• کریستین نوردکویست، دکتر ویلیام موریسون
• ترجمه هامیک رادیان
اسکولیوسیس [اسکولیوز] باعث ایجاد انحراف به پهلو در ستون فقرات می‌شود. اسکولیوز می‌تواند مبتلابۀ هر بخشی از ستون فقرات گردد اما بیشترین شیوع آن در سطح قفسه سینه و قسمت کمر به چشم می‌خورد.
اسکولیوز اغلب در کودکان ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد به درمان نیازی نیست زیرا انحنای مورد اشاره با رشد کودک خود به خود از بین می‌رود. به هر حال، بسته به میزان انحراف و سن کودک اغلب ترکیبی از عضوبند و فیزیوتراپی توصیه می‌شود.
تعداد بسیار کمی از بیماران دچار اسکولیوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. عوارض اسکولیوز شامل درد مزمن، کمبودهای تنفسی، و کاهش قابلیت ورزشی بیماران است.
[مطالب این مقاله:]
• اسکولیوز چیست؟
• درمان
• علایم
• ورزش
• جراحی
• علل
• انواع
اسکولیوز چیست؟
فرد دچار اسکولیوز با یک انحنا یا انحراف C یا S شکل در ستون فقرات خود مواجه می‌شود.
اسکولیوز ممکن است در هر سنی بروز کند اما اغلب از سن 10 تا 12 سالگی یا در دوران نوجوانی خود را نشان می‌دهد، و در عین حال گاهی از اوقات علایم آن در نوزادان دیده می‌شود.
دلایل تغییر شکل مورد بحث معمولاً روشن نیست اما برخی موارد آن با فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، اسپاینا بیفیدا، یا نقایص مادرزادی مرتبط شده‌اند.
انحنای ساختاری ستون فقرات دایمی است و ممکن است ناشی از اختلال دیگری باشد. انحنای غیر ساختاری موقتی است و احتمال ناپدید شدن آن در گذر زمان وجود دارد.
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
پکتوس اکس‌کاواتوم یا قفسه سینه قیفی شکل
درمان اسکولیوز
اغلب کودکان دچار اسکولیوز با انحنا یا انحراف اندکی در ستون فقرات مواجهند که نیازی به درمان ندارد.
پزشک پیگیری هر 4 تا 6 ماه یک بار را برای پایش انحنای ستون فقرات در محیط کلینیکی و مقدمتاً با استفاده از اشعه X را توصیه می‌کند.
عوامل زیر در زمان انتخاب گزینه‌های درمانی در مد نظر پزشک خواهند بود:
• جنس: زنان بیش از مردان محتمل است که دچار اسکولیوزی باشند که به تدریج رو به تشدید می‌گذارد.
• شدت انحراف: هر قدر میزان انحراف بیشتر باشد، ریسک تشدید آن به مرور زمان بالاتر خواهد بود. انحناهای S شکل که "انحنای مضاعف" نامیده می‌شوند گرایشی به تشدید در گذر زمان از خود نشان می‌دهند. احتمال تشدید انحناهای C شکل کمتر است.
• وضعیت انحنا یا خمیدگی: در مقایسه با خمیدگی یا انحنایی که در بخش پایینی یا بالایی ستون فقرات ایجاد شده باشد احتمال وخامت انحنایی که در بخش مرکزی ستون فقرات ایجاد شده باشد، بیشتر خواهد بود.
• بلوغ استخوانی: ریسک وخامت اختلال اگر رشد استخوانی در فرد متوقف شده باشد کمتر است. عضوبندها در زمانی که استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند مؤثرترند.
قالب‌گیری
قالب‌گیری گاهی از اوقات به جای عضوبند در مورد اسکولیوز کودکان به کار می‌رود تا به ستون فقرات کودک کمک شود که در هنگام رشد به وضعیت نرمال خود برگردد.
