آلرژی غذایی - علایم، درمان‎ها، و علل

• کریستین نوردکویست، ناتالی باتلر
• ترجمۀ فرهنگ راد

سیستم ایمنی افراد دچار آلرژی غذایی به برخی از پروتئین‎های موجود در غذا واکنش نشان می‎دهد. سیستم ایمنی این دسته از مردم به این ترکیبات حمله‎ور می‌شود به شکلی که گویی این پروتئین‎ها نوعی عامل مضر بیماریزا مثل میکرب‎ یا ویروس‎ هستند.
"انستیتو ملی آلرژی و بیماری‎های عفونی" تخمین می‎زند که حدود 5 درصد کودکان و 4 درصد بزرگسالان در آمریکا دچار آلرژی غذایی هستند. این نشان دهندۀ 20% افزایش آلرژی غذایی در میان کودکان در طول 20 سال اخیر است. در سطح جهان بین 250 تا 550 میلیون نفر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دچار آلرژی غذایی هستند.
مطالب این مقاله:
• علایم
• محرک‎های شایع
• تشخیص
• آلرژی در برابر عدم تحمل
• علل
• ریسک فاکتورها
• درمان

علایم آلرژی غذایی
علایم آلرژِی غذایی ممکن است طیفی از خفیف تا شدید را شامل باشد و به هر فردی به شکل متفاوتی آسیب برساند. همۀ افراد علایم برشمرده در زیر را تجربه نمی‎کنند، و هر واکنشی ممکن است با برخی تفاوت‌های جزئی همراه باشد، اما نشانه‎ها و علایم شایع آلرژی غذایی شامل موارد زیرند:
• احساس بی‎حسی در دهان
• احساس سوزش در لب‎ها و دهان
• امکان ورم لب و صورت وجود دارد
• راش پوستی
• پوست ممکن است دچار خارش و لکه‎دار شود
• خس خس سینه
• تهوع
• اسهال
• آبریزش بینی
• نمدار شدن چشم

علایم آنافیلاکسی
آنافیلاکسی به معنی واکنش آلرژیک شدید است. آنافیلاکسی معمولاً کمی بعد از تماس با مادۀ آلرژی‌زا بروز می‎کند اما می‎تواند چند ساعت بعد از این تماس ایجاد شود.
نشانه‌ها و علایم به سرعت بروز کرده و سریعاً تشدید می‌یابند. علایم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• افت سریع فشار خون
• ترس یا احساس خوف
• خارش
• تهوع
• مشکلات تنفسی که اغلب به شکل پیشرونده‎ای تشدید پیدا می‎کنند
• راش خارش‎دار پوست ممکن است به سرعت گسترش پیدا کرده و بخش اعظم بدن را بپوشاند
• عطسه
• آبریزش چشم و بینی
• تاکی‎کاردی (شتاب گرفتن ضربان قلب)
• ورم سریع گلو، لب‎ها، صورت و دهان
• استفراغ
• از دست دادن خودآگاهی

محرک‎های شایع آلرژی غذایی
بر مبنای اعلام "خدمات ملی بهداشت" بریتانیا، در میان کودکان رایج‎ترین غذاهای منجر به بروز واکنش آلرژیک شامل بادام زمینی، گندم، سویا، شیر و تخم مرغ هستند.
در بزرگسالان این غذاها شامل ماهی، بادام زمینی، برخی انواع صدف دریایی، آجیل‎های درختی مثل پسته، آجیل‎های برزیلی و بادام است.
رایج‎ترین غذاهای آلرژی‌زا که برای حدود 90 درصد موارد تمامی آلرژی‌ها محاسبه می‎شوند و به صورت عام تحت عنوان "هشت بزرگ" مورد اشاره قرار می‎گیرند شامل موارد زیرند:
• تخم مرغ
• ماهی
• شیر
• آجیل‎های درختی (شامل فندق، گردو، بادام و آجیل‎های برزیلی)
• بادام زمینی
• صدف
• سویا
• گندم
کشورهای اروپایی دارای آلرژی‎زاهای اصلی دیگری هستند که شامل کنجد، کرفس، لوپین (حبوبات) و خردل است.

