• جون جانسون، دکتر استیسی سمپسون
• ترجمه فرهنگ راد
کولیک کلیوی (رنال کولیک) درد ناشی از وجود سنگ در دستگاه ادراری (یورولیتیازیس) است. این درد ممکن است در هر نقطه از دستگاه ادراری، شامل ناحیۀ کلیهها تا مجرای ادرار، مثانۀ ادراری و حالب، بروز کند.
سنگ‌ها ممکن است در هر نقطه از نواحی نام برده ظاهر شوند و نیز میتوانند اندازههای متفاوتی داشته باشند. اغلب سنگ‌ها بر اثر تجمع مواد معدنی یا دیگر مواد مثل اسید اوریک ایجاد می‌شوند، موادی که میتوانند درون ادرار به یکدیگر بچسبند و یک تودۀ صُلب و سخت ایجاد نمایند.
گزینههای درمانی متعددی برای سنگ‌های ادراری وجود دارد. بسیاری از این سنگ‌ها بدون مداخلۀ جراحی دفع می‌شوند که این، مدیریت کولیک کلیوی را به‌یک نگرانی اولیه در طول درمان تبدیل میکند.
[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• درمان و انواع
• مدیریت درد
• پیشگیری
• دورنما
علایم
علایم کولیک کلیــوی بر مبنای اندازۀ سنگ و محل قرارگیری آن در دستگاه ادراری متفاوت است. برخی سنگ‌های کوچک فقط سبب ایجاد کولیک کلیوی خفیف می‌شوند، و فرد می‌تواند بدون تحمل ناراحتی زیاد آنها را از راه ادرار دفع کند.
سنگ‌های بزرگ‌تر سبب ایجاد دردهای مشقت‌بار می‌شوند به ویژه اگر به هر نقطهای در دستگاه ادراری مثل محل تلاقی کلیهها با این سیستم، یا مثانۀ ادراری یا حالب برسند و به آن بچسبند.
شایع‌ترین شکل تبارز کولیک کلیوی درد است که می‌تواند در سمت صدمه دیدۀ بدن و بین دندههای پایینی و کفل بروز کند، و نیز دردی است که به شکم و کشالۀ ران گسترش پیدا میکند.
درد به صورت موج‌هایی بروز میکند که هر یک از آنها به مدت 20 تا 60 دقیقه ادامه دارد و در فاصلۀ میان هجوم این دردها دوره‌های تسکین درد فرا میرسد.
کولیک کلیوی فقط یکی از علایم ناشی از سنگ‌های ادراری است. دیگر علایم که به صورت معمول در کنار کولیک کلیوی بروز می‌کنند شامل موارد زیر است:
• درد یا دشواری برای ادرار کردن
• وجود خون در ادرار که ممکن است به آن رنگی صورتی، قرمز یا قهوهای بدهد
• بدبو شدن ادرار
• تهوع
• استفراغ
• وجود اجزاء ریز درون ادرار
• احساس نیاز مداوم به ادرار کردن
• کفآلود شدن ادرار
• ادرار کردن به میزان بیشتر یا کمتر از میزان نرمال
نشانههای عفونت دستگاه ادراری ممکن است در برخی موارد مشاهده شود. این نشانه‌ها شامل تب، لرز، و تعریق سرد است. هر فردی که دچار این علایم شده باشد باید به پزشک مراجعه کند.
هر فردی که در کنار علایم کولیک کلیوی دچار علایم مندرج در فهرست زیر شده باشد باید بلافاصله به سرویس خدمات پزشکی اورژانس مراجعه کند:
• ناتوانی کامل در ادرار کردن
• استفراغ خارج از کنترل
• تب بالای 38.5 درجه سانتیگراد
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
احتباس ادرار یا شاشبند در بزرگسالان، کودکان، و بچههای نازاده
علل
کولیک کلیوی به علت چسبیدن یک سنگ به دستگاه ادراری ایجاد می‌شود. این اتفاق معمولاً در حالب رخ میدهد، که در آن سنگ مورد اشاره در هنگام عبور، در ناحیۀ محیط بر خود گسترش پیدا میکند. التهاب و فشار ناشی از محدود شدن جریان ادرار امکان بروز دارد.