قالب به خارج بدن بیمار متصل می‌شود و بیمار تمام مدت آن را به تن خواهد داشت. از آنجا که کودکان به سرعت رشد می‌کنند، قالب مزبور منظماً تعویض می‌شود.
عضوبندها
اگر بیمار دچار اسکولیوز متوسط بوده و استخوان‌ها هنوز در حال رشد باشند دکتر ممکن است استفاده از عضوبند (پشت‌بند) را توصیه کند. این کار مانع از انحنای بیشتر می‌شود اما باعث درمان یا معکوس شدن انحنا نخواهد شد. عضوبندها معمولاً تمام وقت و حتی در طول شب باید به تن بیمار باشند. هر قدر میزان استفاده از آنها بیشتر باشد اثربخشی آنها نیز بیشتر خواهد بود.
عضوبند به طور معمول باعث ایجاد محدودیت در فعالیت‌های کودک نمی‌شود. اگر کودک مایل باشد تا به فعالیت فیزیکی بپردازد، می‌توان عضوبند را باز کرد.
وقتی رشد استخوان‌ها متوقف می‌شود دیگر عضوبندها کاربرد ندارند. دو نوع عضوبند وجود دارد:
• ارتوزیس تروکلومبوساکرال / TLSO - TLSO از جنس پلاستیک است و برای پوشش ناحیۀ دچار انحراف بدن طراحی می‌شود. این عضوبندها معمولاً از زیر لباس مشهود نیستند.
• عضوبند میلواکی - این نوعی عضوبند تاب‌گشت کامل است و یک حلقۀ گردنی دارد که در ناحیۀ چانه و پشت سر قرار می‌گیرد. این نوع عضوبند فقط هنگامی به کار می‌رود که استفاده از TLSO امکان نداشته باشد یا مؤثر نباشد.
یک مطالعه پی برده است که وقتی عضوبند برای کودکان 10 تا 15 ساله با اسکولیز به علل ناشناخته به کار می‌رود، ریسک وخامت اختلال یا نیاز آن به عمل جراحی کاهش می‌یابد.
علایم اسکولیوز
اسکولیوز به طور معمول در دورۀ نوزادی یا نوجوانی خود را نشان می‌دهد.
علایم در دوره نوجوانی
شایع‌ترین شکل اسکولیوز مربوط به دوره نوجوانی است. این نوع اسکولیوز به نام اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شناخته می‌شود. نوع مزبور می‌تواند از سن 10 سالگی دچار کودکان شود.
ایدیوپاتیک به معنی اختلال با علت ناشناخته است. علایم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• سر کمی از مرکز بدن منحرف می‌شود
• قفسه دنده‌ای متقارن نیست - دنده‌ها ممکن است در سطوح ناهمسان قرار داشته باشند
• یک مفصل ران نسبت به دیگری حالت شاخص‌تری دارد
• لباس‌ها به طور درست در بدن قرار نمی‌گیرند
• یک شانه یا یک کتف بالاتر از دیگری قرار می‌گیرد
• بدن فرد ممکن است به یک سمت انحنا پیدا کرده یا خم شود
• طول پاها یکسان به نظر نمی‌رسد
علایم در نوزادان
در نوزادان علایم عبارتند از:
• یک توده بر روی یک سمت قفسه سینه به چشم می‌خورد
• بچه ممکن است مداوماً به یک پهلو خم شود
• در موارد شدیدتر مشکلات مرتبط به قلب و ریه‌ها به تنگی نفس و درد قفسه سینه منجر می‌شود
برخی انواع اسکولیوز می‌توانند باعث ایجاد درد پشت شوند اما درد ناشی از آنها معمولاً چندان شدید نیست. درد پشت در مردم پیر دچار اسکولیوز درازمدت شیوع ندارد.
در صورت عدم درمان اسکولیوز مشکلات ناشی از آن مثل اختلال عملکرد قلب و ریه ممکن است گریبانگیر فرد شود.
