• کریستین نوردکویست، ناتالی باتلر
• ترجمۀ فرهنگ راد
سیستم ایمنی افراد دچار آلرژی غذایی به برخی از پروتئین‌های موجود در غذا واکنش نشان می‌دهد. سیستم ایمنی این دسته از مردم به این ترکیبات حمله‌ور می‌شود به شکلی که گویی این پروتئین‌ها نوعی عامل مضر بیماریزا مثل میکرب یا ویروس هستند.
"انستیتو ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی" تخمین می‌زند که حدود 5 درصد کودکان و 4 درصد بزرگسالان در آمریکا دچار آلرژی غذایی هستند. این نشان دهندۀ 20% افزایش آلرژی غذایی در میان کودکان در طول 20 سال اخیر است. در سطح جهان بین 250 تا 550 میلیون نفر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دچار آلرژی غذایی هستند.
مطالب این مقاله:
• علایم
• محرک‌های شایع
• تشخیص
• آلرژی در برابر عدم تحمل
• علل
• ریسک فاکتورها
• درمان
علایم آلرژی غذایی
علایم آلرژِی غذایی ممکن است طیفی از خفیف تا شدید را شامل باشد و به هر فردی به شکل متفاوتی آسیب برساند. همۀ افراد علایم برشمرده در زیر را تجربه نمی‌کنند، و هر واکنشی ممکن است با برخی تفاوت‌های جزئی همراه باشد، اما نشانه‌ها و علایم شایع آلرژی غذایی شامل موارد زیرند:
• احساس بیحسی در دهان
• احساس سوزش در لبها و دهان
• امکان ورم لب و صورت وجود دارد
• راش پوستی
• پوست ممکن است دچار خارش و لکه‌دار شود
• خس خس سینه
• تهوع
• اسهال
• آبریزش بینی
• نمدار شدن چشم
علایم آنافیلاکسی
آنافیلاکسی به معنی واکنش آلرژیک شدید است. آنافیلاکسی معمولاً کمی بعد از تماس با مادۀ آلرژی‌زا بروز میکند اما می‌تواند چند ساعت بعد از این تماس ایجاد شود.
نشانه‌ها و علایم به سرعت بروز کرده و سریعاً تشدید می‌یابند. علایم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• افت سریع فشار خون
• ترس یا احساس خوف
• خارش
• تهوع
• مشکلات تنفسی که اغلب به شکل پیشروندهای تشدید پیدا میکنند
• راش خارش‌دار پوست ممکن است به سرعت گسترش پیدا کرده و بخش اعظم بدن را بپوشاند
• عطسه
• آبریزش چشم و بینی
• تاکیکاردی (شتاب گرفتن ضربان قلب)
• ورم سریع گلو، لبها، صورت و دهان
• استفراغ
• از دست دادن خودآگاهی
محرک‌های شایع آلرژی غذایی
بر مبنای اعلام "خدمات ملی بهداشت" بریتانیا، در میان کودکان رایجترین غذاهای منجر به بروز واکنش آلرژیک شامل بادام زمینی، گندم، سویا، شیر و تخم مرغ هستند.
در بزرگسالان این غذاها شامل ماهی، بادام زمینی، برخی انواع صدف دریایی، آجیل‌های درختی مثل پسته، آجیل‌های برزیلی و بادام است.
رایجترین غذاهای آلرژی‌زا که برای حدود 90 درصد موارد تمامی آلرژی‌ها محاسبه میشوند و به صورت عام تحت عنوان "هشت بزرگ" مورد اشاره قرار میگیرند شامل موارد زیرند:
• تخم مرغ
• ماهی
• شیر
• آجیل‌های درختی (شامل فندق، گردو، بادام و آجیل‌های برزیلی)
• بادام زمینی
• صدف
• سویا
• گندم
کشورهای اروپایی دارای آلرژی‌زاهای اصلی دیگری هستند که شامل کنجد، کرفس، لوپین (حبوب) و خردل است.