تشخیص آلرژی غذایی
دکتر از بیمار در مورد واکنش‌های وی شامل علایم، مدت ادامۀ علایم، زمانی که طول می‎کشد تا علایم شروع شود، نوع غذاهای مسبب آلرژی، اینکه غذا پخته شده است یا خیر، و محل مصرف آنها سؤال می‎کند.
دکتر در مورد دیگر آلرژی‎های احتمالاً موجود مثل تب یونجه (زکام بهاری) و آسم نیز سؤال می‎کند.
همچنین نیاز است تا بیمار در مورد خویشاوندان نزدیک مبتلا به آلرژی خود دکتر را مطلع کند.
تست تحریک پوست - غذای رقیق شده روی پوست بازوی بیمار مالیده و سپس پوست خراش داده می‎شود که این باعث ورود غذا به درون سیستم بدن می‎گردد. اگر واکنشی مثل خارش، ورم یا حالت سرخی پوست بروز کند، احتمالاً فرد مبتلا به نوعی آلرژی غذایی است.
تست تحریک پوست ممکن است گاهی از اوقات باعث ایجاد نتیجۀ مثبت کاذب یا منفی کاذب شود. دکترها برای اطمینان از تشخیص معمولاً تست‎های دیگری نیز انجام می‎دهند.
آزمایش خون - نمونۀ خون بیمار برای بررسی آنتی‎بادی‎های IgE خاص برخی پروتئین‎های غذاها گرفته می‎شود.
حذف برخی غذاها از رژیم غذایی - غذاهای مشکوک به ایجاد آلرژی به طور معمول به مدت 4 تا 6 هفته از رژیم غذایی فرد حذف می‎شوند تا مشخص گردد که علایم آلرژی رفع می‎شوند یا خیر. در مرحلۀ بعد این غذاها برای بررسی بازگشت احتمالی علایم آلرژی دوباره به رژیم غذایی اضافه می‎گردند.
حذف مواد غذایی از رژیم غذایی باید زیر نظر دکتر یا متخصص تغذیه انجام شود. این موضوع اهمیت دارد که مصرف گروه‎های غذایی اصلی به شکل نامحدود قطع نشود. حذف رژیم غذایی اغلب اوقات به عنوان استاندارد طلایی در شناسایی مشکلات غذایی تلقی می‎گردد زیرا تست‎های تشخیصی ممکن است نتایج مثبت کاذب به همراه داشته باشند.
دفترچه یادداشت غذاها - مردم هر آن چیزی را که می‎خورند ثبت و علایم بروز یافته ناشی از مصرف آنها را توصیف می‎کنند.
چالش غذا خوردن کور تحت نظارت پزشک - این روش دقیق‎تر است. به بیمار مقداری از چند غذای مختلف داده می‎شود. یکی از این غذاها دارای مقدار اندکی از مادۀ آلرژی‎زای مورد سوءظن است. بیمار غذاها را می‏‌خورد و واکنش وی نسبت به خوردن غذا از نزدیک مورد بررسی قرار می‎گیرد.
کور بودن آزمون در این مورد بدین معنی است که بیمار نمی‏داند که کدام غذا حاوی مادۀ مظنون به آلرژی‎زایی است. این موضوع بسیار اهمیت دارد زیرا برخی از مردم نسبت به بعضی از غذاها دچار واکنش روان‎شناختی هستند (که این مورد به عنوان آلرژی طبقه‎بندی نمی‎شود).
این نوع تست فقط باید توسط پزشک در یک مرکز پزشکی مجهز به تسهیلات مورد نیاز انجام شود.

