اسکولیوسیس (اسکولیوز) یا انحراف ستون فقرات به پهلو - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست، دکتر ویلیام موریسون
• ترجمه هامیک رادیان

 اسکولیوسیس [اسکولیوز] باعث ایجاد انحراف به پهلو در ستون فقرات می‎شود. اسکولیوز می‎تواند مبتلابۀ هر بخشی از ستون فقرات گردد اما بیشترین شیوع آن در سطح قفسه سینه و قسمت کمر به چشم می‎خورد.
اسکولیوز اغلب در کودکان ایجاد می‎شود. در بیشتر موارد به درمان نیازی نیست زیرا انحنای مورد اشاره با رشد کودک خود به خود از بین می‎رود. به هر حال، بسته به میزان انحراف و سن کودک اغلب ترکیبی از عضوبند و فیزیوتراپی توصیه می‎شود.
تعداد بسیار کمی از بیماران دچار اسکولیوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. عوارض اسکولیوز شامل درد مزمن، کمبودهای تنفسی، و کاهش قابلیت ورزشی بیماران است.

[مطالب این مقاله:]
• اسکولیوز چیست؟
• درمان
• علایم
• ورزش
• جراحی
• علل
• انواع

اسکولیوز چیست؟
فرد دچار اسکولیوز با یک انحنا یا انحراف C یا S شکل در ستون فقرات خود مواجه می‎شود.
اسکولیوز ممکن است در هر سنی بروز کند اما اغلب از سن 10 تا 12 سالگی یا در دوران نوجوانی خود را نشان می‎دهد، و در عین حال گاهی از اوقات علایم آن در نوزادان دیده می‌شود.
دلایل تغییر شکل مورد بحث معمولاً روشن نیست اما برخی موارد آن با فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، اسپاینا بیفیدا، یا نقایص مادرزادی مرتبط شده‎اند.
انحنای ساختاری ستون فقرات دایمی است و ممکن است ناشی از اختلال دیگری باشد. انحنای غیر ساختاری موقتی است و احتمال ناپدید شدن آن در گذر زمان وجود دارد.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
پکتوس اکس‌کاواتوم یا قفسه سینه قیفی شکل

درمان
اغلب کودکان دچار اسکولیوز با انحنا یا انحراف اندکی در ستون فقرات مواجهند که نیازی به درمان ندارد.
پزشک پیگیری هر 4 تا 6 ماه یک بار را برای پایش انحنای ستون فقرات در محیط کلینیکی و مقدمتاً با استفاده از اشعه X را توصیه می‎کند.
عوامل زیر در زمان انتخاب گزینه‎های درمانی در مد نظر پزشک خواهند بود:
• جنس: زنان بیش از مردان محتمل است که دچار اسکولیوزی باشند که به تدریج رو به تشدید می‎گذارد.
• شدت انحراف: هر قدر میزان انحراف بیشتر باشد، ریسک تشدید آن به مرور زمان بالاتر خواهد بود. انحناهای S شکل که "انحنای مضاعف" نامیده می‎شوند گرایشی به تشدید در گذر زمان از خود نشان می‎دهند. احتمال تشدید انحناهای C شکل کمتر است.
• وضعیت انحنا یا خمیدگی: در مقایسه با خمیدگی یا انحنایی که در بخش پایینی یا بالایی ستون فقرات ایجاد شده باشد احتمال وخامت انحنایی که در بخش مرکزی ستون فقرات ایجاد شده باشد، بیشتر خواهد بود.
• بلوغ استخوانی: ریسک وخامت اختلال اگر رشد استخوانی در فرد متوقف شده باشد کمتر است. عضوبندها در زمانی که استخوان‎ها هنوز در حال رشد هستند مؤثرترند.

قالب‌گیری
قالب‎گیری گاهی از اوقات به جای عضوبند در مورد اسکولیوز کودکان به کار می‎رود تا به ستون فقرات کودک کمک شود که در هنگام رشد به وضعیت نرمال خود برگردد.
قالب به خارج بدن بیمار متصل می‎شود و بیمار تمام مدت آن را به تن خواهد داشت. از آنجا که کودکان به سرعت رشد می‎کنند، قالب مزبور منظماً تعویض می‎شود.