تشخیص آلرژی غذایی
دکتر از بیمار در مورد واکنش‌های وی شامل علایم، مدت ادامۀ علایم، زمانی که طول میکشد تا علایم شروع شود، نوع غذاهای مسبب آلرژی، اینکه غذا پخته شده است یا خیر، و محل مصرف آنها سؤال میکند.
دکتر در مورد دیگر آلرژی‌های احتمالاً موجود مثل تب یونجه (زکام بهاری) و آسم نیز سؤال میکند.
همچنین نیاز است تا بیمار در مورد خویشاوندان نزدیک مبتلا به آلرژی خود دکتر را مطلع کند.
تست تحریک پوست - غذای رقیق شده روی پوست بازوی بیمار مالیده و سپس پوست خراش داده می‌شود که این باعث ورود غذا به درون سیستم بدن میگردد. اگر واکنشی مثل خارش، ورم یا حالت سرخی پوست بروز کند، احتمالاً فرد مبتلا به نوعی آلرژی غذایی است.
تست تحریک پوست ممکن است گاهی از اوقات باعث ایجاد نتیجۀ مثبت کاذب یا منفی کاذب شود. دکترها برای اطمینان از تشخیص معمولاً تستهای دیگری نیز انجام میدهند.
آزمایش خون - نمونۀ خون بیمار برای بررسی آنتیبادیهای IgE خاص برخی پروتئین‌های غذاها گرفته می‌شود.
حذف برخی غذاها از رژیم غذایی - غذاهای مشکوک به ایجاد آلرژی به طور معمول به مدت 4 تا 6 هفته از رژیم غذایی فرد حذف میشوند تا مشخص گردد که علایم آلرژی رفع میشوند یا خیر. در مرحلۀ بعد این غذاها برای بررسی بازگشت احتمالی علایم آلرژی دوباره به رژیم غذایی اضافه میگردند.
حذف مواد غذایی از رژیم غذایی باید زیر نظر دکتر یا متخصص تغذیه انجام شود. این موضوع اهمیت دارد که مصرف گروههای غذایی اصلی به شکل نامحدود قطع نشود. حذف رژیم غذایی اغلب اوقات به عنوان استاندارد طلایی در شناسایی مشکلات غذایی تلقی میگردد زیرا تستهای تشخیصی ممکن است نتایج مثبت کاذب به همراه داشته باشند.
دفترچه یادداشت غذاها - مردم هر آن چیزی را که میخورند ثبت و علایم بروز یافته ناشی از مصرف آنها را توصیف میکنند.
چالش غذا خوردن کور تحت نظارت پزشک - این روش دقیقتر است. به بیمار مقداری از چند غذای مختلف داده می‌شود. یکی از این غذاها دارای مقدار اندکی از مادۀ آلرژیزای مورد سوءظن است. بیمار غذاها را میخورد و واکنش وی نسبت به خوردن غذا از نزدیک مورد بررسی قرار میگیرد.
کور بودن آزمون در این مورد بدین معنی است که بیمار نمیداند که کدام غذا حاوی مادۀ مظنون به آلرژیزایی است. این موضوع بسیار اهمیت دارد زیرا برخی از مردم نسبت به بعضی از غذاها دچار واکنش روان‌شناختی هستند (که این مورد به عنوان آلرژی طبقهبندی نمی‌شود).
این نوع تست فقط باید توسط پزشک در یک مرکز پزشکی مجهز به تسهیلات مورد نیاز انجام شود.
آلرژی غذایی در برابر عدم تحمل غذایی
کارشناسان پی بردهاند که بسیاری از مردمی که فکر میکنند دچار آلرژی غذایی هستند در واقع مبتلا به عدم تحمل غذایی هستند، که با آلرژی غذایی یکی نیست. عدم تحمل غذایی آنتیبادیهای IgE را درگیر نمی‌کند؛ اگرچه دیگر بخش‌های سیستم ایمنی ممکن است در این مورد دخیل باشند.