آلرژی غذایی در برابر عدم تحمل غذایی
کارشناسان پی برده‏‌اند که بسیاری از مردمی که فکر می‎کنند دچار آلرژی غذایی هستند در واقع مبتلا به عدم تحمل غذایی‎اند، که با آلرژی غذایی یکی نیست. عدم تحمل غذایی آنتی‎بادی‎های IgE را درگیر نمی‎کند؛ اگرچه دیگر بخش‌های سیستم ایمنی ممکن است در این مورد دخیل باشند.
علایم عدم تحمل غذایی ممکن است فوری یا با تأخیر بروز نمایند و نیز امکان دارد که این علایم مشابه علایم آلرژی غذایی باشد. خلاف مورد آلرژی که صرفاً پاسخ به وجود یک پروتئین است، عدم تحمل غذایی می‎تواند به علت وجود پروتئین، مواد شیمیایی، کربوهیدرات‎های موجود در غذا یا فقدان برخی آنزیم‎ها یا با مشکل مواجه شدن نفوذناپذیری روده بروز کند.
فرد معمولاً قادر است تا مقادیر کم یک غذای مشخص را بدون آسیب دیدن بخورد. استثناء در این مورد شامل بیماری سلیاک است.
وضعیت‌های برشمرده در زیر شامل نمونه‎هایی است که با آلرژی‎های غذایی اشتباه گرفته می‎شوند:
آنزیم‎ها - فرد فاقد یک آنزیم خاص (یا مقدار کافی آن) برای هضم کامل یک غذا است. برای مثال، عدم تحمل لاکتوز، که سبب بروز اسهال، گاز معده، کرامپ و نفخ می‎شود.
IBS (سندرم روده تحریک‎پذیر)- یک اختلال طولانی مدت (مزمن) است که در آن بیمار دچار اسهال، یبوست و درد معده می‎شود. مبتلایان به IBS اغلب اوقات نسبت به کربوهیدرات‎های تخمیرپذیر دچار عدم تحمل هستند.
حساسیت به مواد افزودنی غذایی - مثل سولفیت‎ها، که برای نگهداری طولانی مدت میوه‌های خشک شده یا غذاهای کنسروی مورد استفاده قرار می‎گیرند.
عوامل فیزیولوژیک - برخی از مردم ممکن است با صرف فکر کردن به یک غذای خاص دچار حالت ناخوشی شوند. هیچ‌کس در مورد علت بروز این پدیده مطمئن نیست.
بیماری سلیاک - یک بیماری گوارشی درازمدت خودایمنی است که علت بروز آن مصرف گلوتن است. بیمار ممکن است دچار اسهال، درد معده، و نفخ شود، اگرچه بسیاری از بیماران فاقد علامتند. در این بیماری سیستم ایمنی درگیر است اما کارشناسان می‎گویند که بیماری سلیاک نوعی عدم تحمل غذایی است و نه آلرژی غذایی.
آلرژی غذایی به این معنی است که حتی مقدار کمی از غذا احتمال دارد که باعث تحریک سیستم ایمنی شود و سبب بروز واکنش آلرژیک گردد. آلرژی غذایی می‎تواند حالت غش، دوار سر، سرگیجه، مشکلات تنفسی، ورم نقاط مختلف بدن، مثل گلو، زبان و صورت و نیز کهیر ایجاد کند. در عین حال امکان بروز بی‎حسی در ناحیۀ دهان برای بیمار دچار آلرژی غذایی وجود دارد.

چه چیز سبب آلرژی غذایی می‎شود؟
در آلرژی غذایی، سیستم ایمنی بدن یک پروتئین خاص موجود در غذا را به عنوان مادۀ مضر، یا پاتوژن، تلقی می‎کند، یعنی به عنوان ماده‎ای که می‎تواند سبب بروز بیماری شود. سیستم ایمنی در پاسخ به این تلقی آنتی‎بادی‎هایی را برای حمله به پروتئین مورد اشاره تولید می‎کند.
وقتی همان غذا بار بعد خورده شود، آنتی‎بادی‎ها آماده‎اند تا به سیستم ایمنی بگویند که می‎تواند بلافاصله واکنش نشان دهد. سیستم ایمنی از طریق رها کردن هیستامین و دیگر مواد به درون جریان خون واکنش نشان می‎دهد. هیستامین و دیگر مواد شیمایی علت بروز علایم آلرژی غذایی هستند.
هیستامین سبب اتساع یا گشاد شدن عروق خونی و التهاب (ورم) پوست می‎شود. هیستامین همچنین به عصب‎ها آسیب می‎زند که باعث بروز خارش در فرد دچار آلرژی می‎گردد. در این وضعیت احتمال ایجاد مخاط بیشتر توسط بینی وجود دارد که نتیجۀ آن خارش، سوزش، و آبریزش بینی است.

