلاء به این بیماری قرار دارند زیرا بدن آنان در حال رشد است. کودکانی که در مناطق کم‌آفتاب زندگی می‌کنند، پیرو رژیم غذایی گیاهخواری هستند یا فرآورده‌های لبنی کافی مصرف نمی‎کنند. ممکن است به ویتامین D کافی دسترسی نیابند. در برخی از مواقع ریکتس ارثی است.
ریکتس در سطح ایالات متحد آمریکا نادر است. این بیماری در گذشته بیشتر شایع بود اما در اغلب کشورهای توسعه یافته در طول سال‌های دهه 1940 میلادی مقدمتاً به علت استفاده از غذاهای غنی شده مثل سریال‌های حاوی ویتامین D از بین رفت.

[در این مقاله:]
• ریسک فاکتورهای ریکتس [نرمی استخوان]
• علایم ریکتس
• تشخیص ریکتس
• درمان ریکتس
• دورنما در ریکتس
• پیشگیری از ریکتس

چه کسی در خطر ابتلاء به ریکتس قرار دارد؟
ریسک فاکتورهای ریکتس شامل موارد زیر است:

سن
ریکتس بیشترین شیوع را در میان کودکان سنین 6 تا 36 ماهه دارد. در طول این دوره زمانی، کودکان اغلب رشدی سریع را تجربه می‌کنند. در این دوره زمانی بدن آنان برای قدرت گرفتن و توسعه استخوان‎های سالم به بیشترین مقدار کلسیم و فسفات نیاز دارد.

رژیم غذایی
مردم در صورتی که از رژیم گیاهخواری پیروی کنند و این رژیم فاقد ماهی، تخم مرغ یا شیر باشد در ریسک بالاتری برای ابتلاء به ریکتس قرار خواهند داشت. در عین حال خطر ابتلاء به ریکتس در افرادی که در گوارش شیر مشکل داشته یا دچار آلرژی به قند شیر (لاکتوز) باشند، بیشتر است. نوزادانی نیز که صرفاً از شیر پستان تغذیه می‌کنند ممکن است دچار کمبود ویتامین D شوند. شیر پستان دارای مقادیر کافی ویتامین D برای پیشگیری از ریکتس نیست.

رنگ پوست
کودکان دارای تبار آفریقایی، جزایر اقیانوس آرام و خاور میانه در معرض خطر بیشتری برای ابتلاء به ریکتس قرار دارند زیرا رنگ پوست آنان تیره است. پوست تیره به اندازه پوست روشن نسبت به نور آفتاب واکنش نشان نمی‎دهد، بنابراین در این نوع پوست مقدار کمتری ویتامین D تولید می‎شود.

محدوده جغرافیایی
بدن انسان وقتی در معرض تابش نور آفتاب قرار می‎گیرد، ویتامین D تولید می‎کند، بنابراین مردمی که در نقاط دارای مقادیر کم تابش آفتاب هستند در معرض ریسک بالاتری برای ابتلاء به ریکتس قرار دارند. در صورتی که مردم در ساعات تابش آفتاب در فضای بسته و دور از نور آفتاب باشند خطر مورد اشاره در مورد آنان بیشتر خواهد بود.

ژن
یک شکل ریکتس می‎تواند ارثی باشد. این بدان معنی است که اختلال مزبور از طریق ژن‌ها منتقل می‎شود. این نوع ریکتس که زیر عنوان ریکتس ارثی شناخته می‎شود باعث ممانعت از جذب فسفات توسط کلیه‌ها می‎گردد.

علایم ریکتس کدامند؟
علایم ریکتس شامل موارد زیر است:
• درد یا حساسیت در استخوان‌های بازوها، پاها، لگن، یا ستون فقرات
• توقف رشد و کوتاهی قد
• شکستگی استخوان
• کرامپ‎های عضلات
• دگرشکلی دندان‎ها مثل:
- تأخیر در شکل‎گیری دندان
- سوراخ شدن مینای دندان
- آبسه
- نقایص ساختاری دندان
- افزایش تعداد حفرات دندانی
• دگرشکلی اسکلتی شامل:
- غرابت شکل جمجمه
- کمانی شکل شدن پاها
- برآمدگی‌های روی قفسه دنده‌ای
- بیرون زدن استخوان سینه
- خمیدگی ستون فقرات
- دگرشکلی لگن
در صورت بروز علایم ریکتس در کودک خود بلافاصله او را به پزشک ارجاع دهید. اگر ریکتس در طول دوران رشد کودکی درمان نشود آنگاه فرد در بزرگسالی بسیار کوتاه قد خواهد شد. دگرشکلی‎های ایجاد شده در بدن نیز در صورت عدم درمان ریکتس حالت دایمی خواهند داشت.