علایم عدم تحمل غذایی ممکن است فوری یا با تأخیر بروز نمایند و نیز امکان دارد که این علایم مشابه علایم آلرژی غذایی باشد. خلاف مورد آلرژی که صرفاً پاسخ به وجود یک پروتئین است، عدم تحمل غذایی می‌تواند به علت وجود پروتئین، مواد شیمیایی، کربوهیدرات‌های موجود در غذا یا فقدان برخی آنزیمها یا با مشکل مواجه شدن نفوذناپذیری روده بروز کند.
فرد معمولاً قادر است تا مقادیر کم یک غذای مشخص را بدون آسیب دیدن بخورد. استثناء در این مورد شامل بیماری سلیاک است.
وضعیت‌های برشمرده در زیر شامل نمونههایی است که با آلرژی‌های غذایی اشتباه گرفته میشوند:
آنزیمها - فرد فاقد یک آنزیم خاص (یا مقدار کافی آن) برای هضم کامل یک غذا است. برای مثال، عدم تحمل لاکتوز، که سبب بروز اسهال، گاز معده، کرامپ و نفخ می‌شود.
IBS (سندرم روده تحریکپذیر)- یک اختلال طولانی مدت (مزمن) است که در آن بیمار دچار اسهال، یبوست و درد معده می‌شود. مبتلایان به IBS اغلب اوقات نسبت به کربوهیدرات‌های تخمیرپذیر دچار عدم تحمل هستند.
حساسیت به مواد افزودنی غذایی - مثل سولفیتها، که برای نگهداری طولانی مدت میوه‌های خشک شده یا غذاهای کنسروی مورد استفاده قرار میگیرند.
عوامل فیزیولوژیک - برخی از مردم ممکن است با صرف فکر کردن به یک غذای خاص دچار حالت ناخوشی شوند. هیچ‌کس در مورد علت بروز این پدیده مطمئن نیست.
بیماری سلیاک - یک بیماری گوارشی درازمدت خودایمنی است که علت بروز آن مصرف گلوتن است. بیمار ممکن است دچار اسهال، درد معده، و نفخ شود، اگرچه بسیاری از بیماران فاقد علامتند. در این بیماری سیستم ایمنی درگیر است اما کارشناسان میگویند که بیماری سلیاک نوعی عدم تحمل غذایی است و نه آلرژی غذایی.
آلرژی غذایی به این معنی است که حتی مقدار کمی از غذا احتمال دارد که باعث تحریک سیستم ایمنی شود و سبب بروز واکنش آلرژیک گردد. آلرژی غذایی می‌تواند حالت غش، دوار سر، سرگیجه، مشکلات تنفسی، ورم نقاط مختلف بدن، مثل گلو، زبان و صورت و نیز کهیر ایجاد کند. در عین حال امکان بروز بیحسی در ناحیۀ دهان برای بیمار دچار آلرژی غذایی وجود دارد.
چه چیز سبب آلرژی غذایی می‌شود؟
در آلرژی غذایی، سیستم ایمنی بدن یک پروتئین خاص موجود در غذا را به عنوان مادۀ مضر، یا پاتوژن، تلقی میکند، یعنی به عنوان ماده‌ای که می‌تواند سبب بروز بیماری شود. سیستم ایمنی در پاسخ به این تلقی آنتیبادیهایی را برای حمله به پروتئین مورد اشاره تولید میکند.
وقتی همان غذا بار بعد خورده شود، آنتیبادیها آمادهاند تا به سیستم ایمنی بگویند که می‌تواند بلافاصله واکنش نشان دهد. سیستم ایمنی از طریق رها کردن هیستامین و دیگر مواد به درون جریان خون واکنش نشان می‌دهد. هیستامین و دیگر مواد شیمایی علت بروز علایم آلرژی غذایی هستند.
هیستامین سبب اتساع یا گشاد شدن عروق خونی و التهاب (ورم) پوست می‌شود. هیستامین همچنین به عصبها آسیب می‌زند که باعث بروز خارش در فرد دچار آلرژی میگردد. در این وضعیت احتمال ایجاد مخاط بیشتر توسط بینی وجود دارد که نتیجۀ آن خارش، سوزش، و آبریزش بینی است.
