پنومونی باکتریایی: واقعیات را بدانید

• مری‌آن دی پی‌یترو، دکتر ایونا چی 
• ترجمة هستی فراست‌فر

پنومونی (ذات‌الریة باکتریایی) نوعی التهاب ریه‌ها و ناشی از برخی انواع باکتری‌است. انواع مختلفی از باکتری‌ها به این عفونت منجر می‌شوند.
ریه‌ها از بخش‌های مختلفی از لوب‌ها ساخته شده‌اند. سه لوب ریه در سمت راست و دو تای آنها در سمت چپ قرار دارند. پنومونی باکتریایی می‌تواند به هر دو ریه، یک ریه یا فقط به بخشی از یک ریه صدمه برساند.
لوب‌های ریه‌ها از کیسه‌های هوایی کوچکی به نام آلوئولی ساخته شده‌اند. به صورت نرمال، کیسه‌های هوا از هوا پر می‌شود. اکسیژن وارد و دی‌اکسید کربن خارج می‌شود.
وقتی فرد دچار پنومونی می‌شود، کیسه‌های هوای ریه ملتهب می‌شوند، که این می‌تواند سبب پر شدن آنها با مایع شود. اگر کیسه‌های هوا به جای هوا با مایع پر شوند، این وضعیت می‌تواند تنفس را دشوار کند. در برخی موارد، ممکن است اکسیژن کافی به ریه‌ها نرسد.

مطالب این مقاله:
- علل پنومونی و ریسک‌فاکتورها
- علایم و عوارض
- تشخیص پنومونی باکتریایی
- درمان پنومونی باکتریایی
- پیشگیری از پنومونی باکتریایی
- دیگر علل پنومونی

علل پنومونی باکتریایی
پنومونی اغلب یا به عنوان پنومونی اکتسابی (برگرفته از افراد جامعه) یا پنومونی بیمارستانی طبقه‌بندی می‌شود. این طبقه‌بندی به مکان ابتلاء فرد به بیماری رجوع می‌دهد. پنومونی برگرفته از اجتماع شایع‌ترین نوع پنومونی است.
اگر فرد دچار پنومونی اکتسابی شود، این بدین معنی است که وی توسط باکتری در خارج از محیط بیمارستانی مبتلاء شده است. باکتری معمولاً پی از اینکه فرد ذرات یا قطرات عطسه یا سرفه فرد مبتلاء را تنفس می کند وارد ریه ها می شود.
ویروس‌ها نیز می‌توانند سبب پنومونی اکتسابی شوند. شایع‌ترین دلیل پنومونی اکتسابی استرپتوکوکوس پنومونیائیند هموفیلوس آنفولانزا است.
پنومونی بیمارستانی در طول چند روز بعد از قرار گرفتن فرد در معرض میکرب در محیط درمانی در بخش پرستاری بروز مي‌کند. پنومونی بیمارستانی می‌تواند از طریق یکی از کارکنان بخش مراقبت‌های درمانی از یک بیمار به دیگری منتقل شود.
شایع‌ترین علل پنومونی بیمارستانی پسودوموناس ائروژینوزا و استافیلوکوکوس اورئوس هستند.

ریسک فاکتورها
با وجودی که امکان ابتلاء همة افراد به پنومونی باکتریایی وجود دارد، برخی از عوامل فرد را در معرض ریسک بالاتری برای ابتلاء قرار می‌دهند.
بر مبنای داده‎های کلینیک کلیولند افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی مرتبط به درمان سرطان یا پیوند عضو هستند در ریسک بالاتری برای ابتلاء به پنومونی باکتریایی قرار دارند.
سیگار کشیدن و داشتن مشکلات پزشکی درازمدت نظیر آمفیزم، ریسک مزبور را افزایش می‌دهد. سن بالای 65 سال و داشتن سابقة اخیر جراحی نیز افراد را در معرض ریسک بالاتر قرار می‌دهد.

علایم پنومونی باکتریایی
علایم پنومونی باکتریایی از نظر شدت می‌تواند متفاوت باشد. برخی از افراد فقط دچار علایم خفیف می‌شوند در حالی که دیگران ممکن است مبتلاء به عوارض کشندة بیماری شوند. بر مبنای داده‌های انجمن ریة آمریکا(یی)، علایم معمول پنومونی ریه شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- سرفه که می‌تواند با ترشحات زرد یا سبز همراه باشد
- تب
- خستگی
- لرز
علایم پنومونی باکتریایی در کودکان و بزرگسالان مشابه است. بر مبنای نظر آکادمی طب کودکان آمریکا، کودکان نوپا و بچه‌ها ممکن است بیش از معمول گریه کنند، انرژی کمتری داشته باشند و دچار رنگ پریدگی شوند.
اگر کسی گمان می‌برد که دچار علایم پنومونی است باید به دکتر مراجعه کند. اگر کسی علایم پنومونی را داشته باشد تصمیم‌گیری در مورد علت آن بدون معاینة پزشک مشکل خواهد بود.
از آنجا که درمان پنومونی باکتریایی با پنومونی ویروسی تفاوت دارد، یافتن علت بیماری برای درمان مناسب مهم است.