عضوبندها
اگر بیمار دچار اسکولیوز متوسط بوده و استخوان‎ها هنوز در حال رشد باشند دکتر ممکن است استفاده از عضوبند (پشت‎بند) را توصیه کند. این کار مانع از انحنای بیشتر می‎شود اما باعث درمان یا معکوس شدن انحنا نخواهد شد. عضوبندها معمولاً تمام وقت و حتی در طول شب باید به تن بیمار باشند. هر قدر میزان استفاده از آنها بیشتر باشد اثربخشی آنها نیز بیشتر خواهد بود.
عضوبند به طور معمول باعث ایجاد محدودیت در فعالیت‎های کودک نمی‎شود. اگر کودک مایل باشد تا به فعالیت فیزیکی بپردازد، می‎توان عضوبند را باز کرد.
وقتی رشد استخوان‎ها متوقف می‎شود دیگر عضوبندها کاربرد ندارند. دو نوع عضوبند وجود دارد:
• ارتوزیس تروکلومبوساکرال / TLSO - TLSO از جنس پلاستیک است و برای پوشش ناحیۀ دچار انحراف بدن طراحی می‎شود. این عضوبندها معمولاً از زیر لباس مشهود نیستند.
• عضوبند میلواکی - این نوعی عضوبند تاب‎گشت کامل است و یک حلقۀ گردنی دارد که در ناحیۀ چانه و پشت سر قرار می‎گیرد. این نوع عضوبند فقط هنگامی به کار می‎رود که استفاده از TLSO امکان نداشته باشد یا مؤثر نباشد.
یک مطالعه پی برده است که وقتی عضوبند برای کودکان 10 تا 15 ساله با اسکولیز به علل ناشناخته به کار می‎رود، ریسک وخامت اختلال یا نیاز آن به عمل جراحی کاهش می‎یابد.

علایم
اسکولیوز به طور معمول در دورۀ نوزادی یا نوجوانی خود را نشان می‎دهد.

علایم در دوره نوجوانی
شایع‌ترین شکل اسکولیوز مربوط به دوره نوجوانی است. این نوع اسکولیوز به نام اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شناخته می‎شود. نوع مزبور می‎تواند از سن 10 سالگی دچار کودکان شود.
ایدیوپاتیک به معنی اختلال با علت ناشناخته است. علایم می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• سر کمی از مرکز بدن منحرف می‎شود
• قفسه دنده‎ای متقارن نیست - دنده‎ها ممکن است در سطوح ناهمسان قرار داشته باشند
• یک مفصل ران نسبت به دیگری حالت شاخص‌تری دارد
• لباس‎ها به طور درست در بدن قرار نمی‎گیرند
• یک شانه یا یک کتف بالاتر از دیگری قرار می‎گیرد
• بدن فرد ممکن است به یک سمت انحنا پیدا کرده یا خم شود
• طول پاها یکسان به نظر نمی‎رسد

علایم در نوزادان
در نوزادان علایم عبارتند از:
• یک توده بر روی یک سمت قفسه سینه به چشم می‎خورد
• بچه ممکن است مداوماً به یک پهلو خم شود
• در موارد شدیدتر مشکلات مرتبط به قلب و ریه‎ها به تنگی نفس و درد قفسه سینه منجر می‎شود
برخی انواع اسکولیوز می‎توانند باعث ایجاد درد پشت شوند اما درد ناشی از آنها معمولاً چندان شدید نیست. درد پشت در مردم پیر دچار اسکولیوز درازمدت شیوع ندارد.
در صورت عدم درمان اسکولیوز مشکلات ناشی از آن مثل اختلال عملکرد قلب و ریه ممکن است گریبانگیر فرد شود.