چه کسی در معرض خطر است؟
تاریخچۀ خانوادگی - دانشمندان معتقدند که برخی موارد آلرژی غذایی می‌تواند به علت وجود ژنهایی باشد که افراد از والدین خود به ارث میبرند. برای مثال، مردمی که دارای والدین یا خواهر و برادر دچار آلرژی به بادام زمینی باشند در مقایسه با افراد فاقد چنین پیشینۀ خانوادگی 7 بار بیشتر در خطر ابتلا به آلرژی نسبت به بادام زمینی قرار دارند.
دیگر آلرژی‌ها - افراد دچار آسم یا درماتیت اتوپیک در مقایسه با افراد فاقد این بیماری‌ها به شکل قابل توجهی در معرض ریسک بالاتری برای ابتلا به آلرژی غذایی قرار دارند.
سال‌های کودکی - تحقیقات همچنین نشان دادهاند که بچههای متولد شده به روش سزارین، که در هنگام تولد یا در طول یک سال نخست زندگی خود آنتیبیوتیک گرفتهاند، و آنهایی که دیرتر یعنی پس از 7 ماهگی با غذاهای غیر شیر مادر تغذیه شدهاند، همگی در معرض خطر ابتلا به آلرژی غذایی قرار دارند.
باکتری روده- تحقیقات اخیر نشان میدهند که باکتری روده در افراد بزرگسال دچار آلرژی‌های موسمی و آلرژی به آجیل دگرگون می‌شود. مشخصاً این گروه از افراد دارای سطوح بالاتری از باکتریودال‌ها و سطوح پایین‌تر رشتههای کلوستردیال‌ها هستند. دانشمندان در حال تلاشند تا ببینند که آیا تأثیر باکتری روده می‌تواند به پیشگیری از آلرژی‌های غذایی کمک کند یا خیر.
چرا برخی از مردم دچار واکنش‌های آلرژیک هستند؟
تعداد موارد آلرژی غذایی در حال افزایش است. برای مثال CDC میگوید، "میزان شیوع آلرژی‌های غذایی از 3.4 درصد در سال‌های 1999-1997 به 5.1 درصد در سال‌های 2011-2009 افزایش یافته است." هیچ‌کس در مورد علت دقیق این افزایش ایدۀ روشن و قاطعی ندارد؛ به هر حال نظریاتی در این مورد مطرحند:
رژیم غذایی - برخی از دانشمندان عنوان میکنند که تغییرات ایجاد شده در عادات غذایی در کشورهای غربی ممکن است علت این افزایش باشد، در حالی که گروه دیگری از دانشمندان میگویند که علت ناشی از مصرف کمتر چربیهای حیوانی و مصرف بیشتر چربیهای گیاهی است.
آفتکشها و غذاهای دارای اصلاح ژنتیکی - برخی بر این باورند که مجاورت بیش از حد با مواد آفت‌کش و مصرف غذاهای دارای اصلاح ژنتیکی بر عملکرد سیستم ایمنی در طول رشد در دوران جنینی و نیز در هنگام پا به سن گذاشتن مردم تأثیر منفی می‌گذارد.
آنتی‌اکسیدان‌ها - اکنون مردم در مقایسه با نسل‌های پیشین مقدار کمتری میوه و سبزیجات تازه مصرف میکنند (غذاهایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها که به محافظت از صدمات سلولی کمک مینمایند)؛ شاید مصرف کمتر آنتیاکسیدان در طول دوران کودکی میزان رشد کامل سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد.
ویتامین D - آلرژی غذایی در کشورهای دورتر نسبت به خط استوا، که در آنها میزان کمتری از نور آفتاب وجود دارد، بیشتر است، و آفتاب منبع مهم تأمین ویتامین D محسوب می‌شود. نظریه بر آن است که کمبود مقدار مصرف ویتامین D ممکن است موجب افزایش میزان آلرژی غذایی باشد.
