دمانس عروقی یا زوال عقل عروقی

• زوال عقل عروقی چیست؟
• علل و ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
• علایم زوال عقل عروقی
• تشخیص زوال عقل عروقی
• درمان زوال عقل عروقی
• پیش‌آگهی زوال عقل عروقی
• خلاصه

زوال عقل عروقی (دمانس عروقی) صدمه دیدن مغز بر اثر کاهش جریان خون است. در بیشتر موارد زوال عقل عروقی پس از ابتلاء شخص به استروک رخ می‌دهد اما به شکل بالقوه چند ریسک فاکتور دیگر در این مورد مطرح است.
زوال عقل عروقی پس از بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل محسوب می‌شود. این نوع دمانس اغلب بر حافظه، استدلال و دیگر فرآیندهای فکری تأثیر منفی می‌گذارد.
درمان می‌تواند روند پیشرفت این اختلال را کُند کرده یا گاهی اوقات از پیشرفت آن پیشگیری کند.

زوال عقل عروقی چیست؟
زوال عقل عروقی زمانی بروز می‌کند که محدود شدن جریان خون به مغز باعث آسیب‌ دیدن سلول‌های مغزی می‌شود. بدون ورود خون تازه کافی به مغز سلول‌های مغز ممکن است آسیب دیده یا بمیرند. فرآیند ترمیم در این سلول‌ها کُند است و بدن همیشه قادر نیست تا برای آنها جایگزین ایجاد کند.
علایم زوال عقل عروقی ممکن است به شکل ناگهانی مثل موارد مربوط به استروک یا اتفاقات ایسکمیک، بروز کند. در موارد دیگر صدمه به سلول ممکن است در طول زمان انباشته شود. اگر چنین موردی مطرح باشد علایم بیماری تدریجاً بدتر می‌شود.
اثرات زوال عقل عروقی می‌تواند در طیفی از خفیف تا شدید بروز کند. علایم مورد بحث می‌توانند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی بیمار بگذارند و توانایی وی برای زندگی مستقل را تضعیف کنند.

علل و ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
علت زوال عقل عروقی فقدان جریان خون در مغز است. چند بیماری مختلف می‌توانند چنین محدودیتی را چه به شکل تدریجی چه به حالت ناگهانی، ایجاد کنند:

استروک
استروک زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی تغذیه کننده مغز می‌ترکد یا توسط لخته خون مسدود می‌شود. استروک ممکن است اثرات مختلفی بر بدن داشته باشد که یکی از آنها ایجاد زوال عقل عروقی است.

رگ‌های خونی آسیب دیده یا باریک شده
آسیب دیدن یا تنگ شدن رگ‌های خونی راهی مغز نیز ممکن است باعث زوال عقل عروقی شود. به همین دلیل اختلالات آسیب زننده به رگ‌های خونی به مرور زمان یا باعث باریک شدن آنها نیز ریسک زوال عقل عروقی را افزایش می‌دهند.

دیگر ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
با بالا رفتن سن، ریسک ابتلاء به زوال عقل عروقی گرایشی به افزایش از خود نشان می‌دهد. در واقع، "انستیتو قلب، ریه، و خون" اعلام می‌کند که این بیماری به تقریب مبتلابه یک-سوم مردم در سنین بالای 70 سال است.
همچنین، برخی عوامل و اختلالات دیگر شامل موارد فهرست زیر می‌توانند خطر آسیب دیدن عروق خونی و زوال عقل عروقی را افزایش دهند:
• مصرف دخانیات
• چاقی
• ریتم غیر نرمال قلب
• کلسترول زیاد
• بالا بودن فشار خون
• اترواسکلروزیس
• دیابت
• تاریخچه ابتلاء به حمله قلبی یا استروک

علایم زوال عقل عروقی
اثرات زوال عقل عروقی از بیماری به بیمار دیگر متفاوت بوده و بستگی به آن دارد که جریان خون در چه نقطه‌ای از مغز دچار بیشترین محدودیت شده است. برخی علایم ممکن در زوال عقل عروقی شامل موارد زیر است:
• مشکل تمرکز
• گیجی کلی
• سردرد یا بی‌حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت یا بدن، که علایم استروک را بازتاب می‌دهد
• مشکلات توجه
• مشکلات آنالیز مسایل یا موقعیت‌ها
• مشکلات تصمیم‌گیری
• تحریک‌پذیری
• افسردگی یا تغییرات خلقی
• تغییرات شخصیتی
در برخی موارد مثل زمانی که علایم در پی استروک بروز می‌کنند، مشخص کردن علت ممکن است آسان باشد. در این موارد پزشک به علایم زیر عنوان "زوال عقل پسااستروک^*" اشاره می‌کند.
به هر حال، در موارد دیگر علایم به کندی و به مرور زمان بروز می‌کنند، و بلافاصله بر شخص آشکار نمی‌شوند.