علایم و عوارض
عوارض پنومونی باکتریایی می‌تواند هم در بزرگسالان و هم در کودکان بروز کند. هر کسی ممکن است دچار عوارض پنومونی باکتریایی شود اما افراد دارای سیستم ایمنی تضعیف شده و سالمندان در ریسک بالاتری قرار دارند.
عوارض پنومونی باکتریایی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نارسایی تنفسی: نارسایی تنفسی در صورت پایین آمدن شدید میزان اکسیژن در ریه یا بالا رفتن زیاد میزان دی‌اکسید کربن می‌تواند رخ دهد. این عارضه می‌تواند بسته به تنفس ناکافی بروز کند و فرد ممکن است در نهایت از تنفس بازبماند.
- سپسیس: سپسیس زمانی رخ می‌دهد که عفونت سبب ایجاد یک پاسخ التهابی حاد می‌شود. سپسیس می‌تواند به نارسایی چند ارگان بدن منجر شده و کشنده باشد.
- پلورال افیوژن: وقتی رخ می‌دهد که در ریه مایع ایجاد شود.

تشخیص پنومونی باکتریایی
تشخیص پنومونی باکتریایی پس از انجام تست‌های تشخیصی مختلف و معاینة جسمانی انجام می‌شود. در طول معاینة جسمانی پزشک به صدای ریه‌ها گوش می‌دهد تا در مورد ناهنجاری سمع ریه تصمیم بگیرد.
پزشک برای تخمین مایع ایجاد شده در ریه اسکن اشعة ایکس برای قفسة سینه انجام می‌دهد. در اغلب موارد اسکن اشعة ایکس قفسة سینه برای بررسی سطوح التهاب یا تجمع مایع در ریه انجام می‌شود.
تست‌های اضافی مانند سی تی اسکن و تست گازهای خون شریانی ممکن است انجام شود. گاز خون مقدار اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون را اندازه‌گیری می‌کند. این تست معین می‌کند که تنفس فرد بیمار در چه وضعیتی است و تبادل گازها در او چگونه است.
ممکن است برای مشاهدة داخل ریه‌ها و نیز گرفتن مخاط ریه برونکوسکپی انجام شود.

درمان پنومونی باکتریایی
درمان پنومونی ریه شامل تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی است که باکتری‌های خاص موجب عفونت را هدف قرار می‌دهند. داروهایی برای تسهیل تنفس نیز ممکن است تجویز شود.
داروهای اضافی شامل داروهای غیر نسخه‌ای برای کاهش درد و تب ممکن است تجویز شود. مراقبت خانگی اغلب شامل استراحت و نوشیدن مایعات زیاد است مگر اینکه پزشک دستورات دیگری داده باشد. همچنین به پایان بردن دورة مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده مهم است حتی اگر علایم بیماری بهبود یافته باشد.
برخی از افراد ممکن است بر اثر ابتلاء به پنومونی باکتریایی نیازمند بستری شدن در بیمارستان باشند. بستری شدن فرد در صورت نیاز وی به اکسیژن، دهیدراته شدن بیمار یا نیاز به کمک تنفسی با دستگاه تهویه لازم است.
افرادی که دچار عوارض می‌شوند همچنین ممکن است برای درمان‌های بیشتر نیازمند بستری شدن در بیمارستان باشند. به عنوان پرهیز آنانی که در معرض ریسک عوارض قرار دارند نیز باید برای پایش دقیق‌تر در بیمارستان بستری شوند. این گروه از افراد شامل سالمندان بالای 65 سال و کودکان زیر دو ماه است.

پیشگیری از پنومونی باکتریایی
یکی از بهترین راه های پیشگیری از پنومونی باکتریایی حفظ صحت کار سیستم ایمنی است. برای شروع کار در این مورد تغذیه سالم، استراحت کافی و شستشوی مکرر دست‌ها مناسبند.
از آنجا که پنومونی باکتریایی می‌تواند بر اثر عوارض آنفولانزا ایجاد شود، واکسیناسیون سالانة آنفولانزا می‌تواند پیشگیری کننده باشد.
یک واکسن پنوموکوکال هم در دسترس است که ممکن است ریسک ابتلاء به پنومونی باکتریایی را در فرد کاهش دهد. واکسن مزبور فرد را در مقابل باکتری اس. پنومونیا که یکی از علل اصلی پنومونی باکتریایی است محافظت می‌کند. این واکسن اغلب برای افراد بالای 65 سال و نیز سنین بین 6 هفته تا 5 سال تجویز می‌شود.

 دیگر دلایل پنومونی
گذشته از باکتری، پنومونی ممکن است از طریق ویروس یا قارچ نیز ایجاد شود. فارغ از علت ابتلاء، علایم پنومونی اغلب مشابه یکدیگرند.
از آنجا که علایم پنومونی باکتریایی و ویروسی در افراد مشابهند تعیین علت عفونت در وهلة اول مشکل است.
بر مبنای نظر کلینیک کلیولند علایم پنومونی باکتریایی شدیدتر از پنومونی ویروسی است و اغلب اوقات به صورت ناگهانی بروز می‌کند. علایم پنومونی ویروسی به این گرایش دارند که آهسته‌تر بروز کنند و در ابتدا شبیه به علایم آنفولانزا است.
یک راه تشخیص بین پنومونی باکتریایی و ویروسی گرفتن نمونة ترشحات است. نمونة ترشح از از سرفه یا درون ریه گرفته شده و برای بررسی ویروسی یا باکتریایی بودنش زیر میکروسکپ قرار می‌گیرد.
درمان‌های حمایتی پنومونی نظیر اکسیژن‌رسانی یا تخفیف تب فارغ از ویروسی یا باکتریایی بودن پنومونی یکسان هستند. تفاوت اصلی در این است که برای درمان پنومونی باکتریایی مصرف آنتی‌بیوتیک ضروری است./

Source:
Bacterial Pneumonia: Get the Facts
Last reviewed Fri 26 August 2016
By MaryAnn de Pietro
Reviewed by Euna Chi, MD