عدم تحمل گلوتن: نشانه‌ها و علایم

• مارکوس‌ مک‌گیل، دکتر النا بیگرز
• ترجمة هستی فراست‌فر

عدم تحمل گلوتن یکی از اختلالات مرتبط به گندم است. اینها علایمی هستند که برخی از مردم پس از خوردن غذاهای حاوی گلوتن دچارش می‌شوند. گندم دارای مقدار زیادی گلوتن است. جو و چاودار هم گلوتن دارند.
محققان اغلب عدم تحمل گلوتن را حساسیت گلوتن غیر سلیاکی می‌نامند. علی‌رغم مشابهت علایم، واکنش نسبت به خوردن گلوتن دقیقاً همانی نیست که افراد مبتلاء به بیماری سلیاک نشان می‌دهند.
بیماری سلیاک در افرادی بروز می‌کند که به صورت ژنتیکی در معرض ریسک ابتلا به آن قرار دارند، در حالی که دلایل عدم تحمل گلوتن به خوبی شناخته نشده است.
در بیماری سلیاک به تحریک گلوتن موجود در مواد غذایی، سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خودش حمله‌ور می‌شود. بیماری سلیاک فقط در افرادی بروز می‌کند که نسبت بدان دارای حساسیت ژنتیکی هستند. دانشمندان حتی برخی ژن‌ها را شناسایی کرده‌اند که ممکن است پشت بیماری سلیاک نهفته باشند.
سومین اختلال مرتبط به گندم آلرژی گندم است. این اختلال می‌تواند نشانه‌ها و علایم جدی ایجاد کند.

مطالب این مقاله:
• علایم عدم تحمل گلوتن
• چه چیزی محرک علایم عدم تحمل گلوتن می‌شود؟
• تشخیص عدم تحمل گلوتن
• زندگی همراه عدم تحمل گلوتن

علایم عدم تحمل گلوتن
وقتی رژیم غذایی دارای گندم باشد، شایع‌ترین علایم عدم تحمل گلوتن عبارتند از:
- نفخ
- درد ناحیة شکم
- اسهال
- احساس ناخوشی شامل خستگی
آنچه در ادامه می‌آید علایم مضاعفی است که افراد دچار عدم تحمل گلوتن ممکن است تجربه کنند. این علایم هم‌اندازة علایم مندرج در بالا شایع نیستند و شامل علایم گسترده‌تری در روده هستند:
- درد معده (خاص‌تر از مورد درد شکم است)
- اضطراب
- سردرد
- تهوع
- حالت گیجی
- حالت بی‌حسی
- درد مفاصل یا درد عضلات
گرفتن مشاورة پزشکی برای این علایم مهم است. اگر مشخص شود که علایم به دلیلی غیر از عدم تحمل گلوتن بروز یافته‌اند ممکن است موضوع مداوای آنها جدی باشد.
علایم روده‌ای ممکن است مبهم باشد. بسیاری از وضعیت‌های آسیب زننده به روده همپوشانی‌هایی دارند که باید به مدد پزشک در آنها دقیق شد.
تشخیص مشکلات گلوتن نیازمند ادامة رژیم غذایی به روال معمول است. در صورتی که بیمار تصمیم به توقف مصرف گلوتن پیش از مراجعه به پزشک گرفته باشد، تشخیص قابل انجام نخواهد بود.
درد شدید در ناحیة شکم یکی از علایم عدم تحمل گلوتن نیست. درد شدید شکم نیازمند کمک‌های فوری پزشکی است.

تفاوت میان عدم تحمل گلوتن و آلرژی گندم
آلرژی گندم جدی‌ترین اختلال مرتبط به گندم است. این اختلال شبیه دیگر آلرژی‌ها است، علایم جدی دارد و می‌تواند خطری شدید باشد.
علایم عدم تحمل گلوتن خطرناک نیست، در حالی که علایم آلرژی گندم و نشانه‌های آن حتی می‌تواند تهدیدگر حیات باشند.
علایم آلرژی گندم عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- نفخ
- خارش و سوزش دهان و گلو
- جوش و کهیر
- گرفتگی بینی
- خارش چشم
- دشواری در تنفس – افراد دچار این علامت بلافاصله باید دنبال کمک اورژانسی باشند.
مهم است که برای موارد مشکوک به آلرژی گندم کمک‌های فوری پزشکی درخواست شود. واکنش‌های شدید آلرژیک می‌توانند کُشنده باشند.
استفراغ، اسهال و تورم که می‌توانند محدودیت تنفسی ایجاد کنند وقتی به علت آلرژی ایجاد شده باشند علایمی بسیار جدی محسوب می‌شوند. در این موارد باید به فوریت به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس رفت یا آمبولانس خبر کرد.

چه چیزی محرک علایم عدم تحمل گلوتن است؟
دانشمندان به درک خوبی از علل بروز نشانه‌ها و علایم آلرژی گندم در افراد دچار بیماری سلیاک رسیده‌اند. در هر حال اینکه چرا افراد مبتلاء عدم تحمل گلوتن دچار علایم روده‌ای هستند ناروشن است.