تشخیص زوال عقل عروقی
هیچ تست منفردی برای تعیین ابتلاء یا عدم ابتلاء افراد به زوال عقل عروقی وجود ندارد. پزشک یک آزمون فیزیکی انجام داده و در مورد شرح حال پزشکی و علایم مبتلابه شخص سؤال خواهد کرد.
پزشک در عین حال ممکن است برای از تشخیص خارج کردن دیگر علل بالقوه برای بروز علایم تست‌هایی شامل موارد زیر را انجام دهد:

تست‌های تباهی عصبی
پزشک احتمالاً برای بررسی توانایی‌های ذهنی شخص تست‌های تباهی عصبی را برای بررسی ویژگی‌های زیر توصیه خواهد کرد:
• استدلال
• حافظه
• مشکلات حل مسائل
• داوری
• برنامه‌ریزی
این تست‌ها به پزشک در تمایز قائل شدن بین انواع دمانس کمک می‌کنند. برای مثال، "انستیتو ملی سالخوردگی" می‌نویسد کاهش حافظه در میان مبتلایان به بیماری آلزایمر محسوس‌تر است، حال آنکه مشکلات مربوط به سازماندهی، حل مسائل، و توجه در مورد زوال عقل عروقی برجستگی بیشتری دارند.

آزمایش خون
پزشکان ممکن است نیاز داشته باشند تا برای بررسی نشانگرهای سلامت که در تاریخچه پزشکی اخیر شخص مشخص نیستند از تست‌ خون استفاده کنند. این ممکن است شامل تست‌هایی برای بررسی سطح کلسترول یا قند خون شود.
در عین حال ممکن است پزشک تست‌های تکمیلی برای کمک به از تشخیص خارج شدن مشکلات دیگر مسبب علایم مشابه مثل کمبود ویتامین، آنمی و اختلالات تیروئید را درخواست کند.

تست‌های تصویربرداری
تست‌های تصویربرداری مغز می‌توانند به پزشکان در مشخص کردن محدوده هر گونه صدمه قابل رویت یا تغییرات خود مغز مثل اثر ترومای ناشی از استروک کمک کنند.

اسکن‌های MRI
این اسکن‌ها از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دارای جزئیات دقیق از مغز استفاده می‌کنند. این کار می‌تواند به پزشک کمک کند تا تغییرات مغز بر اثر استروک، حملات ایسکمیک موقتی یا دیگر مشکلات عروق خونی را به دقت مستند کند.

CT اسکن
پزشک همچنین ممکن است برای مشهود شدن تغییرات مغز یا رگ‌های خونی CT اسکن درخواست کند. CT اسکن از اشعه X برای تهیه تصاویر متعدد از زوایا و گوشه‌های مغز و ترکیب آنها برای ایجاد تصاویر سه‌بُعدی استفاده می‌کند.

اسکن اولتراسوند (سونوگرافی)
پزشک در عین حال ممکن است انجام اسکن سونوگرافی را برای بررسی وضعیت شریان‌های کاروتید توصیه کند، که شریان‌های اصلی منتهی به مغز محسوب می‌شوند. این اسکن‌ها از فرکانس‌های بالا برای گرفتن تصاویری از بافت‌های نرم بدن مثل شریان‌ها استفاده می‌کنند.

