اختلال دوقطبی – علایم، نشانه‏‎ها و تشخیص

• جنا فلچر، تیموتی جی. لیگ
• ترجمه هامیک رادیان

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روانی است که با دوره‎های دگرگونی بیش از حد خلق و خو مشخص می‎شود. اما نشانه‎ها و علایم این اختلال خُلق کدامند؟
در حدود 18 درصد آمریکاییان در طول عمر خود برخی انواع مشکلات سلامت روانی را تجربه می‎کنند. اختلال دوقطبی ناشایع نیست، و در سطح ایالات متحد آمریکا چهار درصد مردم با این بیماری به زندگی خود ادامه می‎دهند.
در صورت عدم مدیریت درست، ابتلاء به اختلال دوقطبی می‎تواند تأثیری مخرب بر زندگی فرد بیمار داشته باشد. به هر جهت، اگر این بیماری به طور صحیح تشخیص داده شده و تحت مداوا قرار گیرد، افراد مبتلاء به این بیماری می‎توانند تا حدود زیادی شبیه به دیگر مردم به زندگی خویش ادامه دهند.

مطالب این مقاله:
• اختلال دوقطبی چیست؟
• انواع اختلال دوقطبی
• نشانه‎ها و علایم
• تشخیص
• درمان و مدیریت

اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی که در گذشته زیر عنوان "افسردگی مانیک" شناخته می‎شد، یک اختلال سلامت روانی است که بر چگونگی حالات افراد تأثیر می‎گذارد.
اگر اختلال دوقطبی بدون درمان به حال خود رها شود می‎تواند سبب چرخش‎های قابل توجه در موارد زیر شود:
• مزاج
• سطح انرژی
• توانایی انجام امور روزمره
چرخش حالت و انرژی به طور معمول در طیفی شامل بیش از حد "بالا" و بیش از حد "پایین" بروز می‎کند.
در مورد مردم دچار اختلال دوقطبی، این چرخش‎های حالت و خُلق بیش از چیزی است که در مردم غیر مبتلاء به این بیماری زیر عنوان "نوسانات خلقی" نامیده می‎شود.
دوره‎های "حال" و "بی‎حال" در بیماران دوقطبی می‎تواند بسیار شدید باشد. اگر بدون بررسی به حال خود رها شود، این دوره‎های چرخش حالات می‎توانند زندگی بیمار را مختل کنند، بر روابط وی تأثیر بگذارند، و به توانایی او در انجام امور لطمه بزنند.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

داروهای اختلال دوقطبی - 
انواع، کاربرد، عوارض جانبی

دوره‎های مانیک (شیدایی)
احساسات به شدت مثبت و انرژی بسیار زیاد و نامعمول به عنوان دوره‎های "بالا" طبقه‎بندی شده و تحت عنوان "دوره‌های مانیک" شناخته می‎شوند.
این دوره‎ها چیزی بیشتر از شاد بودن و انرژی داشتن است. دوره‎های مانیک افراد را دچار احساس تحریک‌پذیری، رفتار جهشی کرده و احتمال اقدام به رفتارهای مخاطره‎آمیز را در آنها افزایش می‎دهد.

دوره‎های افسردگی
در طول دوره‎های "فرود" یا "پایین" که تحت عنوان "دوره‎های افسردگی" شناخته می‎شود، افراد دچار احساس اندوه یا ناامیدی بیش از حد می‎شوند.
در یک دورۀ افسردگی، سطح انرژی و فعالیت به شدت اُفت می‎کند. فرد در کوران دورۀ افسردگی حتی ممکن است برخاستن از بستر خواب را مشکل ببیند.
برخی از مردم حتی ممکن است دچار افکار خطرناک مثل خودکشی شوند، که این می‎تواند برای فرد بیمار و دوستداران شخص بسیار مشکل‎ساز باشد.
هر کسی که دچار افکار خودکشی یا دارای ایدۀ انجام آن است باید بدون دفع وقت به پزشک مراجعه کند.