ورزش
ورزش‌های مختلفی برای اسکولیوز طراحی شده و مکاتب مختلف راهکارهای متفاوتی را در این مورد معرفی کرده‎اند. به هر حال، هدف تمامی آنها تجدید تنظیم ستون فقرات، قفسه دنده‎ها، شانه‎ها، و لگن برای رسیدن بدن به حالت نرمال است.
در سال 2016 تحقیقات ثبت کردند که شواهد رشد یابنده‎ای در این مورد وجود دارد که ورزش می‎تواند در درمان اسکولیوز کمک کننده باشد، اما برای تعیین مفیدترین نوع آن به تحقیق بیشتری نیاز است.

جراحی
در موارد شدید امکان پیشرفت اسکولیوز به مرور زمان وجود دارد. در این موارد ممکن است پزشک انجام عمل فیوژن ستون فقرات را توصیه کند. این جراحی انحنای ستون فقرات را کاهش داده و از وخامت این اختلال پیشگری می‎کند.
جراحی اسکولیوز شامل موارد زیر است:
• پیوند استخوان - دو یا سه مهره (استخوان‎های ستون فقرات) با پیوندهای استخوانی جدید به هم متصل می‎شوند. گاهی اوقات از میله‎های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم برای راست نگه داشتن ستون فقرات پس از التیام استخوان استفاده می‎شود.
• مراقبت‌های ویژه - عمل جراحی مزبور بین 4 تا 8 ساعت زمان می‎برد. پس از جراحی، کودک به بخش مراقبت‎های ویژه (ICU) منتقل می‎شود که در آنجا به وی مایعات داخل نخاعی و داروهای ضد درد داده می‎شود. در بیشتر موارد کودک حدود 24 ساعت در ICU می‎ماند اما این احتمال هست که ناچار شود تا بین یک هفته تا ده روز را در شرایط مراقبت ویژه بگذراند.
• ریکاوری - کودکان اغلب اوقات می‎توانند پس از گذشت 4 تا 6 هفته به مدرسه برگردند، و تقریباً پس از گذشت یک سال از عمل جراحی قادر خواهند بود تا ورزش کردن را از سر بگیرند. در برخی موارد یک عضوبند برای ناحیۀ پشت با هدف تقویت ستون فقرات به مدت حدود 6 ماه مورد استفاده قرار می‎گیرد.
بیمار نیاز به آن دارد که هر 6 ماه یک بار برای درازتر کردن میله‎ها به بیمارستان برگردد - این عمل به طور معمول از نوع سرپایی است زیرا بیمار ناچار نیست که شب را در محیط بیمارستان بگذراند. میله‎ها پس از رشد ستون فقرات با عمل جراحی از بدن خارج می‎شوند.
پزشک صرفاً زمانی انجام عمل فیوژن را تجویز می‎کند که فواید عمل بر ریسک‎های آن چربش داشته باشد. ریسک‎ها در این مورد عبارتند از:
• جابجا شدن میله‎ها: یک میله ممکن است از وضعیت صحیح خود خارج شود و بنابراین انجام عمل جراحی مجدد ضروری خواهد بود.
• پسودارتروسیس: یکی از استـخوان‎های مورد استفاده برای ترکیب ستون فقرات به طور کامل سر جای خود قرار نمی‎گیرد که این باعث ایجاد ناراحتی خفیف برای بیمار و عدم توفیق در تصحیح ستون فقرات می‎شود. در این مورد نیز جراحی مجدد نیاز خواهد بود.
• عفونت: اگر عفونت ایجاد شود، به طور معمول با استفاده از آنتی‎بیوتیک درمان می‎شود.
• صدمه به عصب: صدمه به عــصب‎های ستون فقرات وارد می‎شود که به بروز علایم خفیف مثل بی‎حسی در یکی از پاها یا هر دو تا مشکلات شدید مثل فلج یا از دست رفتن کنترل بر عملکرد پایین تنه منجر می‎گردد.
این احتمال هست که در زمان انجام جراحی برای اسکولیوز یک جراح اعصاب حضور یابد.