حالب در عین حال ممکن است دچار اسپاسم شود. این وضعیت دردناک است زیرا حالب در وضعیتی نیست که بتواند درون خود سنگی نگه دارد.
سنگ‌های ادراری ممکن است از تعداد زیادی مواد شیمیایی و معدنی تشکیل شده باشند که به علت ریسک فاکتورهای متعددی ایجاد می‌شوند. ریسک فاکتورهای توسعۀ سنگ ادراری شامل موارد زیر است:
• وجود مقدار بیش از حد کلسیم در ادرار
• بیماریهای دستگاه گوارش مثل بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
• نقرس، که بر اثر تجمع بیش از حد اسید اوریک ایجاد می‌شود
• برخی داروها
• سیستینیوری
• چاقی
• جراحی در دستگاه گوارش مثل جراحی بای‌پاس گاستریک
• کمآبی بدن
• داشتن تاریخچۀ خانوادگی یورولیتیازیس
درمان و انواع
پزشکان اغلب اوقات برای بررسی افزایش احتمالی سطح مواد تشکیل دهندۀ سنگ در بدن از آزمایشهای خون استفاده می‌کنند. تستهای تصویربرداری مثل اشعه ایکس، CT اسکن یا اولتراسوند نیز میتوانند به مشخص کردن محل شکل‌گیری هر سنگ قابل ملاحظهای در دستگاه ادراری کمک کنند.
درمان پزشکی اغلب اوقات به نوع سنگی که فرد بدان مبتلا است بستگی دارد. انواع مختلف سنگ که در زیر فهرستی از آنها آمده است، وجود دارد:
• سنگ‌های کلسیمی شایع‌ترین انواع سنگ‌ها بوده و از اگزالات کلسیم ساخته شدهاند
• سنگ‌های اسید اوریک زمانی شکل میگیرند که غلظت این اسید در ادرار افزایش پیدا میکند
• سنگ‌های سیستین نادرند و بر اثر اختلال سیستینیوری شکل میگیرند
• سنگ‌های استرووایت ناشایع‌ترین انواع سنگ ادراری هستند که توسط برخی باکتریها در دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند
اغلب سنگ‌های ریز قابل دفع محسوب می‌شوند. در واقع تا 80 درصد سنگ‌ها از طریق ادرار از بدن دفع می‌شوند. دکترها به بیماران سیراب نگه داشتن بدن را توصیه کرده و ممکن است داروهای ضد درد برای کمک به مدارا با درد در هنگام پایش سنگ‌ها برای دفع آنها تجویز کنند.
طیفی از اقدامات پزشکی برای کمک به برداشتن سنگ‌ها و تخفیف کولیک کلیوی وجود دارد که عبارتند از:
• یوریتروسکپی هدایت شدۀ استخراج سنگ: این نوعی اقدام جراحی تهاجمی است که در آن دکتر یک اسکپ باریک مجهز به نور و دوربین را در دستگاه ادراری وارد میکند تا محدودۀ شکل‌گیری سنگ را مشخص کرده و آن را خارج سازد.
• لیتوتریپسی موج شوک اکستراکورپوریال (ESWL): یک درمان غیر تهاجمی و فرآیندی است که در آن از امواج کوچک صدا در کلیهها برای شکستن سنگ‌ها و قطعه قطعه کردن آنها استفاده می‌شود. این قطعات ریز در مرحلۀ بعد از طریق ادرار دفع می‌شوند.