ورزش
ورزش‌های مختلفی برای اسکولیوز طراحی شده و مکاتب مختلف راهکارهای متفاوتی را در این مورد معرفی کرده‌اند. به هر حال، هدف تمامی آنها تجدید تنظیم ستون فقرات، قفسه دنده‌ها، شانه‌ها، و لگن برای رسیدن بدن به حالت نرمال است.
در سال 2016 تحقیقات ثبت کردند که شواهد رشد یابنده‌ای در این مورد وجود دارد که ورزش می‌تواند در درمان اسکولیوز کمک کننده باشد، اما برای تعیین مفیدترین نوع آن به تحقیق بیشتری نیاز است.
جراحی
در موارد شدید امکان پیشرفت اسکولیوز به مرور زمان وجود دارد. در این موارد ممکن است پزشک انجام عمل فیوژن ستون فقرات را توصیه کند. این جراحی انحنای ستون فقرات را کاهش داده و از وخامت این اختلال پیشگری می‌کند.
جراحی اسکولیوز شامل موارد زیر است:
• پیوند استخوان - دو یا سه مهره (استخوان‌های ستون فقرات) با پیوندهای استخوانی جدید به هم متصل می‌شوند. گاهی اوقات از میله‌های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم برای راست نگه داشتن ستون فقرات پس از التیام استخوان استفاده می‌شود.
• مراقبت‌های ویژه - عمل جراحی مزبور بین 4 تا 8 ساعت زمان می‌برد. پس از جراحی، کودک به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل می‌شود که در آنجا به وی مایعات داخل نخاعی و داروهای ضد درد داده می‌شود. در بیشتر موارد کودک حدود 24 ساعت در ICU می‌ماند اما این احتمال هست که ناچار شود تا بین یک هفته تا ده روز را در شرایط مراقبت ویژه بگذراند.
• ریکاوری - کودکان اغلب اوقات می‌توانند پس از گذشت 4 تا 6 هفته به مدرسه برگردند، و تقریباً پس از گذشت یک سال از عمل جراحی قادر خواهند بود تا ورزش کردن را از سر بگیرند. در برخی موارد یک عضوبند برای ناحیۀ پشت با هدف تقویت ستون فقرات به مدت حدود 6 ماه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیمار نیاز به آن دارد که هر 6 ماه یک بار برای درازتر کردن میله‌ها به بیمارستان برگردد - این عمل به طور معمول از نوع سرپایی است زیرا بیمار ناچار نیست که شب را در محیط بیمارستان بگذراند. میله‌ها پس از رشد ستون فقرات با عمل جراحی از بدن خارج می‌شوند.
پزشک صرفاً زمانی انجام عمل فیوژن را تجویز می‌کند که فواید عمل بر ریسک‌های آن چربش داشته باشد. ریسک‌ها در این مورد عبارتند از:
• جابجا شدن میله‌ها: یک میله ممکن است از وضعیت صحیح خود خارج شود و بنابراین انجام عمل جراحی مجدد ضروری خواهد بود.
• پسودارتروسیس: یکی از استـخوان‌های مورد استفاده برای ترکیب ستون فقرات به طور کامل سر جای خود قرار نمی‌گیرد که این باعث ایجاد ناراحتی خفیف برای بیمار و عدم توفیق در تصحیح ستون فقرات می‌شود. در این مورد نیز جراحی مجدد نیاز خواهد بود.
• عفونت: اگر عفونت ایجاد شود، به طور معمول با استفاده از آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
• صدمه به عصب: صدمه به عــصب‌های ستون فقرات وارد می‌شود که به بروز علایم خفیف مثل بی‌حسی در یکی از پاها یا هر دو تا مشکلات شدید مثل فلج یا از دست رفتن کنترل بر عملکرد پایین تنه منجر می‌گردد.
این احتمال هست که در زمان انجام جراحی برای اسکولیوز یک جراح اعصاب حضور یابد.