تست‌های دیگر
پزشکان در عین حال ممکن است نشانه‌های مربوط به صدمات نورولوژیک را با تست عوامل زیر بررسی کنند:
• تعادل و هماهنگی
• حس لامسه
• واکنش‌ها
• تون و قدرت عضلانی، شامل مقایسه یک طرف بدن با طرف دیگر برای تعیین هر گونه تغییرات احتمالی

درمان زوال عقل عروقی
در حال حاضر هیچ علاجی برای زوال عقل عروقی وجود ندارد زیرا راهی برای معکوس کردن صدمات وارد شده به مغز در دست نیست. به هر حال، این امکان وجود دارد که با کنترل برخی ریسک فاکتورها بتوان پیشرفت بیماری را در مواقعی کُند یا متوقف کرد.
یک برنامه درمانی متداول برای زوال عقل عروقی برداشتن قدم‌هایی در راستای مدیریت این بیماری و کنترل هر ریسک فاکتور مطرح است.
پزشکان برای ایجاد یک برنامه درمانی شخصی شده با بیمار و خانواده وی کار می‌کنند.
درمان عموماً شامل استفاده از دارو یا مداوا برای مدیریت هر گونه بیماری قلبی عروقی زیربنایی است که ممکن است به کاهش ریسک استروک یا دیگر اتفاقات ایسکمیک کمک کند. داروها می‌توانند به مدیریت برخی علایم شامل مشکلات حافظه کمک کنند.

مراقبت
پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که شخص قدم‌هایی را برای مراقبت از سلامت خود و کاهش ریسک فاکتورهای مرتبط به زوال عقل عروقی بردارد.
مراقبت خانگی و موازین پیشگیرانه نیز کماکان مفیدند حتی اگر شخص پیشتر دچار زوال عقل عروقی شده باشد.
برخی نکات در مورد مدیریت زوال عقل عروقی شامل موارد زیر می‌شود:
• ورزش منظم
• حفظ وزن در محدوده سالم
• خوردن غذاهای سالم
• حفظ فشار خون در محدوده سالم
• کاهش میزان کلسترول
• اجتناب از مصرف دخانیات یا ترک آن
• محدود کردن مصرف الکل
• کنترل دیابت یا پیشگیری از آن
• کاهش میزان استرس

پیش‌آگهی زوال عقل عروقی
پیش‌آگهی این بیماری به عوامل متعددی شامل میزان پایبندی بیمار به پلن درمانی و نکات مربوط به مراقبت خانگی ایجاد شده توسط پزشک بستگی دارد.
دمانس به طور کلی و زوال عقل عروقی به دنبال استروک می‌توانند باعث کاهش طول عمر مورد انتظار برای شخص شوند. این مورد برای هر بیماری متفاوت است. افراد می‌توانند در مورد دورنمای مربوط به خود با توجه به شرایط شخصی با پزشک مشورت کنند.
کوشش‌های مربوط به درمان و پیشگیری می‌توانند به افزایش طول و کیفیت زندگی بیمار منجر شوند.

خلاصه
زوال عقل عروقی به صدمات مغز بر اثر محدود شدن جریان خون اشاره دارد. زوال عقل عروقی ممکن است در پی سکته مغزی یا با انباشت در طول زمان ایجاد شود.
اگرچه در حال حاضر هیچ علاج کاملی برای زوال عقل عروقی وجود ندارد احتمال کند یا متوقف کردن روند پیشرفت این بیماری وجود دارد.
درمان کامل شامل کنترل ریسک فاکتورهای مبتلابه شخص از طریق درمان‌های پزشکی و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است. انجام این امور می‌تواند بهبود چشمگیری در کیفیت زندگی و طول عمر بیماران ایجاد کند./

*توضیح مهرین – اخبار سلامت: همان گونه که در برخی مقاله‌های دیگر نیز به اختصار توضیح داده‌ایم کلمه "پسا" در فارسی به معنی "پس از" نیامده است یا دستکم ما ندیده‌ایم. این کلمه در دهخدا به معنی "در این وقت، در آن وقت، در این نوبت، بدان نوبت" آمده است که از نظر معنایی خویشاوندی دوری با مفهوم "پس از" تواند داشت. البته در طول سه دهه گذشته از کلمه مزبور به عنوان پیشوند برای معادل‌سازی فارسی برای برخی اصطلاحات علمی و ادبی استفاده شده است (برای مثال: پسامدرنیسم) اما برای روشن کردن مبنای چنین استفاده‌ای توضیحی در دست نیست. در هر حال، ما با آگاهی از این بابت به خود اجازه داده‌ایم که کلمه "پسا" را به صورت پیشوند به معنی "پس از" مورد استفاده قرار دهیم.

• دکتر نانسی هاموند، جون جانسون
• ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
Medical News Today
What to know about vascular dementia
Medically reviewed by Nancy Hammond, MD
On February 6, 2020
New —
Written by Jon Johnson