انواع اختلال دوقطبی
چند نوع مختلف از اختلال دوقطبی وجود دارد. همۀ انواع اختلال دوقطبی دارای دوره‎های مانیک و افسردگی هستند اما این دوره‎ها به اشکال متفاوتی نمود پیدا می‎کنند.
سه نوع اصلی برای اختلال دوقطبی وجود دارد:
• اختلال دوقطبی I: در این نوع اختلال دوقطبی، دوره‎های مانیک حداقل یک هفته ادامه دارند یا به قدری شدیدند که برای مدیریت آنها ممکن است نیاز به بستری شدن بیمار وجود داشته باشد. دوره‎های افسردگی دو هفته یا بیشتر ادامه پیدا می‎کنند و باعث تفکیک وضعیت فرد از دوره‎های مانیک می‎شوند. برخی از اوقات امکان بروز دوره‎هایی وجود دارد که دارای مشخصه‎های هر دو دورۀ مانیک و افسردگی در خود هستند.
• اختلال دوقطبی II: در این نوع از اختلال دوقطبی، افراد مرحلۀ افسردگی را با دوره‎های خفیف‎تر مانیک که به عنوان دوره‎های هیپومانیک یا فروشیدایی شناخته می‎شود، تجربه می‎کنند. دوره‎های تازش کامل مانیک در اختلال دوقطبی II بروز نمی‎کند.
• اختلال سایکلوتایمیک: در این نوع اختلال، افراد بیمار دستکم دو سال دوره‎های افسردگی را همراه با علایم فروشیدایی تجربه می‎کنند. به هر جهت، اپیزودهای دوره‏‎های هایپومانیک و دوره‎های افسردگی معمولاً مقیاس‎های لازم برای طبقه‎بندی به عنوان بخش بالینی مانیا و دورۀ افسردگی اصلی را ندارند.

نشانه‎ها و علایم
اختلال دوقطبی نشانه‎ها و علایم بسیاری دارد. علایم مبتنی برای این موضوع هستند که فرد در حال سپری کردن دورۀ مانیک یا دورۀ افسردگی بیماری خود است.

علایم مانیک و هایپومانیک
علایم اپیزود مانیک یا هایپومانیک اختلال دوقطبی شامل دو یا سه مورد از موارد زیر است:
• احساس نامعمول جهش یا جرأت
• انرژی بیش از حد و نامعمول
• بی‎قراری
• بیش از حد تند تند حرف زدن
• کاهش نیاز به خواب
• حالت تلاطم و تحریک‎پذیری
• افکار رقابت‎جویانه
• عدم توانایی تمرکز
• احساس اطمینان بیش از حد و خودرضایتمندی
•  تمایل به رفتارهای بی‎ملاحظه مثل ولخرجی یا ریسک‎پذیری

علایم افسردگی
افراد در حال گذراندن دورۀ افسردگی علایمی متفاوت از آنچه در دورۀ مانیک تجربه می‎کنند از خود نشان می‎دهند.
علایم اپیزود افسردگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• احساس اندوه بیش از حد یا افت کلی خلق
• نگرانی بیش از حد
• مشکلات خواب (که ممکن است به صورت خوابیدن بیش از حد یا امتناع از خوابیدن بروز کند)
• کاهش میزان انرژی
• کاهش فعالیت و دشواری در به پایان بردن تکالیف
• افکار خودکشی و گرایش به آن
• فراموش‎کاری
• ناتوانی در لذت بردن از فعالیت‎های لذت‎بخش معمول
برخی از اوقات این امکان وجود دارد که افراد دچار اختلال دوقطبی علایم مانیا و افسردگی را همزمان در خود داشته باشند.
در موارد دیگری افراد دچار فروشیدایی ممکن است برخی از علایم بخش مانیک را داشته باشند اما خود را خیلی هم خوب احساس کنند و اشکالی در کار نبینند. به هر جهت، دوستان و خانوادۀ فرد ممکن است متوجه رفتار شخصیت مزبور باشند.

تشخیص
پزشک یا متخصص مراقبت‎های روان‎پزشکی می‎تواند اختلال دوقطبی را تشخیص دهد. به هر جهت، برای برخی افراد دچار اختلال دوقطبی، رسیدن به مرحلۀ تشخیص دشوار است.
داشتن دوره‎های فراز و فرود شدید ممکن است موضوعی حاد بوده و بتواند مختل کنندۀ زندگی شود. به هر حال، برخی از افراد دچار این وضعیت ممکن است شرایط خود را مسأله‎دار قلمداد نکنند.
تمایل به قبول فراز و فرود، و این تلقی که مشکلات مزبور چیزهایی نیستند که نیاز به درمان داشته باشند، ممکن است دسترسی مردم به کمکی را که به آن نیاز دارند، به تعویق بیندازد.