علل اسکولیوز
در زیر برخی از علل محتمل اسکولیوز فهرست شده است:
• اختلالات عصبی عضلانی: این اختلالات بر عصب‌ها و عضلات لطمه می‌زنند و شامل فلج مغزی، پلی‌میلیت و دیستروفی عضلانی می‌شوند.
• اسکولیوز مادرزادی: این نوع اسکولیوز مورد نادری است و زمانی بروز می‌کند که استخوان‌های ستون فقرات در هنگام رشد جنین در رحم مادر به شکل غیر نرمال توسعه پیدا می‌کنند.
• ژن‌های خاص: گمان می‌رود که دستکم یک ژن در ایجاد اسکولیوز درگیر است.
• طول پا: اگر یکی از پاها بلندتر از دیگری باشد احتمال ابتلاء فرد به اسکولیوز وجود خواهد داشت.
• اسکولیوز سندرمیک: اسکولیوز ممکن است به عنوان بخشی از یک بیماری دیگر شامل نورفیبروماتوز و سندرم مارفان بروز کند.
• استئوپوروزیس: پوکی استخوان می‌تواند به علت انحطاط استخوان سبب ایجاد اسکولیوز شود.
• علل دیگر: حالت بد قرارگیری بدن، حمل بار یا کوله بر پشت، اختلالات بافت متصل و برخی جراحات و آسیب‌دیدگی‌ها می‌توانند باعث ایجاد اسکولیوز شوند.
ریسک فاکتورهای اسکولیوز
ریسک فاکتورهای اسکولیوز شامل موارد زیر است:
• نشانه‌ها و علایم اغلب اوقات در بزنگاه‌های رشد مثل آستانۀ بلوغ بروز می‌کنند.
• جنس: زنان در ریسک بالاتری برای ابتلاء به اسکولیوز قرار دارند.
• ژنتیک: مردم دچار اسکولیوز ممکن است دارای یک خویشاوند نزدیک مبتلا به همین بیماری باشند.
انواع اسکولیوز
"انجمن اسکولیوز بریتانیا" پنج نوع اصلی اسکولیوز را توصیف کرده است:
• اسکولیوز مادرزادی
• اسکولیوز با آغاز زودهنگام که در سنین بین زمان تولد و 10 سالگی بروز می‌کند
• اسکولیوز نوجوانی ایدیوپاتیک، که در زمان رشد بچه بروز کرده به انحنا و انحراف ستون فقرات منجر می‌شود
• اسکولیوز انحطاطی که بر اثر روند سایش و فرسایش سیستم اسکلتی مبتلابۀ افراد بزرگسال می‌شود، چه پیشتر دچار اسکولیوز بوده یا نبوده باشند
• اسکولیوز عصبی عضلانی از مشکلات موجود در سیستم عضلانی یا عصبی ریشه می‌گیرد
• کیفور شوئرمان، که در آن بخش‌های جلوی مهره‌های ستون فقرات آهسته‌تر از بخش‌های عقبی رشد می‌کنند؛ و باعث کوچک‌تر شدن آنها می‌شود.
• اسکولیوز سندرمیک که با یک سندرم یا طیفی از آنها شامل سندرم مارفان و تریزومی 21 مرتبط است
تشخیص اسکولیوز
دکتر معاینۀ بالینی برای بررسی ستون فقرات، دنده‌ها، مفاصل ران، و شانه‌ها را در دستور کار قرار می‌دهد.
به کمک ابزاری به نام اینکلاینومتر یا اسکولیومتر دکتر می‌تواند درجه پیشرفت اسکولیوز (اسکولیوسیس) را اندازه‌گیری کند.
احتمال ارجاع بیمار به متخصص ارتوپدی وجود دارد.
تست‌های تصویربرداری مثل اشعه ایکس، CT اسکن و MRI می‌توانند به شناسایی دقیق انحنای ستون فقرات، ابعاد انحنا، مسیر، محدوده و زاویۀ آن کمک کنند./
Source:
Everything you need to know about scoliosis
Last reviewed Fri 22 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by William Morrison, MD