علل
در زیر برخی از علل محتمل اسکولیوز فهرست شده است:
• اختلالات عصبی عضلانی: این اختلالات بر عصب‎ها و عضلات لطمه می‎زنند و شامل فلج مغزی، پلی‎میلیت و دیستروفی عضلانی می‎شوند.
• اسکولیوز مادرزادی: این نوع اسکولیوز مورد نادری است و زمانی بروز می‎کند که استخوان‎های ستون فقرات در هنگام رشد جنین در رحم مادر به شکل غیر نرمال توسعه پیدا می‎کنند.
• ژن‎های خاص: گمان می‎رود که دستکم یک ژن در ایجاد اسکولیوز درگیر است.
• طول پا: اگر یکی از پاها بلندتر از دیگری باشد احتمال ابتلاء فرد به اسکولیوز وجود خواهد داشت.
• اسکولیوز سندرمیک: اسکولیوز ممکن است به عنوان بخشی از یک بیماری دیگر شامل نورفیبروماتوز و سندرم مارفان بروز کند.
• استئوپوروزیس: پوکی استخوان می‎تواند به علت انحطاط استخوان سبب ایجاد اسکولیوز شود.
• علل دیگر: حالت بد قرارگیری بدن، حمل بار یا کوله بر پشت، اختلالات بافت متصل و برخی جراحات و آسیب‎دیدگی‎ها می‎توانند باعث ایجاد اسکولیوز شوند.

ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای اسکولیوز شامل موارد زیر است:
• نشانه‎ها و علایم اغلب اوقات در بزنگاه‎های رشد مثل آستانۀ بلوغ بروز می‎کنند.
• جنس: زنان در ریسک بالاتری برای ابتلاء به اسکولیوز قرار دارند.
• ژنتیک: مردم دچار اسکولیوز ممکن است دارای یک خویشاوند نزدیک مبتلا به همین بیماری باشند.

انواع
"انجمن اسکولیوز بریتانیا" پنج نوع اصلی اسکولیوز را توصیف کرده است:
• اسکولیوز مادرزادی
• اسکولیوز با آغاز زودهنگام که در سنین بین زمان تولد و 10 سالگی بروز می‎کند
• اسکولیوز نوجوانی ایدیوپاتیک، که در زمان رشد بچه بروز کرده به انحنا و انحراف ستون فقرات منجر می‎شود
• اسکولیوز انحطاطی که بر اثر روند سایش و فرسایش سیستم اسکلتی مبتلابۀ افراد بزرگسال می‎شود، چه پیشتر دچار اسکولیوز بوده یا نبوده باشند
• اسکولیوز عصبی عضلانی از مشکلات موجود در سیستم عضلانی یا عصبی ریشه می‎گیرد
• کیفور شوئرمان، که در آن بخش‌های جلوی مهره‎های ستون فقرات آهسته‌تر از بخش‌های عقبی رشد می‎کنند؛ و باعث کوچک‎تر شدن آنها می‎شود.
• اسکولیوز سندرمیک که با یک سندرم یا طیفی از آنها شامل سندرم مارفان و تریزومی 21 مرتبط است

تشخیص
دکتر معاینۀ بالینی برای بررسی ستون فقرات، دنده‎ها، مفاصل ران، و شانه‎ها را در دستور کار قرار می‎دهد.
به کمک ابزاری به نام اینکلاینومتر یا اسکولیومتر دکتر می‎تواند درجه پیشرفت اسکولیوز (اسکولیوسیس) را اندازه‎گیری کند.
احتمال ارجاع بیمار به متخصص ارتوپدی وجود دارد.
تست‎های تصویربرداری مثل اشعه ایکس، CT اسکن و MRI می‏‌توانند به شناسایی دقیق انحنای ستون فقرات، ابعاد انحنا، مسیر، محدوده و زاویۀ آن کمک کنند./

Source:
Everything you need to know about scoliosis
Last reviewed Fri 22 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by William Morrison, MD