گلوتن چیست؟
گلوتن نام پروتئینی است که کیفیت یگانة پخت گندم را به آن می‌دهد. گلوتن توانایی خمیر گندم برای جذب آب، به هم چسبیدن ذرات خمیر، و چسبناک و منعطف ماندن آن را تأمین می‌کند.
گندم غذای اصلی حاوی گلوتن است اما بسیاری از دیگر غذاها هم این پروتئین‌ را دارند. غذاهای گلوتن‌دار شامل دیگر دانه‌ها مثل جو و چاودار می‌شود.
گلوتن در غذاهای پخته شده مانند نان و پاستا، ادویه و ترشی‌جات نیز وجود دارد.
در حالی که نقش گلوتن در بیماری سلیاک شناخته شده است، در مورد اینکه علت عدم تحمل گلوتن باشد مناقشه وجود دارد. دانشمندان این سؤال را مطرح می‌کنند که شاید چیز دیگری در پیوند با گندم ممکن است عامل این عدم تحمل باشد.
حتی این مورد که "حساسیت گلوتن غیر سلیاکی" باید "حساسیت گندم غیر سلیاکی" نام‌گذاری شود محل بحث و مناقشه است.

تشخیص عدم تحمل گلوتن
پزشکان در قدم اول برای تشخیص عدم تحمل گلوتن، تشخیص مبتنی بر وجود بیماری‌های جدی‌تر را از روند تشخیص خارج می‌کنند. تشخیص با تحقیق در مورد نشانه‌ها و علایم شروع می‌شود. پزشک تاریخچه‌ای در مورد علایم روده‌ای می‌گیرد که می‌تواند پیام‌رسان عدم تحمل گلوتن باشد.
پزشک همچنین در مورد دیگر علایم و نشانه‌های احتمالی سؤال می‌کند. این مراحل تشخیصی برای خارج کردن دیگر بیماری‌های محتمل از روند تشخیص انجام می‌شود. بخشی از تشخیص منتفی شدن وجود بیماری سلیاک در ایجاد علایم و نشانه‌ها است. پزشکان با مشاهدة علایم عدم تحمل گلوتن همیشه باید موضوع بیماری سلیاک را نیز بررسی کنند.
پزشکان بررسی بیماری سلیاک را به روش‌های زیر انجام می‌دهند:
• آزمایش خون برای برخی آنتی‌بادی‌ها
• انجام بیوپسی برای تعیین وضعیت بیماری سلیاک و جدا کردن آن از عد تحمل گلوتن
تست‌های تشخیصی همیشه زمانی انجام می‌شود که فرد یک وعده غذای سرشار از گلوتن خورده باشد. در غیر این صورت هیچ واکنشی در مورد عدم تحمل گلوتن در کار نخواهد بود.
اگر آنتی‌بادی مطلقاً وجود نداشته باشد، مشکل احتمالاً مربوط به بیماری سلیاک است. اما در افراد دچار عدم تحمل گلوتن برخی اوقات این تست مثبت می‌شود.
بیپوسی جواب روشن‌تری ارائه می‌دهد. آنالیزهای آزمایشگاهی از نمونة بیپوسی، صدمات احتمالی در جدار روده را بررسی می‌کنند. در عدم تحمل گلوتن، هیچ صدمه‌ای بر جدار روده یافت نمی‌شود.
وقتی علایم جمع شده و دیگر مسایل احتمالی از تشخیص خارج می‌شوند، عدم تحمل گلوتن تشخیص داده می‌شود.

زندگی با عدم تحمل گلوتن
زندگی با عدم تحمل گلوتن شبیه به زندگی در موارد ابتلا به بیماری سلیاک است. رژیم غذایی فاقد گلوتن راه درمان است.
در مورد بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن مهم‌تر است و به جدیت دنبال می‌شود.
برای عدم تحمل گلوتن، بهترین توصیه اجتناب از خوردن غذاهای حامل گندم و گلوتن است. این کار مشکلی است چون بسیاری از غذاها بر پایة گندم هستند.
امکانات زیادی برای کمک به مردم نیازمند اجتناب از گلوتن وجود دارد. این شامل انبوه غذاهای فاقد گلوتن می‌شود که در مغازه‌ها وجود دارد. متخصصان تغذیه و رژیم غذایی منابع بیشتری برای برنامه‌ریزی غذایی در اختیار دارند.
غذاهای رایجی که اجتناب از آنها به دلیل دارا بودن گلوتن لازم است عبارتند از:
• نان
• پاستا
• بیسکویت‌ها و خوردنی‌های با پایة گندم
همچنین تنظیم جدول‌بندی غذایی و تهیة فهرست از غذاهای مصرفی و علایم تجربه شده کمک کننده است. این جدول می‌تواند شامل مقادیر و زمان مصرف غذاها باشد./