ریکتس چگونه تشخیص داده می‎شود؟
پزشک ممکن است بتواند ریکتس را تنها بر مبنای یک معاینه بالینی تشخیص دهد. پزشک نشانه‎های درد یا حساسیت را با وارد کردن فشار جزئی به اندام‎ها مورد بررسی قرار می‎دهد. در عین حال پزشک می‎تواند از تست‎های زیر برای تشخیص ریکتس استفاده کند:
- آزمایش خون برای بررسی میزان کلسیم و فسفات در خون
- تست اشعه X استخوان برای بررسی دگرشکلی‎های استخوانی
در موارد نادر از بیوپسی استخوان استفاده می‎شود. این تست شامل خارج کردن مقدار اندکی از استخوان است که برای آنالیز به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.

ریکتس چگونه درمان می‎شود؟
درمان ریکتس بر جایگزینی ویتامین یا مواد معدنی ناکافی در بدن متمرکز می‎شود. این روش باعث از بین رفتن عمده علایم مرتبط به ریکتس می‎گردد. اگر بچه دچار کمبود ویتامین D باشد، آنگاه پزشک احتمالاً قرار گرفتن بیشتر در معرض نور آفتاب را توصیه خواهد کرد (در صورت امکان). پزشک در عین حال مصرف بیشتر محصولات حاوی ویتامین D مثل ماهی، کبد، شیر، و تخم مرغ را توصیه می‎کند.
در عین حال بیمار می‎تواند از مکمل‏های کلسیم و ویتامین D برای درمان ریکتس استفاده کند. مردم باید در مورد دوز صحیح مصرف مکمل‎ها با پزشک مشورت کنند، زیرا این دوز بر مبنای ابعاد و اندازه بدن بچه متفاوت است. مصرف زیاد ویتامین D یا کلسیم می‎تواند ناایمن و مضر باشد.
اگر بیمار دچار دگرشکلی اسکلتی شده باشد، آنگاه این احتمال وجود دارد که بچه برای رشد استخوانی صحیح نیاز به استفاده از عضوبند داشته باشد. در موارد شدید، نیاز به عمل جراحی تصحیح وضعیت استخوانی مطرح است.
در مورد ریکتس ارثی، برای درمان بیماری لازم است تا ترکیبی از مکمل‎های فسفات و میزان زیادی از نوع خاصی ویتامین D برای بیمار مورد استفاده قرار گیرد.

پس از درمان ریکتس چه چیزی انتظار می‎رود؟
افزایش میزان ویتامین D، کلسیم و فسفات به تصحیح اختلال مورد بحث کمک می‎کند. اغلب کودکان دچار ریکتس در طول یک هفته علایم بهبود را در خود می‎بینند.
دگرشکلی‎های استخوانی در اغلب مواقع بر اثر درمان ریکتس، در صورتی که کودک در حال رشد باشد بهبود یافته یا از بین می‎روند. به هر حال، اگر ریکتس در طول دوره رشد کودک درمان نشود آنگاه امکان دایمی شدن علایم ایجاد شده در ساختار اسکلتی فرد وجود دارد.

چگونه می‎توان از ریکتس پیشگیری کرد؟
بهترین راه پیشگیری از ریکتس داشتن رژیم غذایی دارای مقادیر کافی کلسیم، فسفات و ویتامین D است. مردم دچار اختلالات کلیه باید با نظارت پزشک سطح کلسیم و فسفات بدن خود را منظماً پایش کنند.
قرار گرفتن به قاعده زیر نـور آفتاب می‎تواند مانع از بروز ریکتس شود. بر مبنای اعلام "خدمات ملی سلامت انگلستان" مردم صرفاً نیاز دارند تا دست‎ها و صورت خود را در طول فصول بهار و تابستان چند بار در طول هفته در معرض نور آفتاب قرار دهند تا از بروز ریکتس پیشگیری شود.
اغلب بزرگسالان به قدر کافی در معرض نور آفتاب قرار می‎گیرند. به یاد داشتن این نکته مهم است که قرارگیری بیش از حد در معرض نور آفتاب به پوست آسیب می‎زند و برای پیشگیری از این معضل استفاده از کرم‌های ضد آفتاب ضروری است. اما گاهی از اوقات استفاده از ضد آفتاب باعث ممانعت از تولید ویتامین D در بدن می‎شود، بنابراین خوردن غذاهای حاوی ویتامین D یا مصرف مکمل‎های این ویتامین مفید خواهد بود. موازین پیشگیری می‎توانند به شکلی قابل ملاحظه خطر بروز ریکتس را کاهش دهند./

Source:
Healthline
Rickets
Medically reviewed by Justin Choi, MD
on May 17, 2017 —
Written by Jacquelyn Cafasso