چه کسی در معرض خطر است؟
تاریخچۀ خانوادگی - دانشمندان معتقدند که برخی موارد آلرژی غذایی می‎تواند به علت وجود ژن‎هایی باشد که افراد از والدین خود به ارث می‎برند. برای مثال، مردمی که دارای والدین یا خواهر و برادر دچار آلرژی به بادام زمینی باشند در مقایسه با افراد فاقد چنین پیشینۀ خانوادگی 7 بار بیشتر در خطر ابتلا به آلرژی نسبت به بادام زمینی قرار دارند.
دیگر آلرژی‌ها - افراد دچار آسم یا درماتیت اتوپیک در مقایسه با افراد فاقد این بیماری‎ها به شکل قابل توجهی در معرض ریسک بالاتری برای ابتلا به آلرژی غذایی قرار دارند.
سال‎های کودکی - تحقیقات همچنین نشان داده‎اند که بچه‏‌های متولد شده به روش سزارین، که در هنگام تولد یا در طول یک سال نخست زندگی خود آنتی‎بیوتیک گرفته‎اند، و آنهایی که دیرتر یعنی پس از 7 ماهگی با غذاهای غیر شیر مادر تغذیه شده‏‌اند، همگی در معرض خطر ابتلا به آلرژی غذایی قرار دارند.
باکتری روده- تحقیقات اخیر  نشان می‎دهند که باکتری روده در افراد بزرگسال دچار آلرژی‎های موسمی و آلرژی به آجیل دگرگون می‎شود.  مشخصاً این گروه از افراد دارای سطوح بالاتری از  باکتریودال‎ها و سطوح پایین‎تر رشته‎های کلوستردیال‎ها هستند. دانشمندان در حال تلاشند تا ببینند که آیا تأثیر باکتری روده می‎تواند به پیشگیری از آلرژی‎های غذایی کمک کند یا خیر.

چرا برخی از مردم دچار واکنش‌های آلرژیک هستند؟
تعداد موارد آلرژی غذایی در حال افزایش است. برای مثال CDC می‎گوید، "میزان شیوع آلرژی‎های غذایی از 3.4 درصد در سال‌های 1999-1997 به 5.1 درصد در سال‎های 2011-2009 افزایش یافته است." هیچ‌کس در مورد علت دقیق این افزایش ایدۀ روشن و قاطعی ندارد؛ به هر حال نظریاتی در این مورد مطرحند:
رژیم غذایی - برخی از دانشمندان عنوان می‎کنند که تغییرات ایجاد شده در عادات غذایی در کشورهای غربی ممکن است علت این افزایش باشد، در حالی که گروه دیگری از دانشمندان می‎گویند که علت ناشی از مصرف کمتر چربی‏‌های حیوانی و مصرف بیشتر چربی‎های گیاهی است.
آفت‎کش‎ها و غذاهای دارای اصلاح ژنتیکی - برخی بر این باورند که مجاورت بیش از حد با مواد آفت‌کش و مصرف غذاهای دارای اصلاح ژنتیکی بر عملکرد سیستم ایمنی در طول رشد در دوران جنینی و نیز در هنگام پا به سن گذاشتن مردم تأثیر منفی می‎گذارد.
آنتی‎اکسیدان‎ها - اکنون مردم در مقایسه با نسل‌های پیشین مقدار کمتری میوه و سبزیجات تازه مصرف می‎کنند (غذاهایی سرشار از آنتی‎اکسیدان‎ها که به محافظت از صدمات سلولی کمک می‎نمایند)؛ شاید مصرف کمتر آنتی‎اکسیدان در طول دوران کودکی میزان رشد کامل سیستم ایمنی را کاهش می‎دهد.
ویتامین D - آلرژی غذایی در کشورهای دورتر نسبت به خط استوا، که در آنها میزان کمتری از نور آفتاب وجود دارد، بیشتر است، و آفتاب منبع مهم تأمین ویتامین D محسوب می‎شود. نظریه بر آن است که کمبود مقدار مصرف ویتامین D ممکن است موجب افزایش میزان آلرژی غذایی باشد.
فقدان تماس اولیه - که به نام فرضیۀ بهداشتی نیز شناخته می‎شود. بچه‎ها در محیطی فوق استریل رشد می‎کنند، که در مقایسه با نسل‎های قبل باعث تماس اندک آنها با میکرب‏‌ها می‎شود. میزان آلرژی غذایی در کشورهای توسعه یافتۀ دارای مصرف بیشتر صابون‎ها و فرآورده‎های ضد میکربی و تماس کمتر با میکرب‎های سالم درون خاک و محیط اطراف به شکل قابل ملاحظه‎ای بیشتر است.
شاید در این حالت سیستم ایمنی امکان مجاورت کافی برای ایجاد تمایز موفق میان مواد مفید و مضر را نداشته باشد. این فرضیه فقط مرتبط به آلرژی‎های غذایی نیست و دیگر آلرژی‎های محیطی را نیز شامل می‎شود.
به هر جهت، همۀ اینها نظریه هستند و شواهد کافی برای حمایت از آنها وجود ندارد.