• نفرولیتوتومی پری‌کوتانئوس: این عمل به طور معمول تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. عمل مزبور شامل ورود به کلیه از طریق ایجاد یک شکاف کوچک در پشت بیمار و استفاده از اسکپ مجهز به نور برای برداشتن سنگ است.
• جاگذاری استنت: برخی اوقات، پزشکان یک استنت نازک را برای کمک به تخفیف انسداد و تقویت جریان دفع سنگ‌ها در حالب جاگذاری می‌کنند.
• جراحی باز: برخی از افراد که قادر به دفع سنگ نیستند ممکن است به جراحی باز نیاز داشته باشند، اما این نوع عمل دورۀ ریکاوری طولانیتری دارد. دکترها اغلب سعی می‌کنند تا سنگ‌ها را برداشته یا آنها را به قطعات ریز تبدیل کنند که بیمار بتواند بدون تن در دادن به جراحی باز آنها را دفع کند.
درمان همچنین ممکن است شامل داروهای طراحی شده برای کمک به تخفیف علایم یا کاهش انباشت سنگ‌ها باشد. این درمانها شامل موارد زیر است:
• آنتیبیوتیک
• عاملهای قلیایی کننده
• کورتیکوستروئیدها
• بلوک کنندههای کانال کلسیم
• بلوک کنندههای انتخابی آلفا - 1
مدیریت درد
مدیریت درد یک گام اساسی در درمان است زیرا می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تا هنگام دفع سنگ بهبود بخشد. وقتی هنوز فرد با علایم سنگ درگیر است، پزشکان ممکن است داروهایی را برای آرام کردن دستگاه گوارش و کنترل تهوع و استفراغ تجویز کنند.
برخی از مردم ممکن است به بستن پک‌های گرم به پهلو یا کمر خود پاسخ دهند، زیر این کار اسپاسمهای عضلانی مرتبط به کولیک کلیوی را کاهش میدهد.
پیشگیری
اجتناب از کولیک کلیوی با پیشگیری از تشکیل سنگهایی شروع می‌شود که عامل ایجاد آن محسوب می‌شوند. دکترها ممکن است به فرد توصیه کنند که میزان مصرف مایعات خود را افزایش و مقدار مصرف نمک را کاهش دهد.
دکتر ممکن است برای فرد دچار سنگ‌های دستگاه ادراری اگزالات کلسیم مصرف دیورتیک تیازید را توصیه کند. در حالی که مصرف مایعات بیشتر ممکن است به بهبود کولیک کلیوی منجر شود، یا نشود، یا به دفع سنگ‌ها از طریق دستگاه ادراری کمک کند، در هر صورت این کار دستکم مانع کمآبی بدن می‌شود.
بسیاری از مردم در عین حال از خوردن غذاهای مفید سرشار از طیفی از غلات کامل، سبزیجات، میوه، و پروتئین فاقد چربی سود میبرند. دکترها در عین حال ممکن است افزایش میزان مصرف مرکباتی مثل پرتقال، لیمو یا گریپفروت را به مردم توصیه کنند.
دورنما
بسیاری از سنگ‌های دستگاه ادراری خود به خود دفع می‌شوند، اما کماکان امکان بروز کولیک کلیوی (رنال کولیک) بر اثر آنها وجود دارد. پزشکان اغلب اوقات به دنبال بهترین گزینههای تلفیقی درمان پزشکی و جراحی برای کمک به شکستن سنگ‌های بزرگ‌تر و ایجاد امکان دفع آنها هستند.
احتمال تشکیل مجدد سنگ‌ها در دستگاه ادراری پس از انجام درمان موفقیتآمیز نیز وجود دارد. رعابت موازین پیشگیری می‌تواند به اجتناب از شکل‌گیری مجدد سنگ‌ها در آینده و کاهش علایم کولیک کلیوی کمک کند./
Source:
What is renal colic? Symptoms and relief
Last reviewed Mon 25 December 2017
By Jon Johnson
Reviewed by Stacy Sampson, DO
نظرات (0)