اختلال دوقطبی و بیماری‎های مرتبط
مردم دچار اختلال دوقطبی ممکن است ردپایی از دیگر مشکلات سلامت را در خود نشان دهند.
اگر فردی دیگر مشکلات و همچنین اختلال دوقطبی را تجربه می‎کند، باید وقتی را کنار بگذارد تا دکتر نشانه‎های اختلال دوقطبی را شناسایی کند. وقتی پزشک موفق به این کار شد، ممکن است ترجیح دهد تا بیمار را برای ارزیابی بیشتر در مورد اختلال دوقطبی به روان‎پزشک معرفی کند.
اختلالات مشابهی که می‎توانند به بروز خطا در تشخیص منجر شوند، عبارتند از:
• سوءمصرف مواد: در کنار اختلال دوقطبی، برخی از افراد در عین حال به میزان زیادی الکل یا مواد مخدر مصرف می‎کنند. این کار می‎تواند به بروز ضعف بیشتر در کار یا تحصیل و مشکلات ارتباطی منجر شود. افراد دور و بر این گروه از بیماران ممکن است درک نکنند که رفتار آنان ممکن است مرتبط به اختلال دوقطبی و نه مشکلی جداگانه و ناشی از سوءمصرف مواد باشد.
• اختلال اضطراب: این احتمال وجود دارد که روان‌شناس اختلال دوقطبی و اختلال اضطراب را به اشتباه و به جای هم تشخیص دهد. چرا که فرد دچار اختلال دوقطبی تمایلی به بروز نگرانی اضافی و بیش از حد نشان می‎دهد که ممکن است با اختلال اضطراب اشتباه گرفته شود. اختلال اضطراب ممکن است به صورت مجزا وجود داشته باشد یا که در طول دورۀ افسردگی مورد تشخیص غلط قرار گیرد.
• اسکیزوفرنی (شیزوفرنی): این موضوع نامعمول نیست که فرد دچار دورۀ حاد مانیا یا افسردگی علایم جنون، افکار توهم‎آمیز و هذیان از خود نشان دهد. به علت وجود این علایم امکان دارد که روان‌پزشک به خطا اختلال دوقطبی را به عنوان اسکیزوفرنی تشخیص دهد.

درمان و مدیریت
در صورت تشخیص، اختلال دوقطبی بسیار مداواپذیر است و می‎توان با پیگیری یک برنامۀ کامل آن را مدیریت کرد.
مدیریت اختلال دوقطبی معمولاً شامل دارودرمانی و استفاده از دیگر روش‎های مداوای پزشکی است. داروهای معمول برای استفاده در اختلال دوقطبی عبارتند از:
• تثبیت کننده‌های خلق
• داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان‌پریشی
به علاوه پزشک متخصص مراقبت‎های اولیه یا روان‌پزشک ممکن است استفاده از دیگر روش‎های درمانی را توصیه کند.
گفتاردرمانی می‎تواند به افراد دچار اختلال دوقطبی در مدارا با تغییرات خلقی به روش‏‌های سازنده که به معنی غیر آسیب‌رسان شدن رفتار آنان است، کمک کند.
برخی عوامل مربوط به سبک زندگی مثل رژیم غذایی نامناسب، فقدان فعالیت ورزشی، و مدیریت ضعیف استرس می‎توانند باعث تشدید اختلالات روانی شوند.
هدایت به سمت اتخاذ سبک زندگی سالم‎، فهم محرک‎ها، کاستن از میزان تماس با این محرک‎ها، و انجام ورزش به طور منظم نیز می‎تواند در مدیریت علایم اختلال دوقطبی کمک کننده باشد.
در طول دورۀ مانیا یا افسردگی شدید، فرد ممکن است نیازمند بستری شدن در بیمارستان یا مراکز روان‎پزشی برای تسهیل در درمان باشد. این وضعیت معمولاً موقتی و برای کمک به مردمی است که درگیر دوره‎های حاد فراز و فرود حالات هستند.
از آنجا که امکان عود بیماری در افراد وجود دارد، یافتن روش‎های مدیریت درازمدت این اختلال مهم است. اغلب پزشکان استفادۀ مداوم از دارو و گفتاردرمانی را به عنوان ایمن‌ترین معنی برای مدیریت بیماری توصیه می‎کنند.

Source:
Bipolar disorder: Signs, symptoms, and diagnosis
Written by Jenna Fletcher
Reviewed by Timothy J. Legg, PMHNP-BC, GNP-BC, CARN-AP, MCHES
Last reviewed: Wed 28 June 2017