گزینه‎های درمانی
حذف غذا - بسیاری از بیماران پس از تشخیص ابتلا به آلرژی غذایی نیازمند مراجعه به متخصص تغذیه هستند. این موضوع اهمیت دارد که اگر قرار است غذای خاصی از برنامۀ غذایی بیمار حذف شود، این کار به روشی انجام گیرد که باعث کاهش سطح کلی سلامت فرد نشود.
برای مثال اگر بیمار صرفاً نسبت به بادام زمینی دچار حساسیت است، عدم مصرف این مادۀ غذایی هیچ پیامد خاصی برای سلامت زندگی آیندۀ وی نخواهد داشت. به هر جهت، اگر برای مثال این آلرژی نسبت به شیر باشد، باید در فکر منابع جایگزین شیر در تأمین کلسیم بود.
حذف غذا ممکن است به سادگی عدم خوردن یک غذای خاص نباشد؛ این ممکن است شامل عدم استنشاق این مادۀ غذایی، لمس آن، یا خوردن غذاهای دیگری که عناصر غذای مزبور در آن وجود دارد نیز باشد. سطوح مورد استفاده در برش، پخت و آماده‌سازی غذای آلرژی‎زا نیز باید عاری از مادۀ مزبور باشند.
بیماران نیاز به آن دارند که برچسب مواد غذایی را به دقت مرور کنند. حتی امکان دارد که مادۀ آلرژی‎زا در صابون‎ها، چسب‎ها و غذاهای حیوانات خانگی نیز وجود داشته باشد.
وقتی فرد در محیط بیرون از خانه غذا می‎خورد، گوش به زنگ بودن در این مورد به ویژه مشکل است.

دارو برای موارد اورژانس
آنتی‎هیستامین‎ها - این داروها به شکل ژل، مایع و قرص موجودند. آنها معمولاً برای بیماران دچار آلرژی‌های خفیف یا متوسط مؤثرند. هیستامین‎ها موادی شیمیایی هستند که سبب بیشتر علایم آلرژی‌ها محسوب می‎شوند، و آنتی‎هیستامین‎ها اثرات ناشی از آنها را بلوک می‎کنند.
اپی‎نفرین (ادرنالین) - این دارو برای افرادی به کار می‌‏رود که آلرژی غذایی آنها می‌‏تواند باعث بروز آنافیلاکسی شود. اپی‌نفرین فشار خون را بالا نگه داشته و این کار را از طریق انقباض رگ‎های خونی انجام می‎دهد و همچنین باعث آرام شدن راه‎های هوایی سیستم تنفسی می‎شود.
مردم دچار واکنش‎های شدید آلرژیک باید یک اپی‎نفرین خودتزریقی برای مثال اپی‎پن / EpiPen، اپی‌پن کوچک / EpiPen Jr.، یا آناپن / Anapen همراه داشته باشند.

Source:
Food allergies: Symptoms, treatments, and causes
Last updated Mon 17 July 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Natalie Butler, RD, LD