فقدان تماس اولیه - که به نام فرضیۀ بهداشتی نیز شناخته می‌شود. بچهها در محیطی فوق استریل رشد میکنند، که در مقایسه با نسل‌های قبل باعث تماس اندک آنها با میکربها می‌شود. میزان آلرژی غذایی در کشورهای توسعه یافتۀ دارای مصرف بیشتر صابونها و فرآوردههای ضد میکربی و تماس کمتر با میکربهای سالم درون خاک و محیط اطراف به شکل قابل ملاحظه‌ای بیشتر است.
شاید در این حالت سیستم ایمنی امکان مجاورت کافی برای ایجاد تمایز موفق میان مواد مفید و مضر را نداشته باشد. این فرضیه فقط مرتبط به آلرژی‌های غذایی نیست و دیگر آلرژی‌های محیطی را نیز شامل می‌شود.
به هر جهت، همۀ اینها نظریه هستند و شواهد کافی برای حمایت از آنها وجود ندارد.
گزینه‌های درمانی
حذف غذا - بسیاری از بیماران پس از تشخیص ابتلا به آلرژی غذایی نیازمند مراجعه به متخصص تغذیه هستند. این موضوع اهمیت دارد که اگر قرار است غذای خاصی از برنامۀ غذایی بیمار حذف شود، این کار به روشی انجام گیرد که باعث کاهش سطح کلی سلامت فرد نشود.
برای مثال اگر بیمار صرفاً نسبت به بادام زمینی دچار حساسیت است، عدم مصرف این مادۀ غذایی هیچ پیامد خاصی برای سلامت زندگی آیندۀ وی نخواهد داشت. به هر جهت، اگر برای مثال این آلرژی نسبت به شیر باشد، باید در فکر منابع جایگزین شیر در تأمین کلسیم بود.
حذف غذا ممکن است به سادگی عدم خوردن یک غذای خاص نباشد؛ این ممکن است شامل عدم استنشاق این مادۀ غذایی، لمس آن، یا خوردن غذاهای دیگری که عناصر غذای مزبور در آن وجود دارد نیز باشد. سطوح مورد استفاده در برش، پخت و آماده‌سازی غذای آلرژی‌زا نیز باید عاری از مادۀ مزبور باشند.
بیماران نیاز به آن دارند که برچسب مواد غذایی را به دقت مرور کنند. حتی امکان دارد که مادۀ آلرژی‌زا در صابونها، چسبها و غذاهای حیوانات خانگی نیز وجود داشته باشد.
وقتی فرد در محیط بیرون از خانه غذا میخورد، گوش به زنگ بودن در این مورد به ویژه مشکل است.
دارو برای موارد اورژانس
آنتیهیستامینها - این داروها به شکل ژل، مایع و قرص موجودند. آنها معمولاً برای بیماران دچار آلرژی‌های خفیف یا متوسط مؤثرند. هیستامینها موادی شیمیایی هستند که سبب بیشتر علایم آلرژی‌ها محسوب میشوند، و آنتیهیستامینها اثرات ناشی از آنها را بلوک میکنند.
اپی‌نفرین (ادرنالین) - این دارو برای افرادی به کار میرود که آلرژی غذایی آنها می‌تواند باعث بروز آنافیلاکسی شود. اپی‌نفرین فشار خون را بالا نگه داشته و این کار را از طریق انقباض رگهای خونی انجام می‌دهد و همچنین باعث آرام شدن راههای هوایی سیستم تنفسی می‌شود.
مردم دچار واکنش‌های شدید آلرژیک باید یک اپی‌نفرین خودتزریقی برای مثال اپی‌پن / EpiPen، اپی‌پن کوچک / EpiPen Jr.، یا آناپن / Anapen همراه داشته باشند.
Source:
Medical News Today
Food allergies: Symptoms, treatments, and causes
Last updated Mon 17 July 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Natalie Butler